چرا دولت در برابر سوختن کانتینرها واکنش نشان نمی‌دهد؟ تبعات اقتصادی چیست؟

«مسعود دانشمند»، عضو هیات مدیره کانون موسسات حمل‌ونقل، با اشاره به مشکلات صاحبان بار در بندر شهید رجایی پس از خسارت‌های ناشی از انفجار اردیبهشت‌ماه، به بدهی‌های سنگین آنان به شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و عدم امکان رفع تعهد ارزی با بانک مرکزی به دلیل نابودی کالاها اشاره کرد. او تأکید کرد: تمامی بارهایی که به بندر وارد می‌شوند، باید تحت بیمه باشند، زیرا محوطه بندر و کالاهای موجود در آن به طور کلی بیمه هستند.

وی افزود: مشکل اساسی زمانی پیش می‌آید که ممکن است صاحبان بار، از بیمه‌هایی با پوشش پایین استفاده کرده باشند که تمام خسارات وقوع حادثه را پوشش نمی‌دهد. در این وضعیت، دولت باید به یاری افرادی بیاید که از بیمه‌های مناسب برخوردار نبودند.

عضو هیات مدیره کانون موسسات حمل‌ونقل توضیح داد: انفجارها در چارچوب بیمه‌نامه‌ها، جزو موارد غیرقابل پیش‌بینی محسوب شده و افرادی که تنها به بیمه‌های حداقلی اکتفا کرده‌اند، بیشترین ضرر را دیده‌اند. تفاوت در میزان خسارت، مستقیماً به نوع و گستره پوشش بیمه‌ای مرتبط است. برخی از صاحبان بار از حداقل پوشش بیمه‌ای و برخی نیز از حداکثر آن بهره‌مند بودند.

عملکرد بیمه‌ها و چالش‌های ناشی از آن

دانشمند تصریح کرد: باید به این نکته توجه داشت که در سراسر جهان، بیمه‌ها به دنبال دریافت حق بیمه‌اند و تمایلی به پرداخت خسارت ندارند. متأسفانه، در ایران نیز نمی‌توان انتظار داشت که خلاهای بیمه‌ای با بیمه‌های ضعیف پوشش داده شود.

وی عنوان کرد: شرکت توسعه خدمات دریایی و بندری سینا، که محل وقوع انفجار بوده است، موظف است محوطه و کالاها را بیمه کند. اما مسئله پیچیده‌تر در اینجاست که روشن نیست چه نوع حوادثی باید تحت پوشش بیمه قرار گیرد. از طرفی صاحبان بار معمولاً برای کاهش هزینه‌ها، از بیمه‌هایی با پوشش کمتر استفاده می‌کنند، که منجر به خسارات سنگین‌تر در زمان وقوع چنین حوادثی می‌شود.

وی ادامه داد: از نخستین روزهای بعد از وقوع این حادثه، باید ستاد مخصوصی برای بررسی و پیگیری خسارات ایجاد و اطلاعات مربوط به زیان‌دیدگان جمع‌آوری می‌شد.

مشکل رفع تعهد ارزی و از بین رفتن کالاها

دانشمند درباره چالش‌های مرتبط با رفع تعهد ارزی بانک مرکزی گفت: برخی کالاها به طور کلی نابود شده‌اند، برای مثال برخی محموله‌های غذایی کاملاً از بین رفته است. همچنین، کالاهایی که ظاهراً سالم مانده‌اند، به دلیل قرار گرفتن در معرض حرارت شدید، خاصیت قابل استفاده خود را از دست داده‌اند؛ مانند قطعات کامپیوتری که دیگر کارکردی ندارند. هر کالایی نیاز به پوشش بیمه‌ای متفاوت دارد و تعهد ارزی این کالاها مسأله‌ای است که باید بررسی شود.

ضرورت تشکیل کمیته‌ای ویژه برای مدیریت خسارات

وی پیشنهاد داد تا یک کمیته ویژه برای رسیدگی به این مسائل تشکیل شود، زیرا پیگیری انفرادی زیان‌دیدگانی که خسارت دیده‌اند، نتیجه‌بخش نخواهد بود.

او در خصوص هزینه خسارت کانتینرهای سوخته بیان کرد: زیان واردشده به کانتینرها به صاحبان کالا مربوط نمی‌شود. کانتینرها توسط خط کشتیرانی از مالک آن‌ها اجاره شده یا تأمین گردیده است. در این میان، خسارت وارد بر کانتینرها ناشی از انفجار در بندر، مستقیماً مسئولیتی برای صاحبان بار در پی ندارد و این هزینه‌ها باید توسط ترمینال مربوطه، یعنی ترمینال سینا، پرداخت شود.

دانشمند تأکید کرد: کانتینرها اغلب تحت پوشش بیمه‌های خارجی هستند اما کالاهایی که وارد ایران می‌شوند، لازم است بیمه‌های ایرانی آن‌ها را نیز شامل شوند. در این میان، برخی صاحبان بار ممکن است از بیمه‌هایی با خدمات کمتر استفاده کرده باشند. اما به‌هرحال، خسارات وارده به کانتینرها باید از بیمه‌های خارجی و همچنین ترمینال سینا مطالبه شود.

وی اضافه کرد که صاحبان کالا باید یک ستاد یا کمیته تشکیل داده و از طریق اتاق بازرگانی موضوع را پیگیری کنند. نقش اتاق بازرگانی فراتر از دریافت حق عضویت است و در مواقع بحرانی، این نهاد باید به یاری بازرگانان بیاید. اتاق بازرگانی با دسترسی به نهادهای مختلف، از جمله بیمه، گمرک، دولت و بانک مرکزی، وظیفه دارد در چنین شرایطی نقش مؤثری ایفا کند.