کاهش کیفیت ماکارونی، نان، پسته و زعفران با تغییرات اقلیمی / به خطر افتادن امنیت غذایی

تغییرات اقلیمی روندی است که در هفت دهه گذشته بشر متوجه بروز آنها شده است. عامل اصلی بروز تغییرات اقلیمی ، گرم شدن کره زمین بر اثر تجمع بیش از حد گازهای گلخانه ای در اتمسفر است. تغییرات اقلیمی آثار مخربی بر آب و هوای زمین می گذارد که یکی از مهمترین آنها نامنظم شدن روند بارندگی ها یا اصطلاحا ناهنجاری بارش است. بنابراین تغییرات اقلیمی می تواند به صورت مستقیم صنعت کشاورزی را تحت تاثیر قرار دهد و اگر کشوری خود را با این تغییرات سازگار نکند، با یک کشاورزی ناپایدار و آسیب دیده مواجه خواهد شد. از این لحاظ، تغییرات اقلیمی می تواند در کشورهایی مثل ایران که هنوز اصول توسعه پایدار در آن رعایت نمی شود، منجر به افت کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی و به خطر افتادن امنیت غذایی کشور شود.

تغییرات اقلیمی چگونه کشاورزی را تحت تاثیر قرار می دهد؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، تغییرات اقلیمی به دلیل افزایش میزان گازهای گلخانه ای موجود در جو، به گرم شدن کره زمین، نامنظم شدن بارندگی ها، تشدید سرعت فرسایش خاک، فرونشست زمین، بیابیان زایی، کم آبی و سایر تبعات زیست محیطی شده است و در این میان هر کشوری که کمتر توانسته است بر مبنای اصول توسعه پایدار، خود را با تغییرات اقلیمی سازگار کند، با تبعات بیشتری از این تغییرات نیز مواجه شده است.

در این میان تغییرات اقلیمی طبیعتا بر صنعت کشاورزی هم که ارتباط مستقیمی با منابع طبیعی دارد، اثر گذاشته است و اگر ما نتوانیم در آینده خود را با این تغییرات هماهنگ کنیم، قطعا تاثیرات مخرب تغییرات اقلیمی بر کشاورزی کشورمان بیشتر از امروز خواهد شد.

بسیاری از اقیلم شناسان تاکید دارند که نامنظم شدن روند بارندگی ها بر اثر بروز تغییرات اقیمی و البته کاهش منابع آبی زیرزمینی و افزایش متوسط دمای هوا طبیعتا صنعت کشاورزی ایران را با چالش های زیادی مواجه کرده است و البته پدیده هایی مثل با فرونشست دشت ها و افزایش سرعت فرسایش و کاهش حاصلخیزی خاک نیز این چالش ها را تشدید کرده است؛ اتفاقی که منجر به کاهش کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی و به خطر افتادن امنیت غذایی کشور شده است و اگر این روند ادامه داشته باشد، به زودی اقتصاد کشاورزی ما با بحران هایی جدی مواجه خواهد شد.

این نکته ای است که دکتر سید حسین موسوی، اقلیم شناس ضمن اشاره به آن به خبرنگار رکنا گفت: بیشترین تاثیر تغییرات اقلیمی بر کشاورزی کشور از ناحیه نامنظم شدن روند بارندگی ها وارد شده است؛ چراکه اساسا بیشترین بارندگی در کشورمان در فصل پاییز رخ می دهد و کشاورزان همواره در این فصل به کشت محصولات دیم نظیر گندم، جو و سایر غلات می پردازند. در سال های اخیر نیز با توجه به این که روند منظم بارندگی های پاییزه تحت تاثیر تغییرات اقلیمی گرفته، طبیعتا میزان عملکرد مزارع دیم پایین آمده است.

عضو هیات علمی دانشگاه زنجان ادامه داد: بارش های ملایم بهاره نیز همواره نقش مهمی در رفع نیاز آبی گیاهانی دارد که در فصول گرم سال به بار می نشینند. اما اکنون تغییرات اقلیمی باعث نامنظم شدن باران های بهاری شده است، به نحوی که ممکن است در یک روز بارانی سیل آسا رخ دهد، اما در عوض تعداد روزهای خشک بهار برای محصولات کشاورزی کمتر شود. اتفاقی که طبیعتا باعث شده است که نیاز آبی این گیاهان در فصول گرم سال به خوبی رفع نشود.

افت کیفیت محصولات کشاورزی بر اثر تغییر نوع بارش

موسوی با تاکید بر تاثیر مخرب تغییر نوع بارش ها بر محصولات کشاورزی عنوان کرد: تغییرات نوع بارش و تبدیل برف به باران نیز از دیگر آثار مخرب تغییرات اقلیمی بر صنعت کشاورزی ایران بوده است؛ زیرا بارش برف هم باعث می شود که رطوبت خاک در طول فصل سرما حفظ شود و هم افزایش منابع آبی زیرزمینی و روزمینی را به همراه دارد و در نتیجه، وقتی به اندازه کافی برف ببارد، گیاهان در طول بهار و تابستان از نظر آب مورد نیاز دچار مشکل نمی شوند.

اما به گفته این اقلیم شناس، در سال های اخیر که میزان بارش باران به جای برف بیشتر شده است، هم احتمال وقوع سیل در فصل سرما افزایش یافته و هم آب مورد نیاز زمین های کشاورزی در فصل گرما کمتر شده است؛ وقتی هم که آب به گیاهان کمتر برسد، نه تنها کمیت تولید یا اصطلاحا عملکرد مزارع کشاورزی کمتر خواهد شد، بلکه کیفیت محصولات تولیدی آنها نیز با افت مواجه می شود؛ روندی که در سال های اخیر نه تنها در غلاتی مانند گندم و جو بلکه در محصولات تابستانه مانند پسته و حتی کشت های دیمی از جمله زعفران نیز مشاهده شده است.

موسوی در توضیح بیشتر گفت: در سال های اخیر ناهنجاری بارش و کم شدن آب در دسترس درختان پسته در مناطق جنوبی کشور، موجب شده است که شاهد کاهش باردهی و افت کیفیت پسته تولیدی این مناطق باشیم؛ زیرا وقتی آب به اندازه کافی به یک درخت پسته نمی رسد، طبیعتا بیشتر پسته های حاصل از این درخت نیز توخالی می شوند و به همین دلیل، چند سالی است که بخش زیادی از باغات پسته ایران غیرتجاری شده اند.

وی با اشاره به تاثیر مخرب ناهنجاری بارش بر کاهش کیفیت خاک مزارع گفت: هرچقدر بارندگی ها نامنظیم تر شود و بارش باران به جای برف بیشتر شود، رطوبت خاک نیز کاهش می یابد و املاح موجود در خاک کمتر به گیاهان می رسد. ضمن این که تشدید سرعت فرسایش خاک بر اثر تغییرات اقلیمی، حاصلخیزی زمین های کشاورزی را کمتر می کند و تمام این موارد نیز بر کاهش کیفیت محصولات کشاورزی تاثیر مستقیم می گذارد.

بیشترین آسیب تغییرات اقلیمی بر غلات ایران وارد شده است

عضو هیات علمی دانشگاه زنجان درباره این که تغییرات اقلیمی در سال های اخیر منجر به کاهش کیفیت کدام محصولات تولیدی ایران شده است، عنوان کرد: در سال های اخیر ناهنجاری بارش منجر به افت کمیت و کیفیت گندم، جو و سایر غلات تولیدی مزارع ایران شده است؛ بخصوص با توجه به این که ایران کشوری گرم و خشک محسوب می شود، محصولات غله ای آن عمدتا به صورت دیم کشت می شود و کشت دیم نیز عمدتا در فصل پاییز انجام می شود و نامنظم شدن روند بارندگی ها در ایران قطعا عملکرد مزارع دیم را تحت تاثیر قرار می دهد.

البته به گفته این اقلیم شناس، علاوه بر نامنظم شدن روند بارندگی ها، کاهش میزان بارش برف در فصل سرما نیز منجر به آن می شود که تامین رطوبت زمین های کشت گندم، جو و سایر غلات در ایام سرد سال به نحو مطلوبی انجام نشود؛ در چنین شرایطی نیز عملکرد مزارع دیم هم به لحاظ کیفی و هم به لحاظ کمی پایین می آید؛ اتفاقی که از نظر موسوی، در سال های اخیر در مزارع کشت گندم و سایر غلات در بسیاری از نقاط ایران رخ داده است.

تاثیر تغییرات اقلیمی بر کاهش کیفیت نان و ماکارونی

نکته دیگری که این عضو هیات علمی دانشگاه زنجان به آن اشاره کرد، این است که طبیعتا وقتی در سال های اخیر گندم تولیدی مزارع دیم کشور بر اثر تبعات تغییرات اقلیمی نمی تواند مراحل رشد خود را به خوبی طی کند، طبیعتا کیفیت آرد تولیدی از این گندم نیز با کاهش محسوسی مواجه شده است و در چنین شرایطی مرغوبیت نان، ماکارونی و سایر محصولات تولیدشده با استفاده از این آرد نیز کاهش یافته است.

همچنین به گفته موسوی، وقوع بارش شدید در زمان برداشت غلاتی از جمله گندم می تواند کیفیت محصول نهایی را با افت شدید مواجه کند و همین مساله نیز از جمله آسیب های تغییرات اقلیمی بر کیفیت محصولات کشاورزی در سال های اخیر بوده است؛ زیرا در زمانی که زمین های دیم نیاز به بارندگی دارند، بارش مناسبی حاصل نمی شود و زمانی هم که فصل برداشت فرا می رسد، وقوع بارندگی نابهنگام می تواند کیفیت محصول را به شدت کاهش دهد.

زعفران هم از تبعات تغییرات اقلیمی در امان نیست

این اقلیم شناس، زعفران را نیز از دیگر محصولاتی دانست که به صورت دیمی کاشته می شود و تبعات ناشی از تغییرات اقلیمی در سال های اخیر منجر به افت کیفیت آن شده است. او تاکید کرد که به صورت کلی باید توجه داشت که تمام محصولات کشاورزی در طول مدت دوره رشد خود، به مقدار خاصی از رطوبت نیاز دارند و کم یا زیاد شدن بیش از حد این رطوبت در هر کدام از مراحل رشد گیاهان، می تواند روی کیفیت محصولات تولیدی آنها تاثیر مخربی بگذارد.

موسوی ادامه داد: در سال های اخیر ناهنجاری بارش در مناطق کشت زعفران کشور باعث شده است که ما عملا شاهد افت کمیت و کیفیت محصولات تولیدی مزارع زعفران مناطق نیمه حشک ایران باشیم. زیرا نه تنها روند نامنظم بارندگی ها باعث شده است که گیاه زعفران در زمان مورد نیاز به آب دسترسی نداشته باشد، بلکه بعضا این گیاه در مواقع غیرضروری نیز با بارندگی های سیل آسا مواجه می شود که همین مساله هم افت کیفیت محصول نهایی را به همراه دارد.

سازگار نشدن ما با تغییرات اقلیمی ؛ علت اصلی افت کیفیت محصولات غذایی

عضو هیات علمی دانشگاه زنجان تاکید کرد: تمام این موارد صرفا نمونه هایی است که نشان می دهد کیفیت محصولات کشاورزی ایران و مواد غذایی تولیدشده از آنها از جمله نان، ماکارونی، پسته و زعفران به صورت مستقیم تحت تاثیر تغییرات اقلیمی قرار گرفته اند و در دهه های اخیر به صورت منظم شاهد افت نسبی کیفیت این محصولات در کشورمان بوده ایم.

وی در پایان تصریح کرد: مهمترین علت افت کیفیت و کاهش عملکرد زمین های کشاورزی در دهه های اخیر، تغییرات اقلیمی نیست، بلکه این مساله است که ما هنوز نتوانسته ایم برای سازگار کردن کشاورزی کشورمان با روند این تغییرات به خوبی برنامه ریزی کنیم؛ روندی که اگر در سال های آتی ادامه پیدا کند، سلامت مردم و امنیت غذایی کشور بیش از پیش تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.