سفر در زمان / حقایقی درباره نیم‌تاج خاص فرح پهلوی که فقط یکبار استفاده شد!

در میان آثار بی‌بدیل جواهرات سلطنتی ایران، نیم‌تاجی درخشان و منحصربه‌فرد وجود دارد که جلوه‌ای از ذوق، زیبایی و ظرافت هنر جواهرسازی قرن بیستم را در خود جای داده است؛ نیم‌تاج فرح پهلوی ، ساخته برند نامدار فرانسوی، «ون‌کلیف اند آرپلز» (Van Cleef & Arpels).

این اثر باشکوه که از الماس‌های زرد کمیاب موسوم به جانکیل (Jonquille) ساخته شده است، امروز در موزه جواهرات ملی ایران نگه‌داری می‌شود و نه‌تنها بخشی از میراث هنری و تاریخی ایران به‌شمار می‌رود، بلکه نمونه‌ای کم‌نظیر از همکاری میان هنر غربی و شکوه شرقی است.

طراحی و ساخت

نیم‌تاج جانکیل در سال ۱۹۷۷ میلادی (۱۳۵۵ شمسی)، یعنی دو سال پیش از وقوع انقلاب اسلامی ایران، به سفارش فرح پهلوی ساخته شد. طراحی و اجرای این نیم‌تاج توسط کارگاه هنری ون‌کلیف اند آرپلز در پاریس انجام گرفت؛ برندی که در میان خاندان‌های سلطنتی اروپا و خاورمیانه به ظرافت و نوآوری در طراحی جواهرات شهرت دارد.

طرح اولیه‌ی این نیم‌تاج در کتاب رسمی برند ون‌کلیف اند آرپلز منتشر شده است. در همان کتاب، مصاحبه‌ای با فرح پهلوی نیز آورده شده که در آن اشاره می‌کند این نیم‌تاج تنها یک‌بار و آن هم برای پرتره رسمی خانواده سلطنتی ایران مورد استفاده قرار گرفته است.

الماس‌های جانکیل و نماد گل نرگس

ویژگی شاخص این نیم‌تاج، استفاده از الماس‌های زرد رنگ جانکیل است. نام «جانکیل» از نوعی گل نرگس زرد (Jonquil) گرفته شده است که به‌دلیل شباهت رنگ الماس‌ها با گلبرگ‌های آن، چنین نامی برایشان برگزیده شد. این الماس‌ها از درخشان‌ترین و کمیاب‌ترین انواع الماس زرد هستند و در ترکیب با ساختار کلاسیک و طراحی مدرن ون‌کلیف، حالتی درخشان، گرم و شاعرانه به نیم‌تاج می‌بخشند.

در طراحی نیم‌تاج، ترکیب سنگ‌های زرد و سفید به گونه‌ای انجام شده که نور را با درخشش طلایی خاصی بازمی‌تاباند و با رنگ پوست و موهای فرح هماهنگی چشم‌نوازی ایجاد می‌کند.

ارتباط با جواهرات فاطمه پهلوی

در کتاب ون‌کلیف آمده است که این نیم‌تاج برای هماهنگی با گردنبند و گوشواره‌هایی ساخته شده که سال‌ها پیش‌تر، در سال ۱۳۴۶ شمسی (۱۹۶۷ میلادی)، توسط همین برند برای فاطمه پهلوی، دختر بزرگ رضاشاه پهلوی معروف به همدم‌السلطنه، طراحی شده بود. آن مجموعه جواهرات برای شرکت فاطمه پهلوی در مراسم تاجگذاری فرح پهلوی ساخته شد.

هرچند عکسی از گردنبند و گوشواره‌های اصلی در دست نیست، اما به نظر می‌رسد گوشواره‌هایی که فرح پهلوی در پرتره رسمی خود به همراه نیم‌تاج جانکیل بر گوش داشت، همان گوشواره‌های ساخته‌شده برای فاطمه پهلوی بوده باشند.

استفاده و سرنوشت نیم‌تاج

همان‌گونه که در منابع رسمی ون‌کلیف اند آرپلز آمده است، نیم‌تاج جانکیل تنها یک‌بار استفاده شد، در پرتره رسمی خانواده سلطنتی که اندکی پیش از انقلاب گرفته شد. پس از خروج خاندان پهلوی از ایران، این نیم‌تاج به همراه سایر جواهرات سلطنتی در خزانه بانک مرکزی باقی ماند و امروز در موزه جواهرات ملی ایران در تهران نگه‌داری می‌شود. در این موزه، نیم‌تاج جانکیل یکی از شاخص‌ترین آثار دوران معاصر به شمار می‌رود و از آن به عنوان نمونه‌ای برجسته از هم‌نشینی هنر فرانسوی با تاریخ و فرهنگ ایرانی یاد می‌شود.

جمع‌بندی

نیم‌تاج جانکیل فرح پهلوی، فراتر از یک زیور سلطنتی است؛ نمادی از زیبایی، شکوه و پیوند میان دو جهان هنر و قدرت. از الماس‌های زرد نرگسی آن تا طراحی استادانه‌ی ون‌کلیف اند آرپلز، هر جزئی از این اثر، بازتاب‌دهنده‌‌ی تجمل و هنر است. امروز این نیم‌تاج در موزه جواهرات ملی ایران نه‌تنها چون گوهری ارزشمند، بلکه به‌مثابه یادگاری از تاریخ فرهنگی معاصر ایران می‌درخشد.