رکنا گزارش می دهد،
وضعیت بحرانی برای فضای سبز تهران/ ۳۰ درخت چیتگر سال ۸۹ قطع نشد،بحران اوج گرفت / شهرداری تهران در نگهداشت درختان با کندی و ضعف عمل می کند
رکنا: کارشناس جنگلداری با تأکید بر نقش اقلیم، خاک و نگهداشت، هشدار میدهد بیتوجهی به چند ده درخت آلوده در سالهای گذشته و نبود برنامهریزی و رسیدگی، زمینهساز بحران امروز خشکیدگی و آفتزدگی درختان تهران شده است.
همایون وحیدی، کارشناس جنگلداری، در گفتوگو با رکنا درباره دلایل آفتزدگی و خشک شدن تدریجی درختان تهران گفت: برای هر گونه درختی، سه عامل اصلی در خشک شدن درختان و آفتزدگی نقش دارد؛ آبوهوا، نوع خاک و وضعیت آبیاری. هیچ فردی نمیتواند ادعا کند که اگر درختی را بکارد و به موقع و به خوبی آبیاری کند، آن درخت بهطور صددرصد همیشه سبز باقی میماند. وقتی هوای تهران برای انسانها گرمتر و غیرقابل تحمل میشود، درخت هم که موجودی زنده است تحت تاثیر قرار میگیرد و رشد یا خشک شدن آن فقط به یک عامل محدود نمیشود. به همین دلیل، این روزها حتی در حیاط خانهها نیز شاهد خشک شدن درختان هستیم.
وی ادامه داد: نمیتوان گفت چون درخت جلوی خانه است و مرتب آبیاری میشود، نباید دچار مشکل شود. ممکن است لایههای زیرین خاک اسیدی یا آهکی شده باشد، یا سایه زیاد مانع رسیدن نور کافی خورشید شود. ما چهار لایه خاک داریم که لایه دوم باید بیشترین غنای موادغذایی را داشته باشد؛ اما برای مثال در پارک جنگلی چیتگر اینگونه نبود و با یک متر حفاری به آهک میرسیدیم؛ در حالی که تمام سوزنیبرگهای دنیا آهکگریز هستند.
این کارشناس جنگلداری با اشاره به ویژگی گونههای مختلف افزود: پهنبرگها مانند اقاقیا و زبان گنجشک، هرکدام دارای محدودیتهای زیستی هستند و مدت زمانی که میتوانند سبز بمانند مشخص است. بهطور کلی، آنچه درباره آن صحبت میکنیم به دو نوع جنگل مربوط میشود؛ جنگل طبیعی و جنگل مصنوعی یا دستکاشت. اگر به استان مازندران بروید و مسیر ساری به گرگان را طی کنید، سالها پیش سرو زربین بهصورت دستکاشت کاشته شد و گفته میشد همیشه سبز خواهد ماند؛ اما امروز حتی یک سرو زربین هم پیدا نمیشود، چون زادآوری نداشته است. این شرایط در تهران هم وجود دارد.
وحیدی در ادامه گفت: جنگلهای طبیعی هیرکانی مانند شمشاد هیرکانی یا باکسوس هیرکانی که گونه بومی ایران است، زادآوری دارند. به همین دلیل در جنگلهایی مانند سیسنگان همیشه شمشاد، ممرز و آیرونوود دیده میشود؛ اما این شرایط را نمیتوان به تهران تعمیم داد. جنگل در تهران به رسیدگی ویژه و اقلیم مناسب نیاز دارد و آبوهوا بهطور مستقیم بر درخت اثر میگذارد.
علت اصلی زوال فضای سبز تهران رسیدگی نکردن به درختان است
او تاکید کرد: ممکن است یک گونه درختی در حیاط خانه، باغچه یا یک پارک کوچک با کوددهی مناسب و آبیاری منظم، عمر بیشتری داشته باشد؛ اما این موضوع بهصورت تکپایه صدق میکند نه بهصورت کلونی. در مقیاس کلان، علت اصلی زوال فضای سبز شهر تهران، رسیدگی نکردن است. همانطور که جنگلهای زاگرس را به دلیل نبود رسیدگی از دست دادیم.
این کارشناس در توضیح وضعیت زاگرس گفت: در جنگلداری عاملی به نام «گلازنی» وجود دارد؛ یعنی کشاورز برای تامین علوفه، شاخه و برگ درخت را قطع میکند. با این کار، پرندگانی که روی درخت مینشستند و آفات را میخوردند، دیگر به آن منطقه نمیآیند و همین موضوع زمینه افزایش آفات و زوال درختان غرب کشور را فراهم میکند.
وی افزود: در جنگلهای شمال هم شاهد تصمیمهای نادرست بودهایم. برای مثال چندی پیش در جنگل النگدره گرگان که گونه غالب آن ممرز است، همایشی برگزار شد. در علم جنگلداری، برای بررسی زادآوری، پلاتبرداری انجام میشود و تعداد نهالهای کوچک بررسی میشود تا مشخص شود چه تعداد از آنها میتوانند در آینده جای درختان مادری را بگیرند؛ اما با برگزاری یک مراسم و ورود حدود ۲ هزار نفر به جنگل، تمام نهالها از بین رفتند. این در حالی است که کارشناسان بارها هشدار دادهاند ورود دام به جنگل باعث نابودی بذر و نهال میشود؛ اما خود مسئولان با ندانمکاری، به جنگل آسیب میزنند.
رسیدگی به حدود ۳۰ درخت خشک در سالهای ۸۸ و ۸۹ در چیتگر میتوانست مانع اتفاقات امروز شود
وحیدی با تاکید بر اهمیت نگهداشت درختان سطح شهر گفت: در جنگلهای دستکاشت، نگهداری حرف اول را میزند؛ نگهداری یعنی آبیاری، کوددهی، هوادهی، شخم زدن، آب زمستانه و برنامهریزی. اگر در جنگل چیتگر از سالهای ۸۸ و ۸۹ که اولین آفتها مشاهده شد، برنامه عملیات پرورشی نوشته و درختان خشک حذف میشدند، خسارتها بهشدت کاهش مییافت. آن ۳۰ درخت خشکشده در فاز شرقی چیتگر، در میان ۲۰۰ هزار درخت قرار داشتند و میتوانستند از این فاجعهای که الان رخ داده جلوگیری کنند ولی اقدام موثری انجام نشد.
او ادامه داد: درخت خشک، چه در جنگل طبیعی و چه در جنگل مصنوعی، یک آفت برای کل جنگل محسوب میشود. باید بررسی کرد که چرا درخت خشک شده؛ آیا آفت دارد، ریشه آسیب دیده یا خاک دچار مشکل شده است. اگر در همان مراحل اولیه، عیبیابی و آبرسانی با حساسیت بیشتری انجام میشد، با وجود کمآبی کشور و خشکی تهران، میتوانستیم خسارتها را دستکم ۸۰ درصد کاهش دهیم.
این کارشناس جنگلداری توضیح داد: برای درختان خشک، دو نوع آفت وجود دارد؛ آفت اولیه و آفت ثانویه. مانند بیماری انسان که اگر در مرحله اولیه درمان نشود، به بیماری لاعلاج تبدیل میشود. درخت هم همین شرایط را دارد. اگر آفت اولیه کنترل نشود، در نهایت مجبور به حذف درخت خواهیم شد. آفت کاج تهران نیز از اصفهان و با فاصله ۴۰۰ کیلومتری آغاز شد.
وی افزود: برخی گونهها مانند افرا، بذر سبکی دارند و قابلیت جابهجایی و گسترش بالایی دارند. آفات اولیه مانند شپشکها زمانی به درخت حمله میکنند که هنوز درخت سبز است و آسیب بهوضوح دیده نمیشود؛ اما وقتی درخت ضعیف شد، آفات ثانویه مانند پوستخوارها و چوبخوارها وارد میشوند. اگر درخت آلوده بهموقع تیمار یا حذف شود، آفت به سایر درختان سرایت نمیکند. این تصور که درخت حیاط خانه چون جداست آسیب نمیبیند، درست نیست؛ فقط به این دلیل آسیب کمتری میبیند که رسیدگی بیشتری به آن میشود.
وحیدی تاکید کرد: اگر برای جنگلها، فضای سبز شهری و حتی باغچه خانهها برنامهریزی داشته باشیم، فضای سبز سالمتری خواهیم داشت. در شرایط فعلی، فوریترین اقدام شهرداری تهران برای نجات درختان، حذف درختان خشک و آلوده است. باید جسارت تغییر وجود داشته باشد تا اکوسیستم اصلاح شود. کشور ما کشور سوزنیبرگها نیست؛ این گونهها متعلق به کشورهای اسکاندیناوی هستند و حتی در اروپا هم فراوان نیستند.
کاج های تهران باید به تدریج حذف و درختان پهن برگ جایگزین آنها شوند
او ادامه داد: نبود درختان خشک در چیتگر و سرخهحصار باعث میشود مردم احساس کنند جنگل سبزتر شده است. کاشت کاج در سال ۱۳۴۲ تصمیمی متناسب با شرایط آن زمان بود؛ اما پس از ۵۵ سال، ناچاریم اکوسیستم را اصلاح کنیم. کاجها باید بهتدریج حذف و گونههای پهنبرگ مانند زبان گنجشک، زیتون تلخ و بلوط جایگزین شوند تا خاک از حالت اسیدی خارج شود. درختان نباید همسال باشند تا در آینده ناچار به حذف یکباره همه آنها نشویم.
این کارشناس جنگلداری در پایان گفت: برای جنگلهایی که احیانا آفت زده اند نیز باید عملیات پرورشی، بهداشتی و احیایی تعریف شود. آبرسانی نیز باید مکانیزه و از شیوههای سنتی خارج شود. درختان چنار ولیعصر نمونهای روشن هستند؛ درختانی که کاملا آبدوستاند اما با تغییر الگوی آبیاری، خشکهچینی و محدود شدن بستر آب، از سیکل طبیعی خود خارج شدند و دچار آفت شدند. در نهایت، موفقیت فضای سبز به نگهداشت قوی و نظارت مؤثر وابسته است؛ موضوعی که به گفته او، در عملکرد فعلی شهرداری تهران با کندی و ضعف نظارتی همراه است. همچنین مردم نیز باید رعایت کنند. ورود با ماشین به جنگل های طبیعی و مصنوعی، باعث کامپکت شدن خاک می شود. همچنین آلودگی ایجاد شده توسط ماشین ها نیز برای درختان ضرر دارد.
ارسال نظر