نقش آموزش و پروش در کاهش آسیب های فضای مجازی

زهرا علی‌اکبری با بیان اینکه مقوله پیشگیری از آسیبهای اجتماعی برای تمامی سنین مقاطع تحصیلی جزء اساسی ترین برنامه های دولت ها در سال های اخیر به شمار می رود، گفت: از جمله نهادهایی که می تواند در این زمینه به شکلی پررنگ وموثر حضور داشته باشد، وزارت آموزش و پرورش و به تبع آن مدارس و معلمان هستند.

این کارشناس آموزشی تاکید کرد: دانش آموزان با ورود به مدرسه به سبب همراهی با همسالان خود و تاثیرپذیری از آنها، ورای علم آموزی، با فناوری های نوین حاکم بر جامعه خود بیشتر آشنا می شوند و در پی آن بصیرتی به دست می آورند که دست به تحلیل و تفسیر عقاید و باورهامی زنند.

او با ابراز تاسف از عدم وجود برنامه های تبیینی و اطلاع رسانی مطلوب در خصوص فناوری های ارتباطی، بیان کرد: یکی از چالش های موجود در مدارس و آسیب های همراه آن فضای مجازی و نحوه ی مدیریت استفاده ازآن است.

علی‌اکبری گفت: طبق معمول تا زمانی که آسیب‌های ناشی از فضای مجازی میان دانش‌آموزان به درد تبدیل نشود اقدام به درمان نمی‌کنیم. در حالی که بعضی از آن‌ها به درمان فوری و ضروری نیاز دارد. سوال این است چرا هیچ وقت در این موارد پیشگیری را به خوبی انجام نداده ایم؟

او با اشاره به اینکه نمی توان از آموزش و پرورش انتظار داشت که در این حوزه سیاستگذاری کند، اضافه کرد: نهادهای فرهنگی و اجتماعی دیگری هم باید اقداماتی انجام دهند اما تاکنون موثر عمل نکرده اند. باید پذیرفت برای مقابله با این آسیب‌های فضای مجازی، هرچقدر هم در کلاس های درس فضا را تنگ و محدود به آموزش کنیم باز هم نمی توان دانش آموز را در بند کشید و آزادی Freedom اندیشه را از او سلب کرد.

علی‌اکبری معتقد است: این حق هر انسانی است که آزاد بیان کند و آزاد انتخاب کند و با همین حق هست که دانش آموزان به شناخت خودخواسته حیطه های دیگر به جز آموزش مدرسه می‌پردازند و امروزه با مسئله ای به نام فضای مجازی روبه رو هستیم.

این کارشناس آموزشی اضافه کرد: زمانی که نمی توانیم با بحرانی روبه رو شویم و آن را مدیریت کنیم دست به محدودیت و حذف می زنیم. برای مثال مخالفت های متعصبانه با استفاده از تلفن همراه جز آنکه بازخوردهای منفی به‌همراه داشت و نتوانستیم برنامه‌ای برای پیشگیری از این مسئله داشته باشیم چیزی جز برخورد سلیقه‌ای هر مدرسه با آن نداشته است.

علی‌اکبری با بیان اینکه تا امروز برنامه مدون و نتیجه بخشی در آموزش و پرورش برای فضای مجازی و بهره گیری مناسب از آن وجود نداشته، تاکید کرد: تنها به تفاهم نامه هایی کوتاه مدت با پلیس Police فتا بسنده شده که کافی و مفید هم نبوده است.

او بیان کرد: متاسفانه در سال های اخیر، استفاده بی رویه و بدون پشتوانه فرهنگی از فضای مجازی در بین دانش آموزان منجر به انزوای آنان در محافل خانوادگی و اجتماعی شده است و هرچه پیش می‌رویم با ابعاد ناشناخته و پر حادثه‌تری از این فضا آشنا می‌شویم.

علی‌اکبری با اشاره به ویژگی هویت کاذب و غیرواقعی فضای مجازی و حاشیه امنی که برای عدم شناخت واقعی برای دانش آموزان ایجاد شده است، اضافه کرد: آن‌ها دائما در تلاش برای حضور بیشتر در شبکه های اجتماعی همچون تلگرام، فیس بوک، وایبر و غیره هستند. در این فضا بیش از اهمیت هویت، دانش آموز سعی در ارائه علایق و اندیشه های خود دارد که این خود بسیار خطرناک است.

به گفته او محیط مدرسه باید فراگیر باشد. اگر فرآیندها و مقررات، تسهیل کننده یادگیری نباشد دچار مشکل خواهیم شد. نباید مدارس را در چارچوب خشک سازمانی محصور کرد. مدارس بدون آرمان مشترک معنی پیدا نمی کنند. آرمان ها و ارزش های افراد باید با هم همخوانی داشته باشند تا همکاری اعضا تحقق شود.

این کارشناس آموزشی پیشنهاد داد: می توان با ایجاد بسترهای فیزیکی و نرم افزاری در مدارس یا همان الزامات تکنولوژی آموزشی، دانش آموزان را به سمت بهره برداری منطقی از فناوری های نوین و رسانه ای در کنار جنبه سرگرمی سوق داد.

وی اضافه کرد: بی شک نقش معلمان در کاهش اثرات سوء فضای مجازی در بین دانش آموزان با برنامه های تبیینی و تنویری بسیار مهم و تاثیرگذار است. هرچند حجم ناکارآمد کتب درسی، زمان لازم را در اختیار معلمان قرار نمی دهد تا از ظرفیت کلاس های درس خود در جهت اطلاع رسانی دانش آموزان خود بهره ببرند.

این کارشناس آموزشی ادامه داد: اما با این وجود می توان در اوقاتی هرچند محدود این امکان را به وجود آورد که نقشینه هایی ماندگاری در ذهن و رفتار دانش‌آموزان به جا بماند.

آموزش و پرورش هسته اصلی توسعه پایدار است و مدارس به عنوان مرجع تربیتی و آموزشی نقش مشروعیت بخشی به فرآیند ایجاد توسعه پایدار در جامعه جهانی را دارد.

او با تاکید بر آگاهی مسوولان از دانش‌آموزان به عنوان عنصر اصلی توسعه پایدار، گفت: مدارس می تواند متناسب با سطوح تحصیلی مختلف، ارتقا دهنده آگاهی، دانش و مهارت در دانش آموزان باشند که پیامد آن تجهیز دانش آموزان به سواد علمی، سواد مهارتی و سواد رسانه‌ای است.

علی‌اکبری اضافه کرد: آموزش و پرورش باید حرکت از منابع محوری به خلاقیت محوری، حرکت از محیط با ثبات به شرایط در حال تغییر را برای پویائی درسطح ملی و بین المللی به عنوان یک ضرورت در سیاست‌ها وبرنامه ها خود در نظر بگیرد.

وی اظهار کرد: بنابراین می توان نتیجه گرفت در یک مدرسه که به عنوان یک سازمان یادگیرنده و دانایی محور هست با وجود معلمان و مولفه های دانشی می توان به یکی از مهم ترین وظایف آموزش و پرورش که حضور در تمامی حیطه های علمی و فناوری با توانمندی بالا است، توجه کرد.

به اعتقاد این کارشناس آموزشی، نظام تعلیم و تربیت را زمانی می توان خوب و موثر ارزیابی کرد که بتواند در برون‌داد و پیامد خود هم تاثیرگذار باشد. متاسفانه در حال حاضر در جامعه امروزی در مدارس، مدیریت استفاده از فضای مجازی به شکل مهم و جدی برنامه‌ریزی نشده و یکی از پیامدهای نامطلوب آن آسیب های فرهنگی و اجتماعی است.

وی با اشاره به اینکه تحقیقات نشان می دهد استفاده بیش از حد متعارف از فضای مجازی، موجب ایجاد وابستگی شدید روانی و فکری می شود، تاکید کرد: به‌طوریکه بعضی از کاربران به یک فضای غیر واقعی پناه برده و در آن جا زندگی می کنند.

علی‌اکبری اضافه کرد: آموزش و پرورش می‌تواند با برنامه ریزی در این باره و مطالعه تطبیقی ویژگی های مدارس موفق جهانی به مولفه های مهم در بهره برداری مطلوب از فضای مجازی دست پیدا کند. مولفه هایی همچون بعد مدیریت و رهبری علم‌گرا در مدارس، راهبرد یادگیری محور با حضور فناری های نوین، فرهنگ حامی یادگیری نوین و غیره.

او معتقد است: معلم کارآمد مهمترین عامل موفقیت در تحقق اهداف مختلف یک مدرسه است و یکی از راهکارهای مطمئن افزایش بهره‌وری دانش آموزان، آموزش و پرورش موثر و سازنده‌ای است که با حضور معلمان توانمند و باسواد در خصوص فضای مجازی پربارتر می‌شود.

علی‌اکبری اضافه کرد: توسعه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آینده هر ملتی به سطح کارآمدی و کارایی علمی و عملی دانش آموزان به عنوان عوامل اصلی توسعه بستگی دارد. آموزش و پرورش می تواند با تبیین مناسب و هدفمند فضای مجازی برای دانش آموزان، آنان را برای ورود به سنین پر حادثه Incident بلوغ و نوجوانی آماده سازد و نگرانی از حضور در جمع همسالان و تاثیر پذیری از آنها را از بین ببرد.

وی تاکید کرد: البته پیشگیری از آسیب های فضای مجازی تنها بر عهده وزارت آموزش پرورش نیست و همراهی نهادهای دیگر را هم می طلبد.

این کارشناس آموزشی به ۱۰سیاستی که می‌توان طی آن استفاده از فضای مجازی را مدیریت کرد، اشاره و گفت:

۱-الگوسازی برتر، کامل وفراگیرِ استفاده ی موفق از فضای مجازی در ذهن پویای دنش آموز.

۲- حوصله زیاد آگاه معلمان و مشاوران مدارس در مواجهه با سوالات برآمده از اندیشه کنجکاو دانش آموز در خصوص فضای مجازی و حیطه های شناختی آن.

۳-زمینه سازی مناسب در کانون خانه و خانواده و مدارس برای دانش آموز تا خود به تنهایی به همراه آموزش‌ها اخذشده و دور از هر گونه اجباری، آسیب های فضای مجازی را بشناسد و احساس رضایت بخشی از شناخت خود به دست آورد و به آن جامه عمل بپوشاند.

۴-فراهم کردن مثال های عینی از موفقیت ها و پیشرفت ها با کمک فضای مجازی انسان در خانواده، مدرسه و جامعه و همچنین اجتناب از هر گونه آموزش بدون عینیت سازی و زمان دهی تفکر برای دانش آموز.

۵ - تلاش بر ایجاد اندیشه ای ماندگار در دانش آموز مبنی بر آموزه های دانشی مهارتی برای صرف آن ها در اجتماعات بزرگ تر دوستان، مدرسه و جامعه

۶-آموزش مهارتهای زندگی نظیر دوست یا بی و خود شناسی در محتوای آموزشی و برنامه درسی.

۷- تقویت عزت نفس دانش آموزان.

۸-تقویت ارزشهای دینی دانش آموزان توسط معلمان و خانواده.

۹- ارتقای سواد رسانه ای معلمان.

۱۰- باز تعریف ساختاری میزان اثر نفوذ معلمان در تربیت صحیح دانش آموزان.

علی‌اکبری در پایان متذکر شد: نباید به فکر حدف فضای مجازی یا سیاه نمایی آن برای دانش آموزان باشیم بلکه باید راه های بهره برداری مطلوب و اثربخش از آن را آموزش دهیم و مهارت آنان را در شناخت درست و نادرست این فضا ارتقا دهیم.

او اضافه کرد: فضای مجازی و استفاده از آن وصله ناجور نیست و ما نباید با شانتاژهای بی نتیجه، ظرفیت یاددهی و یادگیری این فضا را از دست دهیم. امیدواریم با حضور مهندس بطحایی وزیر امروز و سال های آینده آموزش و پرورش و همچنین باورِ وی به تحول در تعلیم وتربیت، گام‌های موثر و پرپاسخی در مسیر مدیریت فضای مجازی برداشته شود.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.