چرا برخی انسان‌ ها شاخ درمی‌ آورند؟ رازهای عجیب و شگفت‌ انگیز!

به گزارش رکنا، اگر روزی با فردی روبرو شوید که شاخی بر روی سر خود داشته باشد، احتمالاً شما را به یاد اسطوره‌های قدیمی یا فیلم‌های تخیلی بیاندازد. اما این پدیده در واقع یک مشکل نادر پزشکی است که به آن «شاخ پوستی» یا در اصطلاح علمی «Cornu Cutaneum» می‌گویند. اندازه این شاخ‌ها می‌تواند از برآمدگی کوچکی تا ساختاری بزرگ و نگران‌کننده متفاوت باشد و اطلاع از علت این عارضه برای بررسی اهمیت آن ضروری است.

شاخ پوستی چیست؟

شاخ پوستی یک ضایعه پوستی است که از توده‌های متراکم و فشرده کراتین (همان پروتئین سازنده مو، ناخن و لایه خارجی پوست) تشکیل می‌شود. این توده کراتینی از سطح پوست بیرون می‌زند.

این شاخ‌ها معمولاً به شکل مخروطی یا خمیده هستند و بافت سختی دارند، که اغلب به شاخ حیواناتی مانند گاو یا گوسفند شباهت دارند. رنگ آنها از زرد تا قهوه‌ای یا خاکستری متغیر است و این رنگ به میزان سلول‌های مرده و رنگدانه‌هایی که در توده کراتینی به دام افتاده‌اند، بستگی دارد.

شاخ‌های پوستی به خودی خود ظاهر نمی‌شوند. این عارضه در اثر پدیده‌ای به نام هیپرکراتوز (Hyperkeratosis) یا تولید بیش از حد لایه شاخی پوست به وجود می‌آید. در واقع این نوع رشد کراتین معمولاً به دلیل وجود ضایعه پوستی قبلی است که به‌عنوان پایه این شاخ عمل می‌کند. این پایه‌ها به سه گروه تقسیم می‌شوند:

1. ضایعات خوش‌خیم: بیشتر شاخ‌های پوستی (حدود ۶۰ درصد) خوش‌خیم هستند. این نوع شاخ‌ها می‌توانند از ضایعات معمولی مانند زگیل‌های شایع در افراد مسن یا سایر برجستگی‌های پوستی ناشی از «ویروس پاپیلومای انسانی» (HPV) شکل بگیرند.
2. ضایعات پیش‌سرطانی: در این حالت، پایه شاخ هنوز به سرطان تبدیل نشده اما استعداد سرطانی شدن را دارد. نمونه‌ای از این ضایعات «کراتوز خورشیدی» یا Actinic Keratosis است که معمولاً بر اثر آسیب ناشی از نور خورشید ایجاد می‌شود و می‌تواند به شکل شاخ در بیاید.
3. ضایعات بدخیم: در برخی موارد، پایه این شاخ‌ها سرطانی است. تحقیقات نشان داده‌اند که حدود ۱۶ تا ۲۰ درصد از شاخ‌های پوستی می‌توانند پایه سرطانی داشته باشند.

رایج‌ترین نوع سرطان در ارتباط با این شاخ‌ها، «کارسینوم سلول سنگفرشی» (Squamous Cell Carcinoma) است. این سرطان از لایه بیرونی پوست منشا می‌گیرد، جایی که سلول‌ها قابلیت رشد کنترل‌نشده پیدا کرده و تولید کراتین را به شدت افزایش می‌دهند که نهایتاً به شکل‌گیری شاخ منجر می‌شود. اگر این نوع سرطان درمان نشود، ممکن است به بافت‌های عمیق‌تر پوست نفوذ کند.

این شاخ‌های سرطانی معمولاً در افراد مسن (بیش از ۶۰ سال) و کسانی که پوست روشن دارند (که به نور خورشید حساس‌تر هستند) شایع‌تر است. قرارگرفتن مداوم و بدون محافظت در معرض اشعه فرابنفش (UV) خورشید یکی از مهم‌ترین عوامل خطر ایجاد این شاخ‌هاست. به همین دلیل، آن‌ها اغلب در نواحی مثل سر، صورت، گوش‌ها و پشت دست‌ها که بیشتر در معرض نور آفتاب هستند، دیده می‌شوند.

تشخیص و درمان شاخ‌های پوستی

درمان این مشکل تقریباً در همه موارد نیازمند برداشت جراحی (اکسیزیون) شاخ است. از آنجا که بخشی از این شاخ‌ها ممکن است پایه سرطانی داشته باشند (یک از هر پنج مورد)، تنها راه اطمینان از خوش‌خیم یا بدخیم بودن ضایعه، ارسال نمونه به آزمایشگاه پاتولوژی است. اگر پایه شاخ سرطانی تشخیص داده شود، ممکن است نیاز به درمان‌های اضافی، مثل جراحی گسترده‌تر یا پرتودرمانی، وجود داشته باشد. بنابراین، هر فردی که متوجه شکل‌گیری ضایعه‌ای سخت و برجسته شبیه به شاخ بر روی پوست خود می‌شود، باید به پزشک متخصص مراجعه کند.

نمونه‌های بسیار بزرگی از این شاخ‌ها در طول تاریخ ثبت شده است. در سال ۲۰۲۴، یک زن مسن چینی به دلیل شاخی که روی پیشانی‌اش رشد کرده و در طی هفت سال به طول ده سانتی‌متر رسیده بود، خبرساز شد. همچنین در هند نیز بیماری مشاهده شد که شاخی به نام «شاخ شیطان» بر بالای سرش داشت.

اما بزرگ‌ترین شاخ پوستی ثبت‌شده در تاریخ به احتمال زیاد متعلق به «مادام دیمانش» (Madame Dimanche)، زنی فرانسوی در اوایل قرن ۱۹، است. شاخ او به طول نزدیک به ۲۵ سانتی‌متر رشد کرد و پیش از عمل جراحی که آن را برداشت، تا چانه‌اش رسیده بود.