بررسی صورت‌های مالی خودروسازی در سال 1403

صورت‌های مالی سه خودروساز بزرگ کشور مربوط به ۱۲ ماهه ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که زیان انباشته تلفیقی خودروسازان حالا دیگر از مرز ۳۰۰ همت عبور کرده است. این در شرایطی است که زیان عملیاتی خودروسازان کاهش پیدا کرده است. البته این به دلیل سودده شدن فرآیند عملیاتی ایران‌خودرو است وگرنه سایپا و پارس‌خودرو با رشد قابل توجه زیان عملیاتی مواجه بوده‌اند.

به گزارش دنیای اقتصاد، بر این اساس مجموع زیان انباشته تلفیقی سه خودروساز بزرگ کشور تا پایان سال گذشته به ۳۰۵ همت رسیده است. این در شرایطی است که این رقم تا پایان سال ۱۴۰۲ به میزان ۲۵۰.۳ همت بود بنابراین در این مدت زمان ۵۵.۲ همت معادل ۲۲ درصد به زیان انباشته خودروسازان اضافه شده است.

همچنین مجموع زیان عملیاتی این سه خودروساز در سال ۱۴۰۳ به میزان ۲۳.۶ همت بوده است همین رقم در ۱۲ ماهه سال پیش از آن ۲۷.۷ همت ثبت شده بود. بنابراین در مدت زمان یاد شده ۴.۱ همت از زیان خودروسازان کم شده که حاکی از افت ۱۴.۸ درصدی این رقم است. 

عوامل مختلفی در رشد زیان انباشته خودروسازان در طی سال گذشته موثر بوده‌اند. از این میان می‌توان به رشد مشکلات خودروسازان اشاره کرد. در واقع برای خودروسازان تا اواسط تابستان سال گذشته هیچ ارزی تخصیص نیافت. با توجه به اینکه اساسا مواد اولیه و برخی از قطعات موردنیاز خودروسازان وارداتی است، عدم‌تخصیص ارز تاثیر بسیار منفی روی تیراژ آن‌ها داشته که می‌تواند از عوامل رشد زیان آن‌ها باشد. 

اما مشکلات ارزی پس از تخصیص در تابستان نیز تمام نشد، اوایل زمستان سال گذشته، ارز نیمایی به‌طور رسمی حذف شده و نرخ ارز تجاری شناور شد. تصمیمی که با وجود تاثیرات مثبت در بلندمدت برای صنعت خودرو، در کوتاه‌مدت هزینه تولید آن‌ها را به‌شدت افزایش داد. چراکه آن‌ها مجبور بودند ارز را به قیمت بالاتری تامین کنند و بنابراین مشکلات مالی آن‌ها عمیق‌تر شد.

بسیاری اعتقاد داشتند که رشد هزینه تامین ارز برای خودروسازان در عمل تاثیر افزایش رسمی قیمت خودرو را که آبان ماه سال گذشته رخ داد از بین برده است. علاوه بر این طی سال گذشته تولید خودروهای تجاری نیز به‌شدت افت داشته است که می‌تواند بر رشد زیان خودروسازان تاثیر داشته باشد. 

علاوه بر این فریز قیمتی طولانی مدت در سال ۱۴۰۳ یکی از عوامل اصلی رشد زیان خودروسازان است. با شروع سال ۱۴۰۳ قیمت‌گذاری جدیدی برای خودرو انجام نشد. اعلام قیمت تا ۲۸ آبان ماه به طول انجامید که این اتفاق بعد از ۱۸ ماه فریز قیمتی بود. 

عامل چهارم نیز قطعی‌های مکرر برق بود. طی سال پیش و به‌خصوص در تابستان قطعی برق، صنایع مختلف از جمله خودروسازی را تحت‌تاثیر قرار داد. به شکلی که به‌طور مکرر روند تولید قطع می‌شد و امکان ادامه آن نبود. 

اما در سال گذشته برخی از عوامل نیز در حالت قابل قبولی قرار داشت برای مثال مجموع تولید سه خودروساز به صورت تلفیقی به یک میلیون و ۳۰۰ هزار دستگاه رسید اما در سال جدید با توجه به مشکلات مربوط به قیمت‌گذاری، اوج‌گیری قطعی برق، بلاتکلیفی در واگذاری سایپا و افزایش نااطمینانی‌های سیاسی و اقتصادی می‌توان این پیش‌بینی را داشت که زیان خودروسازان در سال ۱۴۰۴ روند صعودی به خود بگیرد. 

اما یکی از مهم‌ترین نکات صورت‌های مالی خودروسازان، ثبت سود عملیاتی برای ایران خودرو است. طبق گزارشی که این شرکت به سازمان بورس ارائه داده، بزرگ‌ترین خودروساز کشور طی سال گذشته ۴.۶ همت سود عملیاتی داشته است. البته در آمار زیان انباشته شاهد هستیم که زیان انباشته این شرکت ۷.۶ همت زیاد شده است.

این موضوع در نگاه اول تناقض‌آمیز به نظر می‌رسد اما باید توجه داشت که زیان انباشته از جمع زیان انباشته سال گذشته با زیان خالص به دست می‌آید نه زیان عملیاتی. در سود یا زیان عملیاتی تنها سود و زیان فرآیند تولید خودرو دخیل است اما در سود یا زیان خالص دیگر هزینه‌ها مانند هزینه‌های اداری نیز موثر هستند. 

در مورد ثبت سود عملیاتی برای آبی‌پوشان جاده مخصوص می‌توان مدیریت خصوصی این شرکت را موثر دانست البته واگذاری مدیریت این شرکت در بهمن ماه انجام شد و تنها یک ماه و نیم از سال ۱۴۰۳ تحت مدیریت بخش خصوصی بود اما مدیران جدید این شرکت از ابتدای حضور خود به‌شدت هزینه‌های مختلف را کاهش دادند که این موضوع می‌تواند در ثبت سود عملیاتی برای ایران‌خودرو موثر باشد. علاوه بر این طرح‌های فروش ایران خودرو نیز احتمالا موجب سوددهی شده است. 

عامل مهم دیگر در این میان خروج خودروهای زیان‌ده از خط تولید ایران خودرو است. این شرکت در سال گذشته تولید محصولات زیان‌ده را کاهش داده و محصولات جدید را که عموما سودده هستند جایگزین کرده و افزایش تولید داده است که این موضوع می‌تواند موجب سوددهی عملیاتی این شرکت شود. 

سناریوی دیگری که می‌توان در این مورد مطرح کرد این است که ایران خودرو میزانی از زیان عملیاتی خود را در صورت‌های مالی منتشرشده در کدال حذف کرده است. در واقع در گذشته این شرکت بخشی از زیان را که طبق قانون به خاطر قیمت‌گذاری دستوری باید توسط دولت جبران می‌شد از صورت مالی خود حذف می‌کرد، گرچه مدتی است بزرگ‌ترین خودروساز کشور دیگر این روند را در پیش نمی‌گیرد اما می‌توان این سناریو را مطرح کرد که در صورت مالی سال ۱۴۰۳ خود دوباره به همین روش بازگشته باشد. 

جزئیات سود و زیان خودروسازان

طبق آمار منتشر شده در کدال، بیشترین رشد در زیان انباشته خودروسازان مربوط به پارس‌خودرو است. این شرکت در طی سال ۱۴۰۲ به میزان ۲۴.۸ همت زیان انباشته داشت اما طی سال گذشته این رقم به ۳۶.۴ همت رسید تا زیان انباشته این شرکت ۱۱.۶ همت معادل ۴۶.۸ درصد افزایش پیدا کند.

علاوه بر این سایپا نیز در این مدت زمان رشد قابل توجهی در زیان انباشته خود تجربه کرده است. دومین خودروساز بزرگ کشور تا انتهای سال گذشته ۱۳۸.۷ همت زیان انباشته داشته است. تا انتهای سال پیش از آن این رقم ۱۰۲.۷ همت بود، بر این اساس در این مدت زمان زیان انباشته سایپا ۳۶ همت معادل ۳۵ درصد افزایش داشته است. 

زیان عملیاتی این دو خودروساز نیز وضعیت بهتری ندارد. بر اساس گزارش ارائه شده به سازمان بورس، سایپا طی سال گذشته ۱۸.۱ همت زیان عملیاتی ثبت کرده است. این در شرایطی است که طی سال ۱۴۰۲ نارنجی‌پوشان جاده مخصوص تنها ۸.۴ همت زیان عملیاتی داشتند

. بنابراین در سال گذشته زیان عملیاتی دومین خودروساز بزرگ کشور ۹.۷ همت بیشتر شده تا رشد قابل توجه ۱۱۵ درصدی را ثبت کند. پارس خودرو از ۷.۸ همت زیان عملیاتی در سال ۱۴۰۲ به ۱۰.۱ همت در سال ۱۴۰۳ رسید تا ۲.۳ همت زیان عملیاتی بیشتر ثبت کند و این فاکتور رشد ۲۹.۵ درصدی به خود ببیند. 

دلیل این رشد کم‌سابقه در زیان سایپا و زیرمجموعه آن پارس‌خودرو را می‌توان به بلاتکلیفی‌های مدیریتی این شرکت نسبت داد. سایپا طی سال گذشته تغییرات مدیریتی زیادی را به خود دید. 

تکرار تغییرات مدیریتی می‌تواند به بروز بی‌ثباتی در راهبردهای کلان، کاهش انسجام سازمانی و تضعیف انگیزه کارکنان منجر شود. از سوی دیگر، چنین تغییراتی ممکن است برنامه‌های بلندمدت را با وقفه یا تغییر مسیر مواجه کند و روند اجرای پروژه‌ها را از مسیر اصلی منحرف سازد. بنابراین این فضای بی‌ثباتی و نااطمینانی می‌تواند عملکرد شرکت را کاملا تحت تاثیر قرار دهد. 

همچنین بلاتکلیفی در واگذاری سایپا به بخش خصوصی می‌تواند در این روند موثر باشد. البته این فاکتور بیشتر در ماه‌های آخر سال اهمیت پیدا کرده بود. بعد از واگذاری مدیریت ایران‌خودرو به بخش خصوصی، سایپا نیز منتظر تکرار چنین سناریوی در مورد خود بود اما با وجود اینکه واگذاری سایپا بازهم به صدر اخبار بازگشته بود اما خبری از اجرایی شدن آن نبوده و نیست. بنابراین مدیران این شرکت نمی‌دانستند که تا چه زمانی روی کار خواهند بود این بلاتکلیفی می‌تواند روی رشد زیان سایپا و زیرمجموعه آن یعنی پارس‌خودرو موثر بوده باشد. 

اما سری هم به ایران‌خودرو بزنیم. زیان انباشته بزرگ‌ترین خودروساز کشور در سال ۱۴۰۳ به میزان ۶ درصد بیشتر شده است. بنا بر اطلاعات و آمار ثبت‌شده در سازمان بورس زیان انباشته این شرکت تا انتهای سال ۱۴۰۲ به میزان ۱۲۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان بود، اما حالا این رقم به ۱۳۰هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان رسیده است. علاوه بر این همانطور که اشاره شد ایران‌خودرویی‌ها در سال گذشته سود عملیاتی ۴.۶ همتی را ثبت کرده‌اند که اتفاقی نادر محسوب می‌شود. این در شرایطی است که در سال ۱۴۰۲ آبی‌پوشان جاده مخصوص ۱۱.۵ همت زیان عملیاتی داشته‌اند.