علائم هشداردهنده‌ ای که نشان می‌ دهد به خودتان ضرر می‌ زنید

به گزارش رکنا، در جهانی که هر روز ما را ترغیب به «بهتر شدن» و «موفق‌تر بودن» می‌کند، ممکن است به ‌آسانی مرز میان رشد سالم و وسواس برای رسیدن به کمال از بین برود.

کارشناسان معتقدند که دنیای خودیاری و بهبود فردی می‌تواند جنبه‌های منفی و خطرناکی هم داشته باشد. اگر در مسیر پیشرفت خود این نشانه‌ها را ببینید، ممکن است به جای بهبود، به سیری پرخطر و ناسالم قدم گذاشته باشید.

امیلی گادارد، نویسنده بریتانیایی، در مقاله‌ای که در گاردین منتشر شده، از تجربه‌ای شخصی گفته است: «در اواخر بیست‌سالگی‌ام، درگیر یکی از مخرب‌ترین روابط زندگی‌ام شدم.» اما این رابطه سمی نه با یک شریک عاطفی، بلکه با دنیای خودیاری بود. گادارد بیش از ۱۵ سال زمان و هزینه صرف کرد تا با استفاده از کتاب‌ها، دوره‌ها و محصولات متنوع، زندگی‌اش را بهینه کند.

او هدفی منطقی و جذاب را دنبال می‌کرد: یافتن راهی برای تبدیل شدن به نسخه‌ای بهتر از خودش. اما به مرور متوجه شد که این سیل مداوم توصیه‌ها و روش‌ها، او را ناامیدتر کرد، چرا که هر بار نتیجه‌ای نمی‌گرفت، خود را مسئول و مقصر می‌دانست.

او در پایان نوشته است: «سرانجام از این دنیای خودیاری دست کشیدم تا بتوانم یاد بگیرم خودم را همان‌گونه که هستم، بپذیرم.»

اگرچه این داستان، روایتی شخصی به نظر می‌رسد اما متخصصان تأکید دارند که پدیده «خودبهبودی سمی» بسیار شایع‌تر از آن چیزی است که فکرش را می‌کنیم. این کارشناسان برخی علائم هشداردهنده را معرفی می‌کنند و پیشنهادهایی می‌دهند تا افراد بتوانند زمانی که حس می‌کنند تلاش‌هایشان برای رشد دیگر فایده‌ای ندارد، مسیر سالم‌تری پیدا کنند.

زمانی که «بهتر شدن» حال ما را بدتر می‌کند

صنعت خودبهبودی در سال گذشته ارزشی بیش از ۴۵ میلیارد دلار داشته است. این رقم نشان‌دهنده تمایل بالای مردم به بهبود فردی است. حتی دلیل این تمایل بی‌اساس نیست؛ بسیاری از این روش‌ها می‌توانند تأثیرات مثبتی داشته باشند. اگر یک برنامه‌ریزی جدید یا عادت صبحگاهی به بهبود زندگی کمک کند، ادامه آن مشکلی ندارد.

اما به گفته رینا رافائل، روزنامه‌نگار سلامت و نویسنده کتاب «انجیل تندرستی»، بسیاری از جنبش‌های خودیاری پیام پنهانی دارند که به شما می‌گوید: «کنترل همه چیز باید در دستان تو باشد.» این پیام به ظاهر مثبت، در واقعیت به فشار روانی شدیدی منجر می‌شود.

حقیقت این است که بسیاری از مشکلات ما منشا اجتماعی و ساختاری دارند که تنها با تلاش فردی قابل حل نیستند. برخی مسائل نیز خارج از توان ما برای کنترل هستند. جاش گزِل، روان‌شناس بالینی، هشدار می‌دهد که اتکای بی‌حد به تلاش فردی ممکن است احساس قدرت در ابتدا ایجاد کند اما در نهایت نتیجه آن فرسودگی روانی و شرمساری خواهد بود.

به گفته او، بسیاری از توصیه‌های مربوط به خودبهبودی می‌تواند به چرخه‌ای بی‌پایان از تلاش برای بهتر شدن تبدیل شود، مسیری که در نهایت ما را به این نتیجه می‌رساند که «هرگز کافی نیستیم.»

زمانی که خودبهبودی سمی به سلامت جسمی آسیب می‌زند

تأثیرات مخرب خودبهبودی سمی تنها محدود به ذهن ما نیست؛ بلکه می‌تواند سلامتی جسمی را نیز به خطر بیندازد. زنان، بیش از دیگران هدف تبلیغات مرتبط با مکمل‌های غذایی، رژیم‌های سخت یا تمرین‌های طاقت‌فرسا قرار می‌گیرند. بسیاری از این محصولات نه‌تنها کمک‌کننده نیستند، بلکه به بدن آسیب می‌زنند.

نیکول بندایان، متخصص تغذیه، در این‌باره می‌گوید: «اگر استرس‌های کوچک زندگی شما را خسته می‌کند یا از چیزهایی که قبلاً بی‌اهمیت بودند به‌شدت عصبی می‌شوید، یک علامت مهم است.» او به افزایش مشکلات مرتبط با هورمون‌ها، بی‌نظمی در قاعدگی و حتی قطع چرخه‌های تخمک‌گذاری در افرادی که بیش از حد به «بهینه‌سازی» مشغولند، اشاره می‌کند.

هشت نشانه هشداردهنده از سمّی شدن خودبهبودی

برنامه خودیاری شما اگر باعث بیماری، استرس یا تغییرات منفی در زندگی‌تان شده، زمان آن رسیده که آن را بازنگری کنید. اما این نشانه‌ها همیشه واضح نیستند. امی‌لینا لوماس، نویسنده حوزه سلامت، هشت علامت زیر را معرفی می‌کند:

به‌جای حمایت، خودتان را سرزنش می‌کنید

انضباط ضروری است اما اگر مدام خود را تحقیر کنید، نتیجه معکوس خواهد داشت.

استراحت را معادل شکست می‌دانید

احساس گناه هنگام استراحت، نشانه‌ای است که شما بیش از حد درگیر چرخه تلاش بی‌پایان شده‌اید.

روابط شما آسیب دیده‌اند

رشد فردی نباید روابط نزدیک شما را تخریب کند؛ اگر چنین است مسیر اشتباهی را پیش گرفته‌اید.

ارزش خود را با بهره‌وری اشتباه می‌گیرید

افرادی که ارزششان را با موفقیت می‌سنجند، معمولاً بیشتر دچار اضطراب و فرسودگی روانی می‌شوند.

فکر همه یا هیچ را دارید

رشد پایدار نیازمند قدم‌های کوچک است، نه افراط و نمایشی کردن تلاش‌ها.

شادی را قربانی تلاش برای پیشرفت کرده‌اید

زندگی بدون شادی، بازی و خلاقیت نشان‌دهنده خودبهبودی اشتباه است.

توانایی لذت بردن از موفقیت‌هایتان را از دست داده‌اید

اگر همیشه به دنبال دستاورد بعدی هستید و از دستاوردهای فعلی‌تان لذت نمی‌برید، نشانه‌ای از چرخه بی‌پایان ناکامی است.

عادت به شروع‌های جدید کرده‌اید

هر بار به دنبال برنامه جدید بودن و ناتمام رها کردن مسیرها می‌تواند نشانه‌ای از گرفتار شدن در این چرخه باشد.

راهکار برای خروج از خودبهبودی سمی

قدم اول این است که به طور واقعی ارزیابی کنید آیا تلاش‌های شما زندگی‌تان را واقعاً بهتر کرده یا نه. گاهی لازم است دلایل پشت این افراط را نیز بررسی کنید. اگر نیاز باشد، مشورت با یک درمانگر می‌تواند کمک‌کننده باشد.

اسراء ناصر، نویسنده کتاب «بهره‌وری سمی»، بیان می‌کند که تمایل ما به بهره‌وری بیش از حد از احساسات پنهانی نشئت می‌گیرد. این احساسات ممکن است شامل ترس از قضاوت دیگران یا اضطراب در مواجهه با عدم کنترل شرایط باشد.

شناسایی دلیل اصلی این رفتارها به شما کمک می‌کند که مسیر سالم‌تری را در پیش بگیرید. فراموش نکنید تلاش برای بهتر شدن زمانی مؤثر است که ما را به آرامش و رضایت برساند، نه به استرس و ناامیدی بیشتر.