میانکاله: تالاب بهشتی که زنده است اما شکننده
رکنا: ورود زودهنگام پرندگان مهاجر به تالاب بهشتی میانکاله که هر سال کوچک‌تر از گذشته می‌شود؛ اما همچنان نفس‌های پرهیاهوی حیات را حفظ کرده و شگفتی‌های طبیعت را به نمایش می‌گذارد.
به گزارش رکنا، با آغاز فصل پاییز ، جان دوباره به تالاب میانکاله در شرق مازندران بازگشته است، چرا که اولین گروه از پرندگان مهاجر با ورود خود، نوید آغاز سفر فصلی هزاران پرنده دیگر را به این منطقه می‌دهند.
فلامینگوها با شکوه خاصی در ساحل تجمع کرده‌اند، اردک‌ها در میان نی‌زارها آرام شناورند و صدای بال زدن غازهای پیشانی سفید در آسمان میانکاله، حس زندگی و حیات طبیعت را زنده می‌کند.
این روزها، برای علاقه‌مندان به پرنده‌نگری و طبیعت، بهترین زمان سال است. اما در میان این زیبایی‌ها، بحران‌های زیست‌محیطی به تلخی خودنمایی می‌کنند.
رنگ پاییز، زندگی پرندگان مهاجر
پرنده‌نگران محلی هر سال با شوق و امید منتظر اولین دسته غازهای مهاجر هستند. اما در کنار شور و حال این مهاجران، پسروی و کاهش سطح آب تالاب، سایه‌ای از نگرانی را بر طبیعت افکنده است. سطح آب به میزان قابل توجهی از سال‌های گذشته پایین‌تر آمده و تالاب میانکاله کوچک‌تر و شکننده‌تر به نظر می‌رسد.
تالاب میانکاله ، با وسعتی حدود ۷۴ هزار هکتار، یکی از زیستگاه‌های اصلی و شاخص پرندگان مهاجر در شمال ایران به شمار می‌آید. این تالاب نه تنها پایگاه هزاران پرنده مانند فلامینگوها و غازهای پیشانی سفید است، بلکه جایگاه ویژه‌ای در گردشگری طبیعی و مطالعات اکولوژیکی دارد.
تأثیر تغییرات اقلیمی بر تالاب میانکاله
علی یاوری، یکی از فعالان محیط زیست، کاهش سطح آب دریای خزر و تغییرات اقلیمی را از عوامل اصلی کاهش تراز آب تالاب میانکاله برشمرده است. او هشدار می‌دهد اگر اقدام‌های حفاظتی فوری عملی نشود، این تالاب در معرض خطر جدی خشک شدن قرار خواهد گرفت.
مطالعات نشان داده‌اند که طی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰، سطح آب دریای خزر حدود ۵۰ سانتی‌متر پایین آمده است. این کاهش سطح آب، عقب‌نشینی قابل توجهی را در سواحل و زیستگاه‌های اطراف میانکاله ایجاد کرده است؛ موضوعی که زنگ خطری برای پرندگان و سایر گونه‌های زیست‌محیطی به شمار می‌رود.
افزون بر این، آتش‌سوزی‌های مکرر، تصرف غیرقانونی اراضی و تغییر کاربری زمین، فشار‌های مضاعف بر این تالاب وارد کرده است. هرسال بخش‌هایی از تالاب به دلیل آتش‌سوزی‌های طبیعی یا عمدی آسیب می‌بینند و بازسازی آن‌ها نیازمند زمان طولانی است.
طرح‌های احیای تالاب میانکاله
برای نجات تالاب میانکاله، لایروبی کانال آشوراده راه‌حل مهمی تلقی شده است. این طرح، امکان تبادل آب میان دریای خزر و تالاب میانکاله را فراهم کرده است.
محمدرضا کنعانی، مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران، در این مورد گفت: لایروبی کانال آشوراده امکان جابه‌جایی آب با سطح تراز منفی ۲۹ متر را ایجاد کرده است. همچنین، احیای تالاب میانکاله جزو اولویت‌های اصلی استان مازندران قرار گرفته است.
وی اضافه کرد: مطالعات احداث ایستگاه پمپاژ آب برای تغذیه مصنوعی تالاب نیز در حال اجرا است. این پروژه می‌تواند مانعی در برابر خشک شدن بخش‌های وسیع تالاب باشد و زیستگاه پرندگان را از خطر نابودی نجات دهد.
انتقال آب از رودخانه‌های تجن و نکارود به تالاب نیز یکی از راهکارهای مورد توجه مسئولان است. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران، حیدر داودیان، ضمن اشاره به این موضوع گفت: در پنج سال گذشته، سالانه بین ۱۵ تا ۲۵ میلیون مترمکعب آب مازاد نکارود به تالاب منتقل شده است.
افزایش نظارت برای حفظ محیط زیست
وری پرندگان مهاجر به تالاب میانکاله با افزایش فعالیت‌های پایش اکولوژیک همراه بوده است. روح‌الله اسماعیلی، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی مازندران، در این زمینه تاکید کرد: نظارت‌ها بر تخریب‌های انسانی و شکار غیرمجاز افزایش یافته تا امنیت زیستگاه‌های پرندگان تضمین شود.
زمین‌های مجاور تالاب نیز مانند آب‌بندان‌ها، در زمان‌های خشکسالی به عنوان زیستگاه‌های جایگزین برای پرندگان نقش حیاتی دارند.
پیامدهای عدم توجه به تالاب میانکاله
کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر اقدامات فوری انجام نشود، ممکن است تالاب میانکاله بخش قابل توجهی از خود را از دست دهد. معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌ها نیز تاکید کرده که اگر انتقال آب انجام نشود، بیش از ۴۶ هزار هکتار از این تالاب به کانون گرد و غبار تبدیل خواهد شد که اثرات مخرب زیست‌محیطی و اقتصادی در منطقه به همراه خواهد داشت.
مشکلات زیست‌محیطی میانکاله نه تنها پرندگان، بلکه جوامع محلی، کشاورزان و گردشگران را نیز تحت تأثیر قرار خواهند داد. تجربه تلخ دریاچه ارومیه نشان داده که بحران‌های زیست‌محیطی نه تنها طبیعت، بلکه سلامت افراد و اقتصاد محلی را نیز به خطر می‌اندازند.
امید به آینده میانکاله
با وجود چالش‌های پیش‌رو، هنوز امید به نجات میانکاله وجود دارد. اجرای طرح‌های جامع احیا، همکاری دستگاه‌های مختلف و مشارکت جوامع محلی می‌تواند راهی برای حفظ این تالاب باشد.
ابوذر موسوی، فعال محیط زیست، معتقد است بدون اراده ملی، هیچ برنامه‌ای به نتیجه مطلوب نخواهد رسید. او گفت: امروز تالاب میانکاله هنوز زنده است اما اگر اقدامات لازم انجام نشود، فردا ممکن است خبری از طبیعت زیبا و غنی آن نباشد.
تالاب میانکاله، این گنجینه ارزشمند طبیعی، همچنان فرصتی برای احیا دارد. با تصمیم‌های صحیح و اقدام‌های فوری، می‌توان آن را از مخاطرات نجات داده و آینده‌ای روشن برای پرندگان مهاجر و زیستگاه‌های آن‌ها رقم زد.
ارسال نظر