پایتخت جدید بحران آب؟ مردم سمنان باید مراقب پروژه‌های پرریسک باشند

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا،استان سمنان در پی خشکسالی ۱۷ ساله و کاهش ۳۲ درصدی بارندگی سالانه، در معرض بحران شدید آب و فرونشست زمین قرار دارد، اما کارشناسان می‌گویند پروژه انتقال آب از دریای کاسپین نمی‌تواند این بحران را حل کند و تنها باعث افزایش هزینه‌ها، خطرات زیست‌محیطی و فشار بر منابع محلی خواهد شد. راه‌حل واقعی، مدیریت هوشمند مصرف آب و اصلاح کشاورزی است.

 پروژه انتقال آب، مشکل کم‌آبی سمنان را حل نمی‌کند

دکتر مهدی زارع - استاد تمام زمین شناسی برای رکنا اینگونه نوشت: دیروز ۷ دیماه در سمنان در دانشگاه سمنان در حین سخنرانی در کنفرانس تغییر اقلیم، و در حین تشریح عواقب تغییر اقلیم در استان سمنان خطاب به مخاطبانم که از گروه های مردمی نیز علاوه بر استادان و دانشجویان در میانشان کم نبودند ، گفتم : هرگز نگذارید که  سمنان تبدیل به پایتخت جدید شود و همچنین نخواهید که هیچ طرح انتقال آبی به سمنان از حوزه ای دیگر اجرا شود. 

 طرح انتقال آب از دریای کاسپین به استان سمنان -که در دولهای نهم تا دوازدهم با وجود روسای جمهور سمنانی بسیار پیگیری میشد!-به دلیل مسایل قابل توجه زیست‌محیطی، اقتصادی و حقوقی،  اساساً محکوم به شکست است. انحراف آب از دریای کاسپین  یک راه‌حل با خطرات فنی و محیط زیستی قابل توجه و هزینه‌های اقتصادی بسیار بالا  ست. ادعا شده که با این سالانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب می‌تواند منحرف شود و کمبود شدید آب سمنان را کاهش دهد. البته انتقال آب به تنهایی نمی‌تواند مشکل را اساساً حل کند. اگر راندمان مصرف آب بهبود نیابد، منبع آب جدید هدر خواهد رفت.  با وجود اینکه ادعا شده که با استفاده از فناوری مدرن نمک‌زدایی و مدیریت صحیح فاضلاب اثر تهدیدات  محیط زیستی  را به حداقل برساند.، خطرات محیط زیستی این طرح بسیار بالاست: اختلال در تعادل اکولوژیکی دریای کاسپین و تأثیر بر شیلات،  تولید مقادیر زیادی فاضلاب با شوری بالا و  آسیب به جنگل در مبندا و مسیر از مخاطرات این طرح است. در مقصد هم در بهترین حالت وضعی  مانند تهران و اصفهان از نظر آلودگی محیط و فرونشست زمین برای سمنان در آینده ایجاد خواهد کرد.  هزینه‌های آن بسیار بالا و ده‌ها میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. قیمت آب تولید شده برای کشاورزی و صنعت بدین ترتیب بسیار بالاست. برخی از منتقدان معتقدند که این پروژه در درجه اول قیمت زمین را در طول مسیر افزایش می‌دهد تا اینکه بحران آب را حل کند.  توجه کنیم که دریای کاسپین به عنوان یک پهنه آبی بسته است که  قوانین بین‌المللی هنوز در مورد تخصیص منابع آب به اجماع نرسیده‌اند. اقدامات یک کشور می‌تواند باعث واکنش زنجیره‌ای در کشورهای ساحلی (روسیه، قزاقستان و ترکمنستانو آذربایجان) شود. این پروژه اخیراً پس از دو سال وقفه، مجدداً از سال ۱۴۰۳ مطرح شد البته عنوان شد که این پروژه به دلیل مسائل زیست‌محیطی مانند کاهش سطح آب دریای کاسپین «در حال حاضر امکان‌پذیر نیست». این پروژه طی نزدیک به ۲۰ سال گذشته بارها پیشنهاد، مطالعه، متوقف و دوباره پیشنهاد شده است.

برای درک اینکه آیا  انتقال آب یک «راه حل اساسی» است، ابتدا باید ماهیت بحران را درک کنیم. خشکسالی ۱۷ ساله، با کاهش ۳۲ درصدی بارندگی سالانه در سال ۱۴۰۳، که آن را به یکی از خشک‌ترین مناطق کشور تبدیل شد. اتکای بیش از حد به آب‌های زیرزمینی، با بیش از ۳۱۰۰ چاه عمیق در سراسر استان موجب شده که  سطح آب‌های زیرزمینی سالانه ۵۰ تا ۷۰ سانتی‌متر کاهش ‌یابد  که به نوبه خودمنجر به فرونشست فاجعه‌بار زمین می‌شود . در استان سمنان  همه مناطق پرجمعیت با مساله فرونشست مواجه هستند. کشاورزی تقریباً ۸۰٪ از کل مصرف آب را تشکیل می‌دهد، با این حال محصولات پرمصرف آب هنوز کشت می‌شوند. تا زمانی که مدیریت بهبود نیابد و بهره‌وری مصرف آب افزایش نیابد، هرگونه آب جدید منحرف شده احتمالاً توسط الگوهای ناپایدار مصرف خواهد شد. راه‌حل‌های واقع‌بینانه‌تر شامل مدیریت دقیق  منابع آب  با اصلاح ساختارهای کاشت کشاورزی و ترویج فناوری‌های کارآمد آبیاری.، حفاظت از منابع آب زیرزمینی با کنترل و کاهش استخراج آب‌های زیرزمینی برای مهار فرونشست زمین و توسعه و نگهداری منابع آب محلی در مقیاس کوچک، حوزه‌های آبریز و مخازن برای کاهش هدررفت آب و  بهبود بهره‌وری منابع آب با نوآوری‌های تکنولوژیکی و تغییر در فرهنگ مصرف آب است.

سرنوشت سایر پروژه های انتقال آب به ما می آموزد که  اولین قربانیان و آسیب دیدگان هر نو طرح انتقال آب به سمنان خود مردم سمنان خواهند بود که عوارض منفی چنین طرحی مشکلات محیطی زندگی شان را به مراتب پیچیده تر از اکنون خواهد کرد.  سمنان و استان سمنان همین جمعیت حدود یک میلیون نفر را اگر تامین آب کند ، بسیار عالی است. انتقال آب به افزودن جمعیت استان منجر می شود که جمعیت بیشتر منابع و آب بیشتر مطالبه خواهند کرد و چرخه معیوبی شکل خواهد گرفت.