مدیریت اضطراب کودکان در فضای جنگ/ تا جای ممکن از واژه‌ جنگ استفاده نکنید

به گزارش خبرنگار رکنا، زهرا دوستی، روانشناس کودک و تولیدکننده محتوای حوزه تربیت، در گفت‌وگو با رکنا درباره نحوه مواجهه والدین با کودکان در شرایط بحرانی مانند جنگ می‌گوید: «این روزها همه مردم، چه در داخل ایران و چه در میان ایرانیان مقیم خارج از کشور، درگیر شرایطی حساس و پرتنش هستند. بسیاری از بزرگسالان برای گفت‌وگو درباره احساسات خود مراجعه می‌کنند، چه برسد به اینکه بتوانند احساسات فرزندان‌شان را مدیریت کنند.»

او ادامه می‌دهد: «اینکه حال هیچ‌کدام‌ از ما خوب نیست، یک واقعیت است. در چنین شرایطی اولین پرسش مهم این است که چطور باید خودمان و بچه‌ها را از نظر روانی مدیریت کنیم؟ پاسخ به این سوال، بسته به سن کودک، محیط زندگی او و اطلاعاتی که از فضا دریافت می‌کند، متفاوت است.»

دوستی بر این نکته تأکید می‌کند که کودکان را نمی‌توان یک‌دست دید: «بعضی بچه‌ها ممکن است هنوز صدای انفجار یا اضطراب موجود در فضا را نشنیده باشند؛ طبیعتاً مدیریت این گروه آسان‌تر است. اما گروهی دیگر که با صداهای نگران‌کننده یا محیط پرتنش مواجه شده‌اند، نیازمند مراقبت و برخوردی کاملاً متفاوت هستند. کودکان مانند آینه‌اند؛ آن‌ها با دیدن واکنش ما به وضعیت، از آن تقلید می‌کنند. حتی وقتی زمین می‌خورند، بیشتر از زخم‌شان، واکنش پدر و مادر را رصد می‌کنند.»

او با ذکر مثالی از مادری که به‌دلیل نگرانی از حضور همسرش در واحدهای خدماتی دچار لرزش دست و پا شده بود، به نکته مهمی اشاره می‌کند: «والدین باید پیش از هرچیز احساسات خود را به رسمیت بشناسند. شما تنها نیستید و احساس خشم، اضطراب یا اندوه در این وضعیت، یک واکنش طبیعی است. خودتان را سرزنش نکنید که چرا نمی‌توانید آرام بمانید؛ هیچ‌کس در این شرایط آرام نیست. ما در سطح ملی با یک بحران احساسی مشترک مواجه‌ایم.»

دوستی هشدار می‌دهد که والدین نباید تلاش کنند احساسات «منفی» را از کودک پنهان یا حذف کنند: «اینکه فکر کنیم خشم یا غم، احساسات بدی هستند و باید از کودک پنهان بمانند، یک اشتباه بزرگ است. اتفاقاً این تفکیک‌گذاری است که به کودک آسیب می‌زند. والدینی که مدام می‌گویند "هیچ اتفاقی نیفتاده"، نه‌تنها خودشان را خسته می‌کنند، بلکه فرزندشان را در موقعیتی قرار می‌دهند که احساسات واقعی‌اش را سرکوب کند. اجازه دهید بچه‌ها از گریه‌، اضطراب یا حتی ناراحتی شما آگاه باشند، به‌شرطی که این احساسات را توضیح دهید و نام ببرید. مثلاً بگویید: 'دارم گریه می‌کنم چون ناراحتم.' این‌کار به‌جای آسیب، به کودک آرامش می‌دهد.»

او در نهایت درباره استفاده از واژه «جنگ» هشدار می‌دهد: «در مورد بچه‌هایی که اضطراب زیادی دارند یا به سختی آرام می‌شوند، بهتر است تا جای ممکن از واژه‌هایی مانند جنگ استفاده نکنیم. این کلمات بار روانی سنگینی دارند. با این حال، نمی‌توان همیشه آن‌ها را پنهان کرد چون کودکان اضطراب و نگرانی ما را هم مثل آینه جذب می‌کنند و درباره‌اش سوال خواهند کرد. مهم این است که صادق باشیم اما مراقب بار کلامی خود بمانیم.»

زهرا دوستی تأکید دارد که مراقبت روانی از کودکان در بحران، از نادیده گرفتن احساسات آغاز نمی‌شود، بلکه از پذیرش آن‌ها در خودمان شکل می‌گیرد.