زخم بستر از علل تا درمان

به گزارش رکنا، زخم بستر (Bedsore) یا زخم فشاری (Pressure ulcer) به آسیب یا از بین رفتن تمامیت  پوستی در اثر فشار طولانی مدت بر یک با چند ناحیه از بدن گفته می‌شود. زخم بستر اغلب در نقاطی از بدن که پوست بر روی برجستگی استخوانی قرار دارد و ذخیره بافت چربی و بافت عضلانی در آنجا کم است نظیر ساکروم (استخوان دنبالچه) تشکیل می شود.

علل شایع و مهم ایجاد زخم بسترعبارتند از: نیروهای برشی (شیرینگ)، فشار و اصطکاک. نکته مهمی که باید توجه داشت این است که در زخم های ناشی از فشار و اصطکاک، تخریب تمامیت پوستی از سطح پوست شروع شده و با پیشرفت زخم به عمق بافت پوست نفوذ خواهد کرد و عضلات و بافت های زیرین را درگیر خواهد کرد.

اما در زخم ناشی از شیرینگ (نیرو های برشی) که شایع ترین علت زخم بستر می باشد و نتیجه تقابل جاذبه زمین و وزن قسمتی از بدن است؛ تقابل بافت سخت و نرم منجر به ایسکمی و نکروز و زخم در عمق بافت پوست خواهد شد.

معاینه و مراقبت تخصصی برای جلوگیری از پیشرفت این زخم مورد نیاز است چرا که ظاهر پوست سالم است و با نگاه کردن و لمس عادی قابل تشخیص نیست.

فاکتور های خارجی مانند انواع بی اختیاری (ادرار، مدفوع و رطوبت بدن)، تعریق زیاد، شکستگی، ترشحات زیاد زخم و… به علاوه ی فاکتور های داخلی مانند سن، اختلال حس، سوء تغذیه، کورتون تراپی، شیمی درمانی، بیماری های زمینه ای، اختلالات گردش خون، مصرف دخانیات و… همگی از عوامل ایجاد زخم بستر هستند.

زخم بستر در چه محل هایی بیشتر دیده می‌شود؟

در کسانی که مدت زیادی در بستر در حالت درازکش به پشت قرار گرفته اند زخم بستر بیشتر در نواحی زیر دیده می‌شود:

پشت سر، پشت استخوان های کتف، پشت استخوان خاجی، بین دو برجستگی باسن (ساکروم)، پشت پاشنه

در کسانی که مدت زیادی به پهلو دراز کشیده‌اند زخم بستر ممکن است در نواحی زیر دیده شود:

کناره های سر گوش ، لاله گوش، روی برجستگی کناری لگن (تروکانتر بزرگ)، روی برجستگی کناری زانو (پوست روی سر استخوان نازک نی)، روی پوست قوزک خارجی

بدسور زخم فشاری

محل های تشکیل زخم فشاری

در کسانی که بخاطر ضایعه نخاعی و عوامل دیگر مدت زیادی در ویلچر می‌نشینند زخم فشاری می‌تواند در محل های زیر تشکیل شود:

پشت استخوان خاجی، درست بین دو برجستگی باسن یا روی برجستگی باسن، پشت استخوان های کتف یا ستون مهره ها، پوست روی ساعد یا ران، در جایی که روی صندلی تکیه می‌دهند.

در هر بیماری که مدت زیادی در بستر می‌خوابد یا در ویلچر می‌نشیند و نمی‌تواند پوزیشن خود را بطور مرتب عوض کرده و خود را جابجا کند، جزئی از مراقبت روزانه وی، بررسی مکرر پوست نواحی ذکر شده برای دیدن علائم احتمالی تشکیل زخم بستر است. به محض دیدن علائم ذکر شده به متخصصین زخم مراجعه کنید.

تغییر پوزیشن مکرر در ویلچر

بیماری که از ویلچر استفاده می‌کند باید هر ۱۵ دقیقه خودش و هر یک ساعت با کمک دیگری پوزیشن خود در ویلچر را تغییر دهد.

اگر اندام های فوقانی بیمار به اندازه کافی قوی است باید مرتبا با کمک دست های خود و دستگیره های ویلچر کل بدن خود را از ویلچر بلند کند.

بعضی انواع بالشتک که با آب، فوم، ژل یا هوا پر می‌شوند می‌توانند به توزیع بهتر فشار کمک کنند.

علائم زخم بستر

علائم این زخم با توجه به اینکه زخم در چه مرحله ای قرار دارد متفاوت است. برای طبقه بندی نیاز به مهارت و تخصص است. پوستی که در اثر فشار و اصطکاک قرمز شده با فینگر تست طبقه بندی می‌شود.

زخم بستر درجه 1: اگر بعد از اعمال فشار بافت برگشت پذیر نباشد.

زخم بستر درجه 2: شامل نفوذ زخم و جدایی اپیدرم از لایه زیرین و تشکیل تاول هاست

زخم بستر درجه 3: پیشرفت زخم تا بالای عضله

زخم بستر درجه 4: از بین رفتن بافت عضله و رسیدن زخم به استخوان (احتمال عفونت استخوان بسیار بالا)

پیشگیری از ایجاد زخم بستر

پیشگیری از ایجاد زخم بستر آسان تر از درمان آن است. موثرترین روش در پیشگیری از ایجاد زخم بستر تغییر وضعیت دادن مکرر بیمار (تغییر پوزیشن) است.

در حین تغییر وضعیت باید سعی کرد به پوست کشش و آسیبی وارد نشود و باید بدن را در وضعیت هایی قرار داد تا قسمت هایی که بیشتر در معرض زخم هستند تحت فشار کمتری قرار گیرند.

پوست بیمار باید مرتبا با آب گرم و صابون ملایمی شسته و سپس خشک شود.

هر روز به طور مرتب باید پوست نقاطی را که بیشتر احتمال زخم دارند را به دقت بررسی کنیم.

اگر بیمار کنترل ادار و مدفوع ندارد باید مانع از ریختن ادرار و مدفوع بر روی پوست شویم و پوست را خشک و تمیز نگه داریم.

با تغذیه مناسب باید به اندازه کافی کالری، پروتئین، ویتامین، مواد معدنی و آب به بدن رسانده شود.

درمان زخم بستر

با توجه به وسعت و درجه زخم ایجاد شده درمان به کار گرفته متفاوت است.

در مراحل اولیه هدف برداشتن فشار و تغییر پوزیشن است؛ در این مرحله تشک های مواج (سلولی و تخم مرغی) بسیار کمک کننده خواهند بود.

در مراحل بعدی با توجه به زخم، درمان های تخصصی، دبریدمان، وکیوم تراپی و پانسمان های نوین جهت احیا و بازسازی بافت تخریب شده استفاده می شود.