جنگ خاموش شکارچیان و محیط بانان در طبیعت ایران/ به محیط بانان تجهیزات بدهیم، نه سلاح

پنج روز است که ماجرای شهادت محیط بانان زنجان ، داغی جدید بر قلب تمام دوستداران محیط زیست نهاده است. سوال اصلی اما اینجاست که برای پایان دادن به جنگ میان شکارچیان غیرمجاز و محیط بانان در طبیعت ایران چه باید کرد و چگونه می توان جلوی تکرار این گونه وقایع فجیع را گرفت؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، از روز سه شنبه که خبر شهادت میکاییل هاشمی و مهدی مجلل، دو محیط بان فداکار در منطقه فیله خاصه شهرستان زنجان منتشر شد، یک روایت درباره نحوه شهادت این دو محیط بان بیش از همه در فضای مجازی بازتاب یافت؛ روایتی که براساس آن شکارچیان غیرمجاز، خودروی دو محیط بان شهید را به رگبار می بندند و پس از مجروح کردن آنها، این دو محیط بان را از خودرویشان بیرون می کشند و روی زمین به سر آنها تیر خلاص شلیک می کنند.

علاوه بر این، تصویر منتشرشده از جسد محیط بانان پس از شهادت نیز حاکی از آن است که ظاهرا این دو محیط بان در هنگام درگیری جلیقه ضدگلوله به تن نداشته اند. البته تا این لحظه نه روایت بالا مورد تایید یگان حفاظت سازمان محیط زیست و البته پلیس آگاهی به عنوان مسئول اصلی رسیدگی به این پرونده قرار گرفته و نه این که مشخص شده است که آیا محیط بانان شهید در لحظه شهادت جلیقه ضدگلوله به تن داشته اند یا خیر؛ با این وجود اما همچنان نحوه شهادت این دو محیط بان مورد ابهام فعالان محیط زیست کشور قرار دارد.

محمد درویش، فعال و پژوهشگر محیط زیست اما معتقد است که اصل ماجرا این که محیط بانان دقیقا به چه صورتی به شهادت رسیده و آیا در لحظه شهادت جلیقه ضدگلوله به تن داشته اند یا خیر، نیست، بلکه مساله مهمتر جنگ خاموشی است که اکنون در میان محیط بانان و جنگلبانان با متخلفان زیست محیطی در طبیعت ایران در جریان است.

شکارچیان دشمن خارجی نیستند

رئیس گروه محیط‌ زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو در گفت و گو با رکنا در این باره تصریح کرد: وقتی شکارچیان تا این حدی خشن شده اند که ممکن است به محیط بان ها تیرخلاص بزنند، دیگر فرق زیادی نمی کند که محیط بان ها جلیقه ضدگلوله داشته باشند یا خیر، بلکه اکنون مشکل اساسی در برخورد با تخلفات زیست محیطی این است که ما شکارچیان غیرقانونی یا قاچاقچیان چوب را مثل دشمن خارجی فرض می کنیم و مانند دشمن با آنها رفتار می کنیم.

وی افزود: در واقع، اکنون شرایط به گونه ای شده است که می خواهیم با متخلفان زیست محیطی شدیدترین برخوردها را انجام دهیم، یعنی یا آنها را از دم تیغ بگذرانیم یا برایشان زندان های طویل مدت در نظر بگیریم. این در حالی است که این نوع رفتارها باعث می شود که خشونت موجود در این گونه تخلفات بیشتر شود و متخلفان زیست محیطی از جمله شکارچیان غیرمجاز جری تر شوند.

درویش در ادامه به تجربه ناموفق کشور در زمینه اعدام قاچاقچیان مواد مخدر اشاره کرد و گفت: زمانی بیشترین میزان اعدام این دسته از قاچاقچیان در ایران رخ می داد، اما نه تنها مشکل قاچاق مواد مخدر در کشور حل نمی شد، بلکه سال به سال شاهد افزایش میزان جرایم مربوط به این حوزه بودیم؛ تا این که نمایندگان مجلس قانونی را برای کاهش اعدام قاچاقچیان مواد مخدر تصویب کردند و این قانون تا حدودی موجب بهبود اوضاع در این زمینه شد.

به محیط بانان تجهیزات بدهیم، نه سلاح

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور با اشاره به همین مساله تاکید کرد که اکنون نیاز به در پیش گرفتن رویکردی مشابه برای برخورد با متخلفان زیست محیطی در کشور وجود دارد. وی در این باره توضیح داد: ما باید به جای این که به دنبال فراهم کردن تسلیحات بیشتر برای محیط بان ها باشیم، باید تجهیزات نظارتی بیشتری را برای آنها فراهم کنیم.

این فعال محیط زیست در ادامه اظهار داشت: نیروهای یگان حفاظت محیط زیست ما باید امکانات لازم برای پایش منطقه زیرمجموعه خود را از طریق رصد ماهواره ای، دوربین های هوایی داشته باشند و بتوانند ابزارهای تصویربرداری مدرن را در قسمت های حساس مناطق حفاظت شده به صورت دائمی نصب کنند.

به گفته درویش، تجهیز محیط بانان به این گونه ابزارها باعث خواهد شد تا آنها بتوانند از متخلفان تصاویر دقیقی تهیه کنند و مستنداتشان را به مراجع قضایی تحویل دهند. به این صورت، دادسراها خودشان حکم جلب متخلفان را صادر خواهند کرد و زمینه برخورد فیزیکی بین محیط بان و شکارچی کاهش می یابد.

تجهیز محیط بانان به ابزار رصد ماهواره ای دشوار نیست

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور با اشاره به پیشرفت های اخیر کشور در زمینه فناوری های فضایی تصریح کرد: در کشوری که سازمان هوا و فضا و نهادهای نظامی به آن درجه از پیشرفت رسیده اند که می توانند ماهواره به فضا بفرستند، به راحتی می توان 17 میلیون هکتار مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست را با استفاده از رصد ماهواره ای و سایر تجهیزات نوین تصویربرداری تحت پوشش قرار داد.

وی با اشاره به تجربه موفق استفاده از ابزارهای تصویربرداری به جای رویارویی مستقیم محیط بان با شکارچی در منطقه حفاظت شده خاییز اظهار داشت: در آن منطقه شاهد آن هستیم که محیط بان با دادستان بهبهان هماهنگ کرده است که صرفا تصاویر مربوط به تخلفات زیست محیطی را برای دادستانی ارسال کند تا پس از شناسایی آنها، دادستان برایشان حکم جلب صادر کند.

درویش ادامه داد: در این شرایط، نه تنها میزان برخورد بین محیط بان و متخلفان زیست محیطی در منطقه حفاظت شده خاییز کمتر شده، بلکه امنیت منطقه هم برای حیات وحش بیشتر شده است، چون شکارچیان احساس می کنند که هر لحظه ممکن است از آنها تصویربرداری شود و بنابراین ترجیح می دهند با مراجعه نکردن به منطقه خاییز خودشان را به دردسر نیندازند.

محیط بان ها هم آموزش بدهند و هم آموزش ببینند

رئیس گروه محیط‌ زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو در بخش دیگری از صحبت هایش ارائه آموزش های مناسب برای نیروهای محیط بانی و البته جوامع محلی را نیز از جمله مهمترین راهکارهای جلوگیری از تکرار اتفاقاتی مانند شهادت محیط بانان عنوان کرد و گفت: نیروهای یگان حفاظت محیط زیست اولا خودشان باید تحت آموزش قرار بگیرند تا فن مجاب کردن و فهم بوم شناسی آنها بالا برود و ثانیا این نیروها باید برای جوامع محلی نیز کارگاه های آموزشی برگزار کنند و آنها را به درستی اقناع کنند که چرا حیات وحش باید برایشان مهم باشد.

درویش همچنین به وظیفه آموزشی وزارت آموزش و پرورش و سازمان حفاظت محیط زیست نیز اشاره کرد و گفت: آموزش و پرورش وظیفه دارد از همان دوره کودکی، آموزش های زیست محیطی را به شکل جذاب در مدارس ارائه کند و سازمان محیط زیست نیز به جای این که مدارس طبیعت را تعطیل کند، باید به سمت تقویت و اصلاح این مدارس پیش می رفت.

وی در ادامه تصریح کرد: متاسفانه مسئولان ما اقدامات اندکی در زمینه تقویت زیرساخت های محیط بانی و فرهنگ سازی برای حفاظت از حیات وحش در سطح جامعه انجام داده اند و گمان می کنند که فقط با اسفاده از منطق نظامی و برخوردهای شدید، می توان مساله تخلفات محیط زیستی را حل کرد. این در حالی است که بارها بر ما ثابت شده است که در هیچ زمینه ای نتوانسته ایم با از طریق این تمهیدات مشکلات را حل کنیم.

کاهش تعارض منافع میان شکارچی و نیروی حفاظتی در قرق های اختصاصی

نکته دیگری که از زمان شهادت محیط بانان زنجانی در منطقه فیله خاصه به موضوع بحث در میان فعالان محیط زیست در فضای مجازی تبدیل شده، این است که برای کاهش تعارض میان محیط بانان و شکارچیان جوامع محلی، می توان ضمن ارائه آموزش و فرهنگسازی به این دسته از شکارچیان، آنها را به نیروهایی مردمی برای حفاظت از حیات وحش تبدیل کرد و در عوض برای این افراد، امکان شکار محدود با نظارت نیروهای محیط بانی در مناطقی را که جمعیت چارپایان آن به حد کافی رسیده است، فراهم کرد.

اما باید توجه داشت که مشابه این ایده در سال های اخیر در قالب پنج قرق اختصاصی مجوزدار در استان های کرمان، یزد، سمنان و البرز به مرحله اجرا درآمده و اتقاقا برخی سوء مدیریت ها در همین قرق ها منجر به اعتراض فعالان محیط زیست کشور شده است.

با این حال، درویش اساس ایجاد قرق های اختصاصی یا همان حفاظتگاه‌های مردمی حیات وحش را تجربه نسبتا موفقی می داند و معقتد است در حال حاضر، کمترین برخورد میان شکارچیان و نیروهای حفاظتی در همین قرق ها انجام می شود و تاسیس این قرق ها به صورت کلی توانسته است میزان تعارضات بین جوامع محلی، شکارچیان و قرق بان ها را به حداقل برساند.

این فعال محیط زیست البته با تاکید بر این که نباید قرق های اختصاصی به قرق های سلطنتی تبدیل شود، تصریح کرد: در قرق های اختصاصی باید فضای کار به این صورت باشد که گروه های مردمی گوناگون برای حفاظت از حیات وحش با یکدیگر مشارکت کنند، نه این که یک شخص ثروتمند با ایجاد قرق اختصاصی منطقه ای را برای دوستان خود قرق کند تا در آن به شکار و تفریح بپردازند.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور با بیان این که دولت باید بستر تاسیس قرق های مشارکتی بیشتری را فراهم کند، گفت: دستگاه اجرایی باید تسهیلاتی را اختصاص دهد که متخصصان محیط زیست کشور، طرح هایی را برای احیای مناطق حفاظت شده در قالب همین قرق های مشارکتی در نظر بگیرند و این طرح ها هم باید به گونه ای اجرا شود که جوامع محلی از عواید این قرق ها بهره مند شوند.

ترویج گردشگری حیات وحش به جای شکار

درویش در پایان بندی صحبت هایش روی این نکته دست گذاشت که ترویج تورهای گردشگری در قرق های اختصاصی می تواند یک محل درآمد کم آسیب برای این قرق ها باشد. وی در این خصوص گفت: نیازی نیست که قرق های مشارکتی لزوما فقط از طریق صدور پروانه های شکار کسب درآمد کنند، بلکه ترویج تورهای گردشگری حیات وحش نیز می تواند راهکاری مهم برای درآمدزایی این قرق ها باشد.

رئیس گروه محیط‌ زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو ادامه داد: ما باید کاری کنیم که دوستداران طبیعت به جای شلیک کردن و عکس یادگاری انداختن با حیوانات شکارشده، به قرق های مشارکتی بیایند و از تماشای خرامیدن رمه های کل، بز، قوچ و میش لذت ببرند؛ مسلما وقتی هم که مدیران قرق های مشارکتی بدانند که از همین راه هم می توانند درآمدزایی مناسبی داشته باشند، از این اقدام حمایت خواهند کرد.

وی در پایان تصریح کرد: با این حال، متاسفانه ما اکنون ما به بدترین شکل ممکن قرق های اختصاصی را مدیریت می کنیم، یعنی در این قرق ها به صورت مصنوعی برای حیات وحش آبشخور درست می کنیم و برای چارپایان بیش از حد علوفه می ریزیم و آنها را مشابه شرایط دامداری پروار می کنیم تا بعدا برای این چارپایان پروارشده مجوز شکار صادر کنیم. آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.