وضعیت آب پشت سدهای تهران در ۵۷ سال گذشته سابقه نداشته است/ موقعیت قرمز خشکسالی + نمودار

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بی‌آبی و بی‌برقی دیگر محدود به مناطق محروم یا فصول گرم نیست. کارشناسان درباره سقوط تاب‌آوری منابع آب هشدار می‌دهند، تهران در آستانه تجربه‌ای بی‌سابقه از کم‌آبی و ناتوانی سیستم تامین آب است. در سناریویی محتمل خارج شدن ذخایر آب سدهای تهران بین شهریور تا آذر محتمل است.

مینا نیکزاد، کارشناس آب و امور بهره‌برداری از تأسیسات آبی، در گفت‌وگو با رکنا با لحنی هشداردهنده تأکید می‌کند:

«ادامه وضعیت فعلی و مصرف آبی جامعه به مثابه شرایط عادی تا collapse است! 

تا زمانی که آب از شیرآلات جاری می‌شود بحران کم‌آبی را به‌طور ملموس درک نخواهیم کرد. ادامه وضعیت فعلی و الگوی مصرف آب جامعه، مشابه حرکت در مسیری عادی تا رسیدن به نقطه فروپاشی است.

براساس استانداردهای مدیریتی، مخازن سدها باید به گونه‌ای تنظیم شوند که در پایان هر سال آبی، ذخیره‌ای معادل مصرف آب شرب سال بعد را تضمین کنند. آیا این ذخیره وجود دارد؟ خیر! با تحلیل ساده داده‌های مخازن سدهای پنج‌گانه تهران شامل تغییرات ورودی و خروجی روزانه، موجودی کنونی در کنار پیش‌بینی‌های هواشناسی و الگوی تاریخی خشک‌ترین سال‌های آبی بنظر می‌رسد به نقطه فروپاشی این مخازن نزدیک می‌شویم

پیش‌بینی‌های بارش و دما از دو مرجع معتبر مدرسه اقلیم‌شناسی دانشگاه کلمبیا و سازمان هواشناسی کشور نشان می‌دهد:

اولاً: دمای استان تهران در سه ماه آینده نسبت به میانگین بلندمدت افزایش خواهد یافت.

دوماً: بارش‌های تابستانه کمتر از حد نرمال خواهد بود.

 سوماً: بارش‌های ۴۵ روز نخست پاییز نیز کمتر از نرمال است و احتمالاً آغاز بارش‌های پاییزی با تأخیر همراه خواهد شد.

این داده‌ها حاکی از آن است که به احتمال زیاد، بارش‌های پاییزه در حوزه آبریز سدهای تهران دیرتر آغاز می‌شود و دوره‌ای از کم‌بارشی را تجربه خواهیم کرد. همچنین، گزارش‌های سازمان هواشناسی حاکی از افزایش ۰.۵ تا ۱ درجه‌ای دمای تابستان در بیشتر مناطق استان تهران است که افزایش مصرف آب را به دنبال خواهد داشت.

در سناریویی محتمل با تداوم گرما و افزایش مصرف و ترکیب آن با وضع نگران‌کننده مخازن سدها، شرایط بحرانی در ماه‌های آینده رقم خواهد خورد، احتمالاً سدهای تهران با مشکلات جدی‌تر مواجه خواهند شد، به‌ویژه خارج شدن ذخایر آب از دسترس بین شهریور تا آذر بسیار محتمل است.

و در یک سناریوی خیلی خوش‌بینانه و با شکست احتمال پیش‌بینی‌های هواشناسی و وقوع بارندگی‌ها به همراه کاهش مصرف شهروندان در گروه یک مدیریت سیستماتیک می‌توان از تابستانی که البته با افت فشار شدید و قطعی‌های آب است عبور کرد. 

 بارگذاری های جمعیتی، کاهش بی‌سابقه بارش‌ها و انباشت خشکسالی در طولانی مدت و نبود یک برنامه منسجم در طول سال‌های سپری شده همگی نشان‌دهنده رسیدن به وضع کنونی و بحرانی است که در ۵۷ سال گذشته سابقه نداشته است. 

"حالا این وضعیت جدید نیازمند رویکردی جدید در مدیریت بحران منابع آب است، روشی که تاکنون تجربه نکرده‌ایم".

 برای اولین بار باید این موضوع صادقانه و به صورت شفاف با مردم مطرح شود، چراکه انکار یا بایکوت بحران، تنها چند ماه بعد عواقب خود را آشکار خواهد کرد.

اعلام وضعیت اضطراری و هشدارهای جدی، آموزش عمومی از طریق صداوسیما و مدیریت فشار خطوط انتقال آب و راه حل‌هایی مثل تصفیه فاضلاب و استفاده از آن در آبیاری فضای سبز و همکاری منسجم  شهرداری‌ها از جمله اقدامات فوری است.

توصیف شرایط بحرانی به این شکل است که بنابر اطلاعات موجود حدود 70 درصد آب تهران از چاه‌های عمیق تأمین می‌شود و امروزه برداشت بیشتر از منابع آب زیرزمینی بدلیل وضعیت بحرانی آن و افزایش نرخ فرونشست ممکن نیست از طرفی انتقال آب ( خط دوم طالقان) تاکنون به فاز بهره‌برداری نرسیده‌ و لذا عملیات سخت افزاری برای تابستان جاری 1404 عملیاتی نشده است.

 حائز اهمیت است که پدیده‌های زیست‌محیطی و اقلیمی عمومآ تدریجی هستند اما اوج بحران ناگهانی رخ می‌دهد (اتفاقی مشابه استان همدان). واقعیت این است که سال‌ها فرصت برای آموزش و اصلاح الگوی مصرف و اصلاح و توسعه زیرساخت‌ها را از دست داده‌ایم و اکنون تنها در تنگنای زمان و شرایط بحرانی، حاکمیت به ابزارهای دستوری و اعمال محدودیت‌ها متوسل شده است.

 معمای اصلی اینجاست: چگونه می‌توان بدون هیچ پیش‌زمینه آموزشی یا تمرین اجتماعی، یک‌باره مصرف آب را کاهش داد؟ چراکه وقتی زمان گذشت و می‌گذرد و فرصت‌ها از دست می‌رود و تنها راه باقیمانده فشار قانونی است؛ راهی که هرگز پایدار نبوده و نخواهد بود.»

اظهارات نیکزاد، تصویری بی‌پرده از آینده‌ای نزدیک ارائه می‌دهد: آینده‌ای که در آن، نه قطع موقت آب یا افت فشار، بلکه فروپاشی سیستم تأمین آب شهری ممکن است اتفاق بیفتد. آیا دولت و رسانه‌ها آماده‌اند برای مواجهه با این بحران، شفاف و بی‌پرده با مردم سخن بگویند؟