ام البنین کیست؟

امّ‌البنین (س) نام شناسنامه‌ای فاطمه بنت حزام بود؛ بانویی از نسل قبیلهٔ کلاب که به‌سبب داشتن چند پسر شجاع، در میان شیعیان «امّ‌البنین» (یعنی «مادر پسران») خوانده می‌شد. ایشان یکی از همسران امام علی (ع) و مادر حضرت ابوالفضل (ع) است و به‌خاطر عشق و ارادت عمیقش به اهل‌بیت (ع) و همچنین شهادت فرزندانش در کربلا، در بین شیعیان جایگاهی بلند دارد.

نسب و ازدواج

نام اصلی ایشان فاطمه بنت حزام و از نوادگان کلاب ذکر شده است. نقل شده که پس از شهادت حضرت فاطمه زهرا (س)، و با وساطت عقیل بن ابی‌طالب (برادر امام علی)، ایشان به ازدواج امام علی (ع) درآمدند. هدفِ امام علی از این ازدواج — بنا بر برخی گزارش‌ها — داشتن فرزندانی شجاع و دلاور بوده است؛ ویژگی‌ای که در خاندان امّ‌البنین ریشه داشت.

فرزندان

از امّ‌البنین چهار پسر مشهور نقل شده‌اند که عباس (ابوالفضل) بزرگ‌ترین آن‌ها بود. دیگران عبارت‌اند از جعفر، عبدالله و عثمان. برخی منابع نام فرزند دیگری به‌نام ابوبکر را نیز آورده‌اند و در برخی منابع نیز نام عثمان ثبت نشده است. اختلافات جزئی در اسامی و تعداد فرزندان در منابع تاریخی وجود دارد، اما در همهٔ آن‌ها حمله و شهادت پسران امّ‌البنین در کربلا مورد تأکید است.

شخصیت و هنر و ارادت

امّ‌البنین زنی فصیح و شاعر توصیف شده است که ارادتی عمیق به اهل‌بیت (ع) داشت. خانوادۀ او به دلاوری و شجاعت معروف بودند و همین وجه مانع نبوی در انتخاب همسر برای امام علی (ع) شمرده شده است. اشعار و مراثی او پس از واقعهٔ کربلا از زبان منابع تاریخی با وصفی حزن‌آلود نقل شده که در افروختن ماتم و گریهٔ دیگر زنان مؤثر بوده است.

نقش و واکنش به کربلا

خود امّ‌البنین در صحنهٔ کربلا حضور نداشت؛ اما تمامی پسران او در رکاب امام حسین (ع) در صحرای کربلا شهید شدند. گفته شده در شب تاسوعا عبدالله بن زیاد پیشنهاد امان‌نامه‌ای برای پسران امّ‌البنین فرستاد، اما آن‌ها با واکنشی قاطع، امان را نپذیرفتند و به دفاع از امام حسین (ع) ادامه دادند تا به شهادت رسیدند. نِسبت سنیِ نقل‌شده: عثمان حدود ۲۱ سال، جعفر حدود ۲۹ سال و عبدالله حدود ۲۵ سال در زمان شهادت بوده‌اند.

بعد از اطلاع امّ‌البنین از فاجعهٔ کربلا، نگرانی و دلتنگی او برای جان امام حسین (ع) بیش از داغِ فرزندانش گزارش شده است — نشانی از عمق ارادت و وفاداری او به خاندان پیامبر. پس از شهادت فرزندان، امّ‌البنین اشعاری بسیار سوزناک سرود و در فراق آن‌ها نوحه‌سرایی کرد. روایت است که او از زنان خواست دیگر او را «امّ‌البنین» نخوانند، زیرا این نام او را دائماً به یاد فرزندان شهیدش می‌انداخت.

ناله های ام البنین در قبرستان بقیع 

پس از واقعه، امّ‌البنین همراه نوه‌اش عبیدالله (فرزند عباس) به قبرستان بقیع می‌رفت و آنجا اشعار و مصائب خود را می‌خواند و با ناله و گریه، بر مصیبت اهل بیت (ع) نوحه می‌سرود؛ سروده‌هایی که گفته‌اند دیگران را نیز در ماتم همراه می‌کرد.

سفره ام‌ البنین‌ راه های توسل حضرت

یکی از راه‌های توسل به حضرت ام البنین برپایی مراسمی به نام سفره ام البنین است. این مجلس به نام‌های دیگری از جمله «سفره مادر حضرت‌ ابوالفضل‌» یا «سفره مادر حضرت‌ عباس‌» نیز شناخته می‌شود. در این مراسم یک سفره در مجلس پهن می‌شود و با کتیبه و پرچم حضرت ام البنین (س)، آینه، شمع، مهر، تسبیح و کتاب دعا آراسته می‌شود. سپس نذوراتی مانند آش، حلوا، میوه، نان، پنیر و سبزی در این سفره قرار داده می‌شود. در این مجلس، صاحب یا صاحبان نذر، به حضرت ام البنین متوسل می‌شوند تا به نیت قلبی خود دست یابند. خواندن دعا و نماز حاجت، از دیگر آداب برپایی مراسم سفره ام‌البنین است.

کلام آخر درباره حضرت ام البنین (س)

نام حضرت ام البنین (س) یکی از نام‌هایی است که به کرات در بین شیعیان شنیده می‌شود. به همین جهت در این مقاله توضیح دادیم که ام البنین کیست و گفتیم که کلمه ام البنین به چه معناست. همچنین گفتیم حضرت ام‌البنین مادر بزرگوار حضرت ابوالفضل (ع) است و به همین جهت زنان زیادی برای حاجت‌روایی به ایشان متوسل می‌شوند.

سؤالات متداول درباره شخصیت ام البنین (س)

ام البنین به چه معناست؟

ام الببنین به معنی مادر پسران است و به این دلیل به فاطمه دختر حزام گفته می‌شده است که ایشان از حضرت علی (ع) صاحب چهار فرزند پسر بودند.

ام البنین فرزند کیست؟

حضرت ام البنین دختر حزام است. پدر ایشان، حزام بن خالد بن ربیعه، از تیره بنی کلاب بن ربیعه از قبیله بنی عامر بن صعصعه از عرب عدنانی است. برخی صحابه ‌نگاران از حزام به‌عنوان «له ادراک» یاد کرده‌اند؛ به این معنی که دوران پیامبر را درک کرده، اما صحابی نبوده است. پدر ام‌البنین مردی شجاع و راست‌گو بوده است. مادر‌ حضرت ام‌البنین نیز ثمامه (لیلی دختر سهیل بن عامر بن مالک) است و به تیره بنی کلاب نسب می‌برد.

ام البنین مادر کیست؟

پسر بزرگ حضرت ام البنین (س) عباس (حضرت ابوالفضل عباس (ع)) است. در برخی از منابع تاریخی گفته شده‌ است که جعفر، عبدالله و عثمان پسران دیگر ام البنین (س) بوده‌اند. در این میان برخی از منابع ابوبکر را فرزند دیگر ام البنین می‌دانند درحالی‌که برخی دیگر نامی از عثمان نیاورده‌اند. ازآنجایی‌که این حضرت چندین فرزند پسر داشته است، به ایشان ام البنین می‌گفتند.

برادر ام البنین کیست؟

برخی از مردم به‌اشتباه این‌طور باور دارند که شمر بین ذی الجوشن، قاتل حضرت ابا عبدالله الحسین (علیه‌السلام)،  برادر ام البنین است. اگرچه شمر بن ذی الجوشن و ام البنین، هر دو از نسل «کلاب» هستند، بااین‌حال خواهر و بردار نبوده‌اند.