بودجه هنرستان ها از محل فروش گاز داده نمی شود / آموزش های هنرستان ها متناسب با نیازهای بازار کار نیست

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، امروز ششم مردادماه، «روز ملی کارآفرینی و ترویج آموزش‌های فنی و حرفه ای » است؛ روزی که توجه به آن می‌تواند آینده را با دستان توانمند نیروی انسانی بسازد.

عادل برکم، کارشناس حوزه آموزش و پرورش ، در گفت‌وگو با رکنا با اشاره به چالش‌های موجود در نظام آموزشی کشور گفت: «نظام آموزشی ما همواره دانشگاه‌محور بوده و نقش کنکور در آن پررنگ‌تر از سایر مسیرهای آموزشی بوده است. این در حالی‌ست که اگر فردی می‌خواست وارد یک حیطه شغلی شود، ناچار بود مسیر دانشگاه را طی کند. بر همین اساس، در برنامه‌های توسعه و سند تحول بنیادین تصمیم گرفته شد تا دانش‌آموزان به‌سمت رشته‌های فنی و هنرستان ها هدایت شوند. این الگو در بسیاری از کشورهای اروپایی نیز دنبال می‌شود، به‌طوری‌که بیش از ۶۰ درصد دانش‌آموزان آن کشورها در شاخه‌های فنی تحصیل می‌کنند.»

وی افزود: «بر اساس هدف‌گذاری‌ها، قرار بود ۵۰ درصد دانش آموزان متوسطه وارد رشته‌های فنی شوند؛ اما متأسفانه سیاست‌گذاری‌ها با هدف‌گذاری‌ها هم‌راستا نبود. امکانات و زیرساخت‌های موجود پاسخگوی این مسیر نبود. کمبود شدید تجهیزات و ابزارهای آموزشی در هنرستان‌ها نسبت به مدارس نظری بیشتر است، چراکه تحصیل در رشته‌های فنی نیازمند کارگاه، آزمایشگاه، مدرسان متخصص و مواد مصرفی است که هزینه‌بر هستند.»

این کارشناس حوزه آموزش و پرورش تاکید کرد: «باید بخشی از درآمد حاصل از فروش گاز (معمولاً ۲ درصد) به تجهیز هنرستان‌ها اختصاص داده شود. این در حالی است که در برخی سالها این اتفاق نیفتاده و باعث شده کمبود امکانات در هنرستان ها به معضلی جدی تبدیل شود.»

برکم ادامه داد: «علی‌رغم تأکیدات و شعارهای ترویجی، در عمل بودجه‌ و حمایت کافی از هنرستان‌ها انجام نشد. بسیاری از تجهیزات موردنیاز به دلیل عدم تخصیص بودجه دولتی، تأمین نشدند. در نتیجه این عدم تامین بودجه منجر به کمبود تجهیزات و منابع به یک بدهی انباشته چندساله تبدیل شد. این در حالی‌ست که هنرستان‌ها که زمانی انتخاب مناسبی برای اقشار کم‌برخوردار بودند؛ امروز هزینه‌هایی بالاتر از مدارس نظری دارند؛ حتی برخی هنرستان‌های دولتی شهریه‌هایی معادل یا بیشتر از مدارس غیردولتی می‌گیرند. در نتیجه، خانواده‌های کم‌درآمد توان فرستادن فرزندانشان به این مدارس را ندارند و این موضوع باعث تشدید نابرابری آموزشی شده است. این مهم رنج درونی را نیز در این دانش آموزان و خانواده هایشان ایجاد می کند.»

او با اشاره به پرهزینه بودن برخی رشته‌های فنی توضیح داد: «رشته‌هایی مانند معماری، گرافیک، الکترونیک، کامپیوتر و مکانیک خودرو به ابزارها و تجهیزات تخصصی نیاز دارند که توسط خود خانواده ها تامین می شوند. پیش‌تر این هزینه‌ها توسط دولت تأمین می‌شد؛ اما در سال‌های اخیر بسیاری از هزینه‌ها به خانواده‌ها منتقل شده است. مثلاً در رشته برق، کابل برق و برخی تجهیزات موردنیاز با قیمت دلاری افزایش یافته‌اند، اما بودجه اختصاصی این رشته، بودجه دولت همچنان به‌صورت ریالی اختصاص داده می‌شود و این شکاف، شرایط را بحرانی‌تر کرده است.»

برکم راهکار حل این معضل را مشارکت صنایع در تأمین مالی هنرستان‌ها دانست و گفت: «بسیاری از کشورها مانند آلمان تحت عنوان نظام آموزش دوگانه بهره می‌برد. هنرجویان علاوه بر اینکه هزینه ای پرداخت نمی کنند، به واسطه حضور در کنار صنعت، حقوقی را نیز دریافت می کنند؛ اما متأسفانه این ظرفیت در کشور ما مغفول مانده و علی‌رغم سادگی اجرا، به دلیل ضعف سیاست‌گذاری، عملی نشده است. کشورهایی مثل مالزی و اندونزی نیز از این مزیت بهره می برند و بخشی از تامین هزینه ها را با صنایع دنبال می کنند و این باعث شده فرصت تحصیل در این رشته ها برای همه فراهم باشد و هم به توسعه منابع انسانی نیز توجه شده است.»

وی افزود: «از سالی که دوره هنرستان ها سه‌ساله شد، فشار مضاعفی بر سیستم آموزشی وارد شد. نه تنها زیرساخت‌های لازم فراهم نبود، بلکه محتوای درسی نیز به‌روز و متناسب با بازار کار نبود. به‌عنوان کسی که در یک شرکت دانش‌بنیان فعال است، با قاطعیت می‌گویم که فاصله معناداری میان آموزش‌های هنرستانی و نیازهای واقعی بازار وجود دارد.»

او تأکید کرد: «رشته‌هایی مانند کامپیوتر، برق، الکترونیک و... که روزآمدی بیشتری دارند، همچنان تا حدی کارایی دارند؛ اما سایر رشته‌ها به‌شدت از بازار کار فاصله گرفته‌اند. محتوای آموزشی به شدت از بازار فاصله دارد و اگر هنوز اتفاقی برای این مورد نیفتاده است، به زودی رخ می دهد. برخلاف دانشگاه‌ها که مکانیزم‌هایی مانند پارک‌های علم و فناوری، شرکت‌های دانش‌بنیان و ارتباط با صنعت را دارند، هنرستان‌ها از چنین سازوکارهایی محروم‌اند. حتی طرح‌هایی مثل آموزش همراه با تولید که در برخی هنرستان‌های کشاورزی اجرا می‌شود که مطلوب است؛ ولی در سایر رشته‌ها پیاده‌سازی نشده است.»

این کارشناس آموزش‌وپرورش در پایان گفت: «در تمام این سال‌ها، سیاست‌گذاری جدی و اولویت‌داری برای هنرستان‌ها وجود نداشته است. اغلب تصمیم‌گیران این حوزه، نه سابقه‌ای در آموزش فنی داشته‌اند و نه شناختی از اقتضائات آن. امروز نیز بسیاری از هنرآموزان متخصص در حال خروج از سیستم آموزشی هستند. بسیاری از همکاران توانمندم یا مهاجرت کرده‌اند یا به بخش خصوصی رفته‌اند و این مسئله در سال‌های آینده تشدید خواهد شد. مهم‌ترین مشکل این است که مسائل حل نمی‌شوند، بلکه روی هم انباشته شده و پیچیده‌تر می‌شوند؛ مسائلی که شاید بیست سال پیش قابل حل بودند، امروز به بحران‌هایی بزرگ بدل شده‌اند.»