به بهانه برگزاری هفته فیلم لهستان؛
مرور اجمالی تاریخ سینمای لهستان
رکنا: تا اواسط دهه ۱۹۵۰ و پایان استالینیسم در لهستان، تولیدهای سینمایی به دو دسته تقسیم شدند که یکی گروهی از فیلم‌سازان، نویسندگان و مجریان طرح بود که از وزارت فرهنگ بودجه می‌گرفتند و از امکانات «فیلم پولسکی» بهره می‌بردند. به‌جز این، با تغییر فضای سیاسی، جنبش مدرسه فیلم لهستان رشد کرد و برخی از مهم‌ترین فیلم‌سازان نه فقط لهستان بلکه تاریخ سینما را تربیت کرد.
به گزارش رکنا، به نقل از موسسه هنرو تجربه، تاریخچه سینمای لهستان به اندازه تاریخچه فیلم‌برداری، دیرینه است و با این‌که آثار سینمای لهستان در قیاس با چند کشور اروپایی دیگر به لحاظ اقتصادی کم‌تر موفق بوده‌اند، اما در سراسر جهان تحسین شده‌اند. پس از جنگ جهانی دوم، دولت کمونیست این کشور یک سینمای ملی مؤلف‌محور را سروشکل داد و صدها کارگردان جدید را آموزش داد و ترغیب به فیلم‌سازی کرد؛ و فیلم‌سازانی چون رومن پولانسکی، کریشتوف کیشلوفسکی (تلفظ درست: کشیشتوف کیشلوفسکی)، آگنیشکا هولاند، آندری وایدا (تلفظ درست: آندژِی وایدا)، آندژی ژووافسکی، آندژی مونک و یژی اسکولیموفسکی بر توسعه و رشد سینمای لهستان تأثیر گذاشتند. البته در سال‌های اخیر صنعت سینمای لهستان تهیه‌کننده‌محور شده است و سرمایه حرف اول را در تولیدهای سینمایی این کشور می‌زند؛ و با این‌که فیلم‌سازان مستقل زیادی در همه ژانرها مشغول به کارند، آثار لهستانی بیش‌تر تحت تأثیر سینمای آمریکا قرار گرفته‌اند.
سال‌های ابتدایی و شکل‌گیری سینمای لهستان
اولین سینمای لهستان (که در آن زمان در تسخیر امپراتوری روسیه بود) در سال ۱۸۹۹ در شهر ووچ تأسیس شد، درست چند سال پس از ابداع دوربین فیلم‌برداری. با محبوبیت بسیار زیاد این سالن که «تئاتر تصاویر زنده» نامیده شد، تا پایان دهه بعد تقریباً در تمام شهرهای مهم لهستان سالن سینمایی احداث شد.
اولین فیلم‌ساز لهستانی کاژیمیرش پروشینسکی بود که مستندهای کوتاهی را در ورشو ساخت. دوربین فیلم‌برداری پلوگراف او پیش از اختراع برادران لومیر به ثبت رسید و او مؤلف نخستین مستند لهستانی باقی‌مانده با عنوان «پست پاتیناژ در رویال بثز» هم به شمار می‌رود؛ و همین طور فیلم‌های کوتاه داستانی «بازگشت ریک به خانه» و «سرگذشت راننده تاکسی» که در سال ۱۹۰۲ ساخته شدند. دیگر پیشگام سینمای لهستان، بولِسواف ماتوشِفسکی بود که به یکی از نخستین فیلم‌سازانی بدل شد که برای کمپانی لومیر کار کرد و هم‌چنین به عنوان فیلم‌بردار رسمی برای تزار روس در ۱۸۹۷٫
قدیمی‌ترین فیلم بلندی که از سینمای لهستان باقی مانده، «اولین حضور آنتوش در ورشو» نام دارد که در سال ۱۹۰۸ توسط آنتونی فِرتنِر ساخته شد؛ و جالب این‌که روز نخستین نمایش فیلم یعنی ۲۲ اکتبر ۱۹۰۸، به عنوان تاریخ پایه‌گذاری صنعت سینمای لهستان انتخاب شده است. علاوه بر این، سینماگران و هنرمندان لهستانی خیلی زود شروع کردند به تجربه دیگر ژانرهای سینمایی؛ در سال ۱۹۱۰، لادیسلاس استارویچ یکی از اولین انیمیشن‌های جهان را با نام «لوکانیدای زیبا» ساخت که اولین نمونه‌ای است که از شیوه «استاپ‌موشن» (توقف‌حرکت) بهره برد. تا زمان آغاز جنگ جهانی اول، سینمای لهستان به اوج خود رسید و اقتباس‌های فراوانی از آثار مهم ادبیات لهستان بر پرده نقره‌ای نقش بستند، از جمله «داستان گناه» و «Nad Niemnem».
در جریان جنگ جهانی اول، سینمای لهستان از مرزهای این کشور فراتر رفت و آثاری که در ورشو یا ویلنا ساخته می‌شدند اغلب با میان‌نویس‌هایی به زبان آلمانی همراه می‌شدند و در برلین روی پرده می‌رفتند. به همین خاطر بود که بازیگر زن جوانی به نام پولا نِگری در آلمان به شهرت رسید و در نهایت، به یکی از سوپراستارهای اروپایی سینمای صامت بدل شد.
در جریان جنگ جهانی دوم، فیلم‌سازان لهستانی، فیلم رنگی ضدنازی «تماس با آقای اسمیت» را در بریتانیای کبیر ساختند که به جنایت‌های نازی‌ها در اروپای اشغالی می‌پرداخت و دروغ‌های پروپاگاندای آن‌ها. این فیلم یکی از نخستین آثار ضدنازی تاریخ سینماست که هم آوانگارد به حساب می‌آید و هم مستند.
سال‌های پس از جنگ جهانی دوم
در نوامبر ۱۹۴۵ حکومت کمونیست وقت، سازمان تولید و پخش فیلمی را با عنوان «فیلم پولسکی» بنیان گذاشت و الکساندر فورد، فیلم‌ساز شناخته‌شده ارتش خلق لهستان را مسئول آن کرد. چند واگن پر از تجهیزات فیلم‌سازی گرفته‌شده از آلمانی‌ها از راه رسید و کار سروسامان دادن به صنعت سینمای لهستان آغاز شد. با وجود این، میزان تولید محدود بود و در خلال سال‌های ۱۹۴۷ تا ۱۹۵۲ فقط سیزده فیلم بلند به نمایش درآمدند که همه درباره رنج‌های لهستان زیر دستان نازی‌ها بودند. البته در سال ۱۹۴۷، الکساندر فورد به تأسیس مدرسه ملی فیلم ووچ کمک کرد و خودش تا بیست سال در آن‌جا تدریس کرد.
اولین فیلمی که در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم در لهستان تولید شد، موزیکال «ترانه‌های ممنوع» (۱۹۴۶) بود به کارگردانی لئونارد بوچکوفسکی که ده میلیون و هشتصد هزار نفر از جمعیت ۲۳ میلیون و هشتصد نفری لهستان در آن زمان به تماشای آن رفتند. از دیگر فیلم‌های مهم این دوره می‌توان به «صحنه آخر» (واندا یاکوبوفسکا، ۱۹۴۷) و «خیابان مرزی» (الکساندر فورد، ۱۹۴۹) اشاره کرد.
پایان استالینیسم و عصر طلایی سینمای لهستان
تا اواسط دهه ۱۹۵۰ و پایان استالینیسم در لهستان، تولیدهای سینمایی به دو دسته تقسیم شدند که یکی گروهی از فیلم‌سازان، نویسندگان و مجریان طرح بود که از وزارت فرهنگ بودجه می‌گرفتند و از امکانات «فیلم پولسکی» بهره می‌بردند. به‌جز این، با تغییر فضای سیاسی، جنبش مدرسه فیلم لهستان رشد کرد و برخی از مهم‌ترین فیلم‌سازان نه فقط لهستان بلکه تاریخ سینما را تربیت کرد، از جمله رومن پولانسکی (که آثار تحسین‌شده‌ای چون «چاقو در آب»، «بچه رزماری»، «دیوانه‌وار» و «پیانیست» را در کارنامه دارد)، کریستوف زانوسی (یا با تلفظ درست: کشیشتوف زانوسی) که سردمدار سینمایی بود که به «نگرانی اخلاقی دهه ۱۹۷۰» معروف شد. آثار آندژی وایدا تحلیل‌های خردمندانه‌ای از تجربه لهستانی‌بودن (و تقلا برای حفظ شأن در دشوارترین شرایط) را عرضه کردند. فیلم‌های او نسل‌های مختلفی از مردمان لهستان را به تصویر می‌کشند.
تحسین‌های بین‌المللی و اسکارهای طلایی
آندژی وایدا در سال ۲۰۰۰ بود که اسکار افتخاری را برای سهمش در تاریخ سینما به دست آورد. چهار فیلم او نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان شدند و پنج فیلم‌ساز لهستانی دیگر نیز یک نامزدی کسب کرده‌اند: پولانسکی، یژی کاوالروویچ، یژی خوفمن، یژی آنتچاک و آگنیشکا هولاند. البته در سال ۲۰۱۵، فیلم‌ساز لهستانی پاوو پاولیکوفسکی تندیس طلایی اسکار را برای اثر درخشانش «ایدا» (۲۰۱۳) برنده شد؛ فیلم‌ساز تحسین‌شده‌ای که اوایل سال میلادی جاری هم برای جدیدترین فیلم کارنامه‌اش یعنی «جنگ سرد»، به‌جز اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان، در رشته بهترین کارگردانی هم کسب نامزدی کرد.
دهه ۱۹۹۰ و درخشش جهانی کیشلوفسکی و…
در سال‌های دهه نود میلادی بود که کشیشتوف کیشلوفسکی با آثاری چون «ده فرمان» (که برای تلویزیون ساخته شد)، «زندگی دوگانه ورونیک» و سه‌گانه «سه رنگ» در سطحی جهانی تحسین شد. از مشهورترین فیلم‌های این دوران می‌توان به «قرض» (کشیشتوف کراوزه، ۱۹۹۹) اشاره کرد که به یک بلاک‌باستر بدل شد. فیلم تصویری است از واقعیت دردناک و جان‌سوز کاپیتالیسم لهستان و رشد فقر در این کشور.
شمار قابل توجهی از سینماگران لهستانی (مثل آگنیشکا هولاند و یانوش کامینسکی فیلم‌بردار) در نظام استودیویی آمریکا کار کرده‌اند. از دیگر فیلم‌سازان لهستانی برجسته هم می‌توان از این‌ها نام برد: توماش باگینسکی، ماوگوژاتا شوموفسکا، یان یاکوب کولسکی، استانیسواف باره‌یا و یانوش زائورسکی.
از میان جشنواره‌ها و رویدادهای سالانه‌ای که در لهستان برپا می‌شوند هم این‌ها قابل ذکرند: جشنواره بین‌المللی فیلم ورشو، کمرایمج، جشنواره بین‌المللی سینمای مستقل آف‌کمرا، جشنواره فیلم افق‌های نو، جشنواره فیلم گدینیا و جوایز فیلم لهستان.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.
ارسال نظر