تمرینات یوگای چشم؛ راهکار ساده برای کاهش خستگی چشم کاربران رایانه

به گزارش رکنا، پژوهشگران در یک تحقیق تازه بررسی کرده‌اند که آیا یک مجموعه تمرین ساده می‌تواند خستگی چشم دانشجویانی که مدت طولانی از رایانه استفاده می‌کنند را کاهش دهد یا خیر و قصد دارند پاسخ روشنی برای این پرسش ارائه دهند.

افزایش استفاده از فناوری‌های دیجیتال و تأثیر آن بر چشم

طی سال‌های اخیر، استفاده از ابزارهای دیجیتال به صورت چشمگیری افزایش یافته و زندگی بسیاری از افراد را تحت تأثیر قرار داده است. امروزه قسمت زیادی از کار، آموزش و حتی ارتباطات روزمره از طریق رایانه‌ها، تلفن‌های همراه و تبلت‌ها انجام می‌شود. این سبک زندگی باعث افزایش فشار بر چشم‌ها شده که به صورت علائمی چون سوزش، قرمزی، دوبینی، خشکی و احساس ناراحتی ظاهر می‌شود. مشکل خستگی چشم دیجیتال بسیار رایج بوده و عواملی مانند نور کم، استفاده طولانی مدت از صفحه‌نمایش، تغذیه نامناسب، استرس و افزایش سن این عارضه را تشدید می‌کنند. عضلات چشم مانند هر عضله دیگر بدن، به دلیل استفاده مداوم ممکن است دچار تنش و خستگی شوند. در صورتی که زمانی برای استراحت یا تقویت عضلات چشم اختصاص داده نشود، احتمال ایجاد مشکلات جدی افزایش می‌یابد. از همین رو، پیدا کردن راه‌هایی ساده، اثربخش و کم‌هزینه برای کاهش این خستگی اهمیت فراوانی دارد.

ضرورت تمرینات یوگا برای کاهش خستگی‌ چشم

متخصصان سلامت چشم از مدت‌ها پیش تمرینات متنوعی را برای مدیریت خستگی چشم پیشنهاد کرده‌اند. از میان این پیشنهادات می‌توان به افزایش پلک زدن، استفاده از اشک مصنوعی، لنزهای فیلتر آبی و اصلاح مشکلات تطابق چشم اشاره کرد. اما بسیاری از افراد همچنان از علائم ناراحت‌کننده چشم رهایی نیافته‌اند. استفاده دائمی از عینک یا لنز نیز همیشه راه‌حل مشکلی نیست و حتی گاهی به نیاز به نسخه‌های قوی‌تر منجر می‌شود. در این شرایط، تمرینات چشمی همچون یوگا که حرکاتی آرام و تحت کنترل را شامل می‌شوند، می‌توانند اثربخش باشند. متخصصان بر این باورند که این تمرینات باعث کاهش تنش عضلات چشم، بهتر شدن هماهنگی حرکتی چشم‌ها و کاهش علائم خستگی می‌شوند. تحقیقات بسیاری نیز فواید این تمرینات را تأیید کرده‌اند. در چنین شرایطی بررسی اثر این تمرینات بر گروه‌های خاصی مثل دانشجویان پرستاری که ساعات زیادی با رایانه کار می‌کنند، ضرورتی دارد.

تحقیقات داخلی درباره تأثیر تمرینات یوگا

در همین راستا، مهدیه سرحدی استاد گروه پرستاری داخلی جراحی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان به همراه همکاران خود از دانشگاه‌های علوم پزشکی زاهدان، آزاد اسلامی واحدهای زاهدان و قشم و دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، تحقیقاتی را انجام داده‌اند. هدف این مطالعه، ارزیابی تأثیر برنامه‌ای مشخص از تمرینات یوگا برای کاهش خستگی چشم دانشجویان بوده تا مشخص شود آیا این روش ساده و مقرون به صرفه می‌تواند مؤثر باشد یا خیر.

برای این تحقیق، دانشجویان پرستاری به صورت تصادفی انتخاب شده و به دو گروه تقسیم شدند. ابتدا، پرسشنامه‌ای دو بخشی درباره میزان خستگی چشم آن‌ها تکمیل شد. سپس گروه مداخله، تمرینات یوگای چشم را به مدت شش هفته آموزش دیدند و این تمرینات شامل حرکاتی آهسته و کنترل شده بود که هدفشان تقویت عضلات چشم، افزایش هماهنگی و کاهش تنش عضلانی بود. این گروه هر روز به مدت سی دقیقه و پنج روز در هفته تمرینات را انجام دادند. گروه دیگر هیچ آموزشی دریافت نکرد. پس از پایان دوره نیز پرسشنامه‌ای با همان محتوای اولیه بین شرکت‌کنندگان تکمیل شد.

نتایج امیدوارکننده تحقیق

بررسی نتایج تحقیق نشان داد که میزان خستگی چشم پس از انجام تمرینات کاهش قابل توجهی داشته است. میانگین نمره خستگی قبل از شروع تمرینات حدود سه بود که پس از شش هفته به حدود یک کاهش یافت. این تغییرات از نظر آماری معنی‌دار بودند و نشان دادند که تمرینات یوگای چشم توانسته‌اند علائم ناخوشایند خستگی چشم را به‌طور چشمگیری کاهش دهند.

تمرینات یوگا به‌عنوان یک روش ایمن و مقرون‌به‌صرفه

در بخش نتیجه‌گیری این مطالعه تاکید شده که تمرینات چشمی یوگا می‌توانند راه‌حلی موثر، ایمن و بدون نیاز به دارو برای کاهش علائم خستگی چشم باشند. این روش می‌تواند در برنامه‌های مراقبتی افرادی که زیاد با وسایل دیجیتال کار می‌کنند، لحاظ شود.

نتایج این پژوهش که در نشریه علمی پژوهشی سازمان نظام پزشکی ایران منتشر شده‌اند، با مطالعات مشابه جهانی نیز همخوانی دارند. به عنوان مثال، محققان کره جنوبی نشان داده‌اند که تمرینات یوگای چشم طی هشت هفته می‌تواند خستگی چشم کاربران اینترنتی را کاهش دهد. همچنین مطالعه دیگری روی دانشجویان بینایی‌سنجی، نشان داد که پس از شش هفته تمرینات چشمی، کاهش محسوسی در خستگی چشم ایجاد شد.

در دوران همه‌گیری کرونا نیز تحقیقاتی انجام شد که ترکیب تمرینات چشمی و پیشنهادات ارگونومیکی توانست خستگی چشم کودکان استفاده‌کننده از کلاس‌های آنلاین را کاهش دهد. این شواهد نشان‌دهنده جایگزینی مناسب این تمرینات برای روش‌های دارویی و هزینه‌بر هستند، با این حال متخصصان پیشنهاد می‌کنند تحقیقات بیشتری با جمعیت‌های بزرگتر و سنین متنوع انجام شود تا نتایج کاربردی‌تر و جامع‌تری به دست آید.