داستان اجباری شدن نام خانوادگی در تاریخ ایران

آغاز رسمی استفاده از نام‌خانوادگی در ایران

مطابق گزارش‌ها، در ابتدا، الزام به داشتن نام‌خانوادگی با مخالفت برخی افراد روبه‌رو شد. اما تصویب قانونی در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی (معادل ۱۳۳۵ هجری قمری) منجر به اجباری شدن این روند برای همه ایرانیان شد. این قانون که با هدف انسجام‌بخشی به نظام اداری و هویتی کشور به اجرا درآمد، تغییراتی گسترده در شیوه شناسایی افراد به همراه داشت.

نظارت ماموران ثبت احوال

برای اجرای این قانون، ماموران ثبت احوال به شهرها و روستاها اعزام شدند. آن‌ها وظیفه داشتند که بر روند انتخاب نام‌خانوادگی نظارت کنند. در اغلب موارد، شغل اجدادی، محل زندگی یا خصوصیات ویژه خانوادگی به‌عنوان معیارهای اصلی در انتخاب نام‌خانوادگی در نظر گرفته می‌شد.

تغییر قوانین و حذف القاب

در همان سال ۱۳۱۳، استفاده از القاب گذشته و عناوین منسوخ‌شده ممنوع شد. ماده ۹۹۷ قانون مدنی، داشتن نام‌خانوادگی را برای تمامی شهروندان ایرانی الزامی اعلام کرد. این قانون به‌طور خاص تاکید داشت که تمامی اقوام و طوایف مختلف باید تحت نظارت ماموران اداره ثبت احوال، برای انتخاب نام‌فامیل اقدام کنند.

رضا شاه و انتخاب نام پهلوی

نکته جالب در تاریخچه نام‌های خانوادگی در ایران، ماجرای رضا شاه است. او تا سال ۱۳۰۴، خود فاقد نام‌خانوادگی بود. با پیشنهاد محمدعلی فروغی، نخست‌وزیر وقت، رضا شاه نام پهلوی را برای خانواده خود برگزید. این انتخاب بعدها به‌عنوان یکی از معروف‌ترین اسامی در تاریخ ایران شناخته شد.