تأثیر آتش‌بس یمن بر مذاکرات هسته‌ای ایران

بنوا فوکون، خبرنگار ارشد و کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه روزنامه وال استریت ژورنال

به گزارش فرارو به نقل از روزنامه وال استریت ژورنال، در حالی‌که نیمی از ضرب‌الاجل تعیین‌شده از سوی دونالد ترامپ گذشته، بن‌بست میان ایران و ایالات متحده بر سر مسئله حساس غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران همچنان پابرجاست؛ گرهی که حتی در چهارمین دور مذاکرات روز یکشنبه در عمان نیز گشوده نشد. ادامه این گفت‌وگوها، در سایه افزایش تنش‌ها و زمزمه‌هایی از توسل به گزینه نظامی در صورت شکست دیپلماسی، از یک واقعیت مهم پرده برمی‌دارد: تهران و واشنگتن، با وجود همه اختلافات، هنوز امید دارند راهی به‌سوی توافق بیابند؛ پیش از آن‌که زمان یا فشارهای متقابل، فرصت را از هر دو طرف بگیرد.

«نه» ایران به ضرب‌الاجل ترامپ؛ خون دانشمندان معامله نمی‌شود!

استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا و عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، از ۱۲ آوریل تاکنون برای چهارمین‌بار پشت درهای بسته بر سر میز مذاکره نشسته‌اند. دونالد ترامپ، که قرار است این هفته راهی خاورمیانه شود، پیش‌تر در اوایل ماه مارس با ارسال نامه‌ای به ایران ضرب‌الاجلی دوماهه برای رسیدن به توافق تعیین کرده بود. با این‌حال، پیام ایران همچنان روشن و بدون عقب‌نشینی است.

عباس عراقچی پیش از ترک تهران، بار دیگر تأکید کرد که جمهوری اسلامی هرگز حاضر به پذیرش مطالبه واشنگتن برای توقف غنی‌سازی نخواهد شد. او گفت: «خون دانشمندان هسته‌ای ما برای غنی‌سازی ریخته شده و این مسئله قابل معامله یا سازش نیست»؛ اشاره‌ای صریح به ترور متخصصان هسته‌ای ایران که از نگاه تهران، اسرائیل مسئول آن است. عباس عراقچی همچنین با لحنی انتقادی از «تناقضات» میان اظهارات علنی و مواضع پشت‌پرده تیم آمریکایی گلایه کرد و افزود: «این یکی از مشکلات اساسی مذاکرات است.»

تنها یک هفته پیش، چشم‌انداز دستیابی به توافق میان ایران و آمریکا بیش از هر زمان دیگری تیره و مبهم به‌نظر می‌رسید. دونالد ترامپ تهدید کرد که کشورهایی را که همچنان از ایران نفت خریداری می‌کنند، هدف تحریم‌های ثانویه قرار خواهد داد. هم‌زمان، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا صراحتاً اعلام کرد که ایران در چارچوب هیچ توافق جدیدی، حق غنی‌سازی اورانیوم را نخواهد داشت. پیت هگست، وزیر دفاع، نیز با لحنی تند، ایران را به‌دلیل حمایت از شبه‌نظامیان حوثی در یمن تهدید به اقدام نظامی کرد. در این فضای پرتنش، مذاکراتی که قرار بود در رم برگزار شود، هرگز به مرحله تأیید نهایی نرسید و در نهایت به تعویق افتاد. عباس عراقچی، در واکنشی آشکار به این فشارهای فزاینده، مواضع واشنگتن را «غیرواقع‌بینانه و غیرمنطقی» خواند

آتش‌بس یمن، سوخت تازه برای مذاکرات هسته‌ای ایران؟

اما روز سه‌شنبه، با اعلام توافق آتش‌بس میان آمریکا و شبه‌نظامیان حوثی از سوی دونالد ترامپ، ورق به‌طور ناگهانی برگشت و روند گفت‌وگوها بار دیگر شتاب گرفت. این توافق نه‌تنها یکی از محتمل‌ترین جرقه‌های تقابل نظامی فوری میان تهران و واشنگتن را خاموش کرد، بلکه فضای مذاکرات را از حالت انفجاری به سمت مصالحه سوق داد. جی‌دی ونس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، روز چهارشنبه در اظهاراتی محتاطانه اما امیدوارکننده گفت که مذاکرات «در مسیر درستی» قرار دارد و تاکید کرد: «بدون آن‌که بخواهم نتیجه را پیش‌داوری کنم، باید بگویم تا این‌جا همه‌چیز خوب پیش رفته. واکنش ایرانی‌ها به برخی پیشنهادهای ما، رضایت‌بخش بوده است.»

در قلب این رایزنی‌ها، یک معامله بالقوه قرار دارد: عقب‌نشینی مرحله‌ای ایران از بخشی از فعالیت‌های حساس برنامه هسته‌ای‌اش در ازای کاهش تحریم‌های اقتصادی. به‌گفته مقام‌های آمریکایی، این برنامه در حال حاضر تنها چند ماه با ظرفیت تولید سلاح هسته‌ای فاصله دارد و همین موضوع، فوریت و حساسیت مذاکرات را دوچندان کرده است.

دونالد ترامپ این هفته نیز بار دیگر بر تمایل خود برای دستیابی به توافقی با ایران تأکید کرد؛ توافقی که بتواند به‌عنوان دستاوردی بزرگ در کارنامه سیاست خارجی‌اش ثبت شود. این در حالی است که رئیس‌جمهور آمریکا از کندی روند مذاکرات با ولادیمیر پوتین برای پایان جنگ اوکراین و نیز از فقدان پیشرفت در مهار درگیری‌های غزه، به‌شدت ناخشنود است و به‌دنبال موفقیتی قابل‌اعتنا در عرصه بین‌المللی می‌گردد. 

در آستانه نخستین سفر خارجی‌اش پس از انتخاب مجدد، ترامپ قصد دارد به سه کشور کلیدی منطقه یعنی عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر سفر کند.