70 درصد کودکان کشورهای فقیر متوسط سواد را هم ندارند / 50 درصد دانش آموزان ایرانی در دوره کرونا دچار افت تحصیلی شدند

کرونا باعث افت تحصیلی بسیاری از دانش آموزان در سراسر جهان شده است. تعطیلی آموزش های حضوری در مدارس، مهمترین علت افت تحصیلی دانش آموزان در دوره کروناست. بانک جهانی آمار داده است که حدود 70 درصد کودکان در کشورهای با درآمد کم و متوسط در دوره کرونا یا دچار افت تحصیلی شده اند یا به طور کامل تحصیل را کنار گذاشته اند. محمدرضا نیک نژاد، کارشناس آموزشی نیز در گفت و گو با رکنا معتقد است که حدود 30 تا 50 درصد دانش آموزان کشور در دوره کرونا دچار افت تحصیلی شده اند. او با توجه به همین مساله، راهکارهای مختلفی را برای جبران افت تحصیلی دانش آموزان با بازگشایی حضوری مدارس ارائه کرد.

فقر آموزشی در سراسر جهان با ارائه آموزش های مجازی

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، برآوردهای بانک جهانی در پایان سال 2021 از این حکایت دارد که در کشورهای با درآمد کم و متوسط، 70 درصد کودکان 10 ساله، از توانایی مطلوبی برای خواندن و نوشتن برخوردار نیستند؛ چراکه این کودکان در دو سال گذشته یا اصلا آموزش ندیده اند یا نتوانسته اند به نحوی مطلوب از آموزش های مجازی بهره مند شوند و به همین دلیل، با وجود این که بیشتر آنها ظاهرا پایه های تحصیلی خود را طی کرده اند، اما در عمل نتوانسته اند که به صورت مطلوبی آموزش ببینند.

آمارهای بانک جهانی همچنین از این حکایت دارد که در کشورهای با درآمد کم و متوسط، حدود 70 درصد کودکان در دوره کرونا دچار افت تحصیلی یا بازماندگی از تحصیل شده اند، به نحوی که 9 درصد دانش آموزان در این دوره به صورت کامل از تحصیل محروم مانده اند،  47 درصد کودکان از دریافت آموزش های مجازی مناسب بازمانده‌اند و 14 درصد از کودکان نیز در دوره کرونا به فقر آموزشی دچار شده اند و در مجموع این 70 درصد، حتی توانایی های اولیه ای نظیر خواندن، نوشتن و حساب کردن را نیز در دوره کرونا به دست نیاورده اند.

محمدرضا نیک نژاد، کارشناس آموزشی در گفت و گو با رکنا در تحلیل این آمارها توضیح داد: اساسا تا پیش از شیوع کرونا در جهان، تعداد اندکی از کشورها بودند که امکانات کافی را برای ارائه گسترده آموزش های مجازی در اختیار داشتند و به همین دلیل، بیشتر دانش آموزان در سراسر جهان نتوانستند آموزش های مناسبی را در دوره کرونا دریافت کنند.

وی افزود: آموزش و یادگیری اساسا یک کُنش انسانی است و حتی دانش آموزان کشورهایی هم که دارای امکانات کافی برای ارائه آموزش های مجازی هستند، بازهم در دو سال گذشته تا حدودی دچار فقر آموزش شده اند، چراکه اساسا هیچ چیز نمی تواند جای آموزش های حضوری را که توسط معلمان به دانش آموزان ارائه می شود، بگیرد و آموزش های مجازی خواه ناخواه به ایجاد فقر آموزشی در سراسر جهان دامن زده است.

بازماندگی از تحصیل 3 میلیون دانش آموز ایرانی در دوره کرونا

نیک نژاد با تاکید بر این که ایران، یکی از کشورهای دارای درآمد متوسط است که آموزش کودکان در آن ضربه بزرگی از کرونا خورد، گفت: گزارشات رسمی و غیررسمی از این حکایت دارد که نه تنها بخش قابل توجهی از دانش آموزان ایران در دوره کرونا از تحصیل جا ماندند، بلکه تعداد زیادی از دانش آموزانی که در این دوره از آموزش های مجازی بهره مند شدند نیز نتوانستند مباحث آموزشی را به خوبی فرا بگیرند و در چنین شرایطی طبیعی است که بخش زیادی از کودکان سواد خواندن و نوشتن را به شکل مناسبی یاد نگرفته اند.

این کارشناس آموزشی ادامه داد: آمارهای رسمی مرکز پژوهش های مجلس از این حکایت دارد که حدود 3 میلیون نفر از کودکان و نوجوانان کشور به دلیل دسترسی نداشتن به امکانات مناسب آموزش های مجازی، در دوره کرونا از تحصیل باز ماندند. در چنین شرایطی نیز معلمان نمی توانند حتی با وجود عدم یاد گرفتن دروس توسط دانش آموزان، نمره قبولی را در پایان سال به آنها ندهند، چون طبیعتا در وضعیتی که بخش زیادی از دانش آموزان خودشان از تحصیل بازمی‌مانند، بسیاری از معلمان نمی توانند دانش آموزان را یک پایه تحصیلی نگه دارند.  

وی در ادامه تاکید کرد: در وضعیتی که تعطیلی آموزش های حضوری، منجر به باز ماندن از تحصیل و افت تحصیلی بسیاری از دانش آموزان شده است، طبیعی است که کارشناسان آموزشی اصرار داشته باشند که حتی با وجود شیوع سویه های جدید کرونا در ایران، حتما مدارس کشورمان به صورت حضوری باز باشند تا عموم دانش آموزان کشور بیش از این دچار افت تحصیلی نشوند.

قبل از کرونا هم یک میلیون نفر بازمانده از تحصیل داشتیم

نیک نژاد در بخش دیگری از صحبت هایش گفت: از بررسی آمار دسترسی دانش آموزان به شبکه شاد و برآورد کلی از میزان ترک تحصیل کودکان و نوجوانان در دوره کرونا می توان تخمین زد که حدود 30 تا 50 درصد دانش آموزان کشور به دلیل عدم دسترسی مناسب به امکانات آموزش مجازی در دو سال گذشته دچار افت تحصیلی محسوسی شده اند. یعنی این ها دانش آموزانی هستند که حتی اگر از مدرسه رفتن بازنمانده باشند، بازهم نتوانسته اند که دروس مدرسه را به شکل مناسبی فرا بگیرند.

این کارشناس آموزشی ادامه داد: طبیعتا بخش زیادی از دانش آموزانی که دچار افت تحصیلی شده اند، همان دانش آموزانی هستند که هم اکنون در پایه اول تا سوم دبستان قرار دارند و طبیعی است که در چنین شرایطی بخش زیادی از دانش آموزان ما نتوانسته باشند که مهارت های اصلی مانند خواندن، نوشتن و حساب کردن را به خوبی یاد بگیرند.

وی در ادامه تاکید کرد: با وجود این که آموزش و پرورش آمار مرکز پژوهش های مجلس را درباره 3 میلیون نفر بازمانده از تحصیل در دوره کرونا رد کرده است، به نظر می رسد که این آمار صحیح باشد، چون در سال های قبل از کرونا نیز وقتی ما آمار افراد 6 تا 18 ساله کشور را با آمار کل دانش آموزان مقایسه می کردیم، همواره با حدود یک تا دو میلیون نفر اختلاف مواجه می شدیم و قطعا بخش زیادی از این آمار مربوط به افرادی بود که تا پیش از کرونا هم از تحصیل بازمی‌ماندند. بنابراین می توان گفت که قبل از شیوع کرونا در کشور هم ما حداقل یک میلیون نفر بازمانده از تحصیل داشتیم.

چگونه عقب ماندگی تحصیلی کودکان دبستانی را جبران کنیم؟

نیک نژاد درباره مهمترین راهکارهای جبران عقب ماندگی تحصیلی دانش آموزان ایرانی در دو سال اخیر توضیح داد: یکی از مهمترین ایرادات ساختار آموزشی ایران، پرعنوان بودن مفاهیم درسی است، چراکه به طور متوسط ما در هر پایه تحصیلی در دوره دبستان حدود ده کتاب درسی داریم و در دوره متوسطه اول، تعداد کتاب ها در هر پایه به 13 تا 14 کتاب می رسد و در مقطع متوسطه دوم نیز در هر پایه تحصیلی بیش از 15 عنوان کتاب درسی وجود دارد.

این کارشناس آموزشی ادامه داد: برخی از عناوین درسی، مفاهیمی را به دانش آموزان بخصوص کودکان دبستانی ارائه می کنند که در آینده کابرد زیادی در زندگی آنها ندارند و قطعا تاثیر آنها از مفاهیمی مثل خواندن، نوشتن و حساب کردن در زندگی کودکان کمتر است. بنابراین اکنون که عقب ماندگی تحصیلی، بخش زیادی از دانش آموزان کشور را تحت تاثیر قرار داده، وقت آن است که مسئولان نظام آموزشی تصمیمی جدی برای اصلاح ایراد پرعنوان بودن مفاهیم درسی بگیرند و برای جبران عقب ماندگی تحصیلی دانش آموزان، روی مباحثی تمرکز کنند که می تواند نقش موثرتری در آینده زندگی آنها ایفا کند.

وی در ادامه تاکید کرد: ما برای جبران عقب ماندگی تحصیلی دانش آموزان بخصوص کودکان در دوره کرونا، باید تمرکز اصلی خود را روی تقویت مهارت های خواندن، نوشتن و حساب کردن کودکان دبستانی بگذاریم، چراکه اولا دبستانی های ما بیشتر در این بخش ها دچار آسیب شده اند و ثانیا این مهارت ها بیش از سایر مهارت های تحصیلی در آینده زندگی به کمک دانش آموان می آید.

لزوم اعمال تغییرات گسترده در برنامه درسی و ساختار امتحانات مدارس

نیک نژاد با بیان این که بهتر است تدریس درس هایی که ضرورت کمتری دارند، در دوره حاضر محدود شود، عنوان کرد: ما برای این که عقب ماندگی تحصیلی دانش آموزان در مهارت های ضروری از جمله خواندن، نوشتن و حساب کردن را جبران کنیم، چاره ای نداریم جز این که در چند سال آینده، تدریس درس های غیرضروری از جمله علوم اجتماعی، تفکر و پژوهش و ... را کمرنگ تر کنیم. البته ما نباید تدریس این درس ها را به طور کامل کنار بگذاریم، ولی باید در دوره جدید، وقت تدریس دروس ضروری تر را بیشتر کنیم.

این کارشناس آموزشی ادامه داد: با توجه به این که کودکان پایه های اول تا سوم دبستان، بیشترین آسیب را از عقب ماندگی تحصیلی دانش آموزان در دوره کرونا متحمل شده اند، تغییر برنامه درسی و اختصاص وقت بیشتر به دروس ضروری تر برای دانش آموزان این پایه ها، از اهمیت بیشتری برخوردار است و در چنین شرایطی مسئولان آموزش و پرورش ما باید در نظر داشته باشند که مهارت هایی مثل خواندن، نوشتن و حساب کردن، جزو ضروری ترین مهارت ها برای آینده دانش آموزان به حساب می آید.

وی در ادامه تاکید کرد: در شرایط موجود، به نظر می رسد که آموزش و پرورش باید تغییرات گسترده ای را در ساختار امتحانات پایه های مختلف اعمال کند. در واقع اگر مسئولان این وزارتخانه می خواهند که کودکان دبستانی‌مان بیش از این کم سواد بار نیایند، باید این تغییرات گسترده را در ساختار برنامه درسی و امتحانات دانش آموزان اعمال کند، وگرنه عقب ماندگی تحصیلی کودکان و نوجوانان ما به هیچ وجه جبران نخواهد شد.

لزوم برگزاری کلاس های فوق العاده برای جبران عقب ماندگی تحصیلی دانش آموزان

نیک نژاد، راهکار دیگر جبران عقب ماندگی تحصیلی دانش آموزان دبستانی را افزایش اختیارات معلمان دانست و توضیح داد: در شرایط حاضر میزان عقب ماندگی تحصیلی دانش آموزان مختلف با یکدیگر متفاوت است و در چنین شرایطی قطعا باید دست معلم باز باشد که بتواند به هر کدام از دانش آموزان بر حسب میزان افت تحصیلی آنها در دوره کرونا آموزش دهد.

این کارشناس آموزشی ادامه داد: در شرایط موجود، نباید برنامه درسی آموزش و پرورش برای همه دانش آموزان یکسان باشد و معلم باید بتواند که در اوقات فوق برنامه، به دانش آموزانی که عقب ماندگی تحصیلی بیشتری دارند، آموزش های بیشتری را ارائه کند تا بتواند در جهت جبران افت تحصیلی این دانش آموزان گام بردارد.

وی در پایان تصریح کرد: آموزش و پرورش در چنین شرایطی باید حق الزحمه اضافه کاری ویژه ای را برای معلمانی در نظر بگیرد که در ساعت هایی بیشتر از برنامه مصوب، برای دانش آموزان وقت می گذارند. البته در این شرایط معلمان هم باید با تمرکز بیشتری در وقت های فوق العاده، با دانش آموزانی که دچار افت تحصیلی شده اند، کار کنند تا این دانش آموزان حداکثر ظرف یک سال تحصیلی وارد جریان عادی آموزش شوند.