فواید حمام آب یخ برای بدن: حقیقت علمی یا شایعه؟
رکنا: حمام یخ، روشی محبوب برای کاهش التهاب، تسکین درد و بهبود ریکاوری عضلات است، اما انجام نادرست آن می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد؛ فواید این روش همچنان نیاز به بررسی بیشتر دارد.
به گزارش رکنا، حمام آب یخ یکی از محبوب‌ترین روش‌های مرتبط با سلامت و تناسب اندام است که توجه ورزشکاران برجسته و حتی افراد مشهور را به خود جلب کرده است. با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که برای دستیابی به مزایای واقعی این تکنیک، باید اصول علمی و نکات ایمنی رعایت شود.
مطابق گزارشی از تودی، حمام یخ یا غوطه‌وری در آب سرد، از جمله روندهایی است که در میان متدهای مرتبط با سلامت همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است. برخلاف بسیاری از مدهای موقتی شبکه‌های اجتماعی، این روش همچنان طرفداران زیادی دارد. اما آیا این روش برای بدن سودمند است؟ و آیا خطراتی نیز به همراه دارد؟
بنیان و تاریخچه حمام یخ
حمام یخ به معنی قرار دادن تمام یا قسمتی از بدن در آب سرد است. این روش که با نام «درمان با سرما» یا «کرایوتراپی» شناخته می‌شود، پیشینه‌ای تاریخی دارد و بر اساس مطالعات، انسان‌ها از هزاران سال پیش از میلاد از این روش برای اهداف درمانی بهره می‌بردند.
دکتر دومینیک کینگ، پزشک ورزشی کلینیک کلیولند، می‌گوید: «حمام یخ نسخه مدرنیزه استفاده از خاصیت طبیعی سرما برای کاهش التهاب و تسکین درد است. البته مزیت امروزی این است که از تکنولوژی‌های دقیق‌تری بهره می‌بریم.»
تأثیر حمام یخ بر بدن
قرارگیری بدن در آب یخ موجب انقباض رگ‌ها و کاهش جریان خون در نواحی بیرونی می‌شود. این مکانیزم گرما را به سمت اندام‌های حیاتی می‌فرستد، در نتیجه ورم و التهاب در بافت‌ها موقتاً کاهش می‌یابد.
در شروع، ضربان قلب و فشار خون افزایش یافته و بدن دچار «شوک سرمایی» می‌شود که شامل لرزش و اسپاسم عضلات است. ضمن این فرایند، هورمون‌های استرس مانند کورتیزول و اندورفین آزاد می‌شوند. با گذشت چند دقیقه، بدن به شرایط عادت کرده و فرد احساس بهتری پیدا می‌کند. هنگام خروج از آب، با گشاد شدن مجدد رگ‌ها، خون‌رسانی به بافت‌ها از سر گرفته می‌شود و ممکن است بدن احساس گرما یا سوزن‌سوزن شدن را تجربه کند.
فواید احتمالی حمام یخ بر اساس پژوهش‌ها
مطالعات درباره تأثیرات مثبت حمام یخ هنوز کامل نیست، اما برخی تحقیقات آثار مثبتی مانند بازیابی سریع‌تر و کاهش التهاب را نشان می‌دهند.
۱. بهبود ریکاوری پس از ورزش
ورزشکاران پس از تمرینات شدید، اغلب برای کاهش درد و التهاب عضلات خود از وان یخ استفاده می‌کنند. مرور پژوهش‌های سال ۲۰۲۲ اثبات کرده که غوطه‌وری در آب سرد به بازیابی قدرت عضلات و کاهش خستگی کمکی مؤثر می‌کند.
نتایج همچنین نشان داد که این روش سطح آنزیم کراتین کیناز، که شاخص آسیب عضلانی است، کاهش می‌دهد. اگرچه مطالعه دیگری در سال ۲۰۲۴ نشان داده که حمام گرم نیز اثرات مشابهی دارد، زیرا افزایش جریان خون را تسهیل می‌کند.
۲. کنترل گرمازدگی
حمام یخ در پزشکی ورزشی برای خنک کردن سریع بدن و پیشگیری از گرمازدگی شدید به کار می‌رود. دکتر کینگ می‌گوید: «در رقابت‌هایی مانند ماراتن، وان‌های یخ در دسترس قرار داده می‌شوند تا دوندگان با دمای بالای ۴۱ درجه سریع خنک شوند. این روش می‌تواند جان افراد را نجات دهد.»
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ نشان داد که حمام یخ در موارد شدید گرمازدگی نرخ بقا را تا ۱۰۰ درصد تضمین می‌کند، البته این روش فقط تحت نظارت پزشک توصیه می‌شود.
۳. کاهش التهاب و درد
به‌گفته دکتر کینگ، سرمای شدیدِ حمام یخ به‌عنوان «بی‌حسی طبیعی» عمل کرده و با کاهش التهاب، احساس تسکین به فرد می‌دهد. این تکنیک می‌تواند برای افرادی با بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید مفید باشد.
۴. افزایش شادابی و تمرکز
هرچند شواهد علمی در این زمینه محدود است، گزارش‌هایی از تجربه ذهنی مثبت کاربران وجود دارد. افزایش سطح موقتی اندورفین و دوپامین می‌تواند حس شادابی و تمرکز را تقویت کند. برخی افراد از حمام یخ به‌عنوان نوعی تکنیک مدیتیشن بهره می‌برند که با تمرکز بر تنفس و تحمل سرما همراه است.
۵. تقویت خواب و آرامش
برخی از کاربران گزارش داده‌اند که پس از حمام یخ آرامش بیشتری را تجربه می‌کنند و به راحتی به خواب می‌روند. دکتر کینگ می‌گوید: «حمام یخ پس از فعالیت بدنی سنگین آستانه خواب‌آوری بدن را بهینه می‌کند.»
راهنمای امن حمام یخ در خانه
برای حمام یخ در خانه به تجهیزاتی ساده مثل وان، آب سرد، یخ و دماسنج نیاز دارید. دمای آغازین بهتر است بین ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد باشد. اگر تازه‌کار هستید، ابتدا با دماهای بالاتر آغاز کنید و به تدریج خود را به آب سردتر عادت دهید.
مدت زمان ایده‌آل برای این کار ۲ تا ۵ دقیقه است و نباید از ۱۰ دقیقه تجاوز کند. همچنین دما نباید کمتر از ۱۲ درجه باشد، زیرا می‌تواند به پوست و بافت‌ها آسیب بزند. تازه‌کارها می‌توانند از دوش آب سرد برای عادت‌دادن بدن استفاده کنند.
خطرات و محدودیت‌های موجود
گرچه حمام یخ معمولاً برای افراد سالم خطری ندارد، اما برای همه مناسب نیست. دکتر کینگ تاکید می‌کند که کسانی که بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، مشکلات قلبی، دیابت یا بیماری‌های ناشی از سرما دارند، باید قبل از استفاده با پزشک مشورت کنند.
این روش برای کودکان نیز توصیه نمی‌شود، زیرا سیستم تنظیم حرارت بدن آنان هنوز کامل نشده است. همچنین، افرادی که دچار آسیب‌های درمان‌نشده مثل شکستگی یا پارگی تاندون هستند، نباید از حمام یخ استفاده کنند. سرما ممکن است درد را پنهان کرده و آسیب را بدتر کند.
حمام یخ با وجود سختی و سرمای شدید، می‌تواند در کاهش التهاب و تقویت تمرکز برای برخی افراد مفید باشد. اما ضروری است که این روش با رعایت نکات ایمنی و شناخت بدن انجام شود، چرا که هنوز شواهد قطعی درباره فواید آن در دسترس نیست.
در نهایت، اگر قصد دارید حمام یخ را تجربه کنید، توصیه می‌شود این کار را با احتیاط و زیر نظر متخصص انجام دهید. همان‌طور که دکتر کینگ می‌گوید: «حمام یخ یک روش بازسازی مؤثر است، اما نه نسخه‌ای جهانی برای همه. آگاهی و ایمنی همیشه در اولویت است.»
ارسال نظر