نگاه سرزنش قربانی؛ هنوز در لایحه منع خشونت علیه زنان دیده می‌شود / لایحه با ضعف ساختاری و نبود مشارکت کارشناسان زن مواجه است

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا،  زهرا میرزایی ، روانشناس جوان و از کارشناسان برنامه‌های تلویزیونی، در خانه‌اش به دست پسرخاله‌اش به قتل رسید. او از منتقدان جدی بلاتکلیفی و به نتیجه نرسیدن لایحه منع خشونت علیه زنان بود؛ لایحه‌ای که تصویب آن می‌توانست شاید مسیر زندگی‌اش را تغییر دهد. اما در نهایت، جان او در شرایطی گرفته شد که این لایحه همچنان بی‌سرانجام باقی مانده است.

نیره توکلی، فعال حوزه زنان، در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی رکنا با انتقاد از ضعف‌های لایحه منع خشونت علیه زنان گفت: متأسفانه میزان مشارکت زنان در تدوین این لایحه بسیار اندک است. اغلب افرادی که درباره این موضوع تصمیم‌گیری و اظهارنظر می‌کنند مردان هستند و اگر هم زنی در این فرآیند حضور دارد، معمولاً تخصصی در حوزه مسائل زنان ندارد.

توکلی با اشاره به تلاش برخی افراد برای گنجاندن نگاه‌های نادرست در این لایحه افزود: متأسفانه همچنان اصرار بر مفاهیمی چون «تربیت زن توسط شوهر» و «سرزنش قربانی» به چشم می‌خورد. گویی زن، موجودی ناپخته و نیازمند اصلاح توسط مرد است؛ مردی که مشخص نیست از نظر روانی، اجتماعی یا حتی تحصیلی چه صلاحیتی برای ایفای چنین نقشی دارد.

او با اشاره به قتل زهرا میرزایی، روانشناس، مشاور و زن فعال اجتماعی تحصیلکرده بود، گفت: این حادثه غم‌انگیز توسط یکی از خویشاوندان او رخ داده است. گرچه انگیزه قتل دزدی عنوان شده، اما واقعیت این است که چنین زن ارزشمندی با بی‌رحمی از میان ما رفت، آن هم در شرایطی که لایحه منع خشونت علیه زنان همچنان در بلاتکلیفی به‌سر می‌برد.

توکلی تاکید کرد: باید بیش از پیش به ضعف‌های ساختاری این لایحه توجه کنیم. نه نظرسنجی عمومی در این‌باره انجام شده، نه دعوتی جدی از کارشناسان مستقل صورت گرفته و حتی منتقدانی چون زهرا میرزایی نیز از امنیت کافی برخوردار نبوده‌اند. رسانه‌ها هم آن‌طور که باید به ابعاد این فاجعه نپرداختند.

او افزود: باید با صراحت بپذیریم که هیچ عزم جدی‌ای برای تصویب یا اجرای مؤثر این لایحه وجود ندارد. لایحه‌ای که بیش از ۱۵ سال معطل مانده و حالا نیز با مشکلات جدی روبه‌روست. متأسفانه هنوز این تفکر در آن وجود دارد که مرد حق دارد زن را تربیت کند و این تربیت ممکن است با «خشونت روا» همراه باشد! این دقیقاً همان نقطه‌ای‌ست که قانون به جای حمایت از زن، در عمل تبدیل به چتر حمایتی برای خشونت‌کننده می‌شود.

توکلی همچنین خواستار آن شد که روند اصلاح لایحه با مشارکت کارشناسان زن و فعالان حقوق زنان انجام گیرد. او گفت: باید خانه‌های امن برای زنان در معرض خطر ایجاد و تقویت شود و پیش از وقوع فاجعه، امکان شکایت مؤثر برای زنان فراهم باشد.

وی ادامه داد: این تصور که مرد تا ابد حق تربیت دیگران را دارد—خواه فرزندش، خواه همسر، خواهر یا حتی مادرش—باید از میان برداشته شود. چه بسیار پسرانی که حتی مادر خود را به قتل رسانده‌اند.

توکلی تاکید کرد: خلا حضور حقوق‌دانان زن و کارشناسان حوزه زنان در این فرآیند باید به‌طور جدی برطرف شود. همچنین باید در سطح جامعه نهادهایی ایجاد شوند تا زنان بتوانند هنگام احساس خطر به آنها پناه ببرند.

او در پایان با نگاهی امیدوارانه به عملکرد دولت فعلی گفت: به نظر می‌رسد این دولت عزم جدی‌تری برای بهبود وضعیت زنان دارد. دست‌کم شاهد رفتارهای ضد زن یا اظهارات زن‌ستیز نیستیم، اما تصویب و اصلاح قوانین نیازمند همکاری جدی سه قوه است و در این میان، نقش مجلس بسیار کلیدی‌تر است. لایحه‌های متعددی وجود دارد اما دست‌کم این یکی باید تعیین تکلیف و ایرادات اساسی‌اش برطرف شود.

توکلی در جمع‌بندی سخنانش تأکید کرد: به‌روزرسانی و اصلاح لایحه اگر با همان تفکر حاکم بر آن پیش برود—یعنی مشروعیت‌بخشی به خشونت به‌نام تربیت زن—نه‌تنها ثمربخش نخواهد بود بلکه به ابزار قانونی برای اعمال خشونت بدل می‌شود. تا زمانی که این قوانین با مشارکت واقعی زنان یا فعالان حقوق زنان (حتی اگر مرد باشند) تدوین نشود، همچنان خطر آن وجود دارد که به‌جای حمایت از قربانی، چتر حمایتی برای خشونت‌ورز ایجاد شود.