آشنایی با آیو: فعال‌ ترین قمر منظومه شمسی با دنیایی پرجنب‌ و جوش

به گزارش رکنا، آیو را نباید یک جهان یخ‌زده و ساکت تصور کرد. این قمر کوچک که به مشتری تعلق دارد، به عنوان فعال‌ترین جسم آتشفشانی منظومه شمسی شناخته می‌شود و جذابیت خاصی در علم نجوم دارد.

در میان ده‌ها قمر سیاره مشتری، «آیو» جایگاه بی‌همتایی دارد. دلیل شهرت این قمر، نه به خاطر وجود آب یا اقیانوس‌های پنهان است، بلکه فعالیت‌های آتشفشانی بی‌وقفه و شکوهمند آن موجب این شهرت است. این آتشفشان‌های مداوم، چهره‌ای خاص به این قمر بخشیده است.

یکی از تصاویر ترکیبی زیبای ناسا از آیو که به دست فضاپیمای جونو (Juno) طی عبوری از نزدیکی این قمر ثبت شده، گویای این شکوه است. این تصویر که با ترکیب ۵۷ عکس خام تهیه شده است، مجموعه‌ای از رنگ‌ها و اطلاعات شگفت‌انگیز ارائه می‌کند.

جونو؛ کاوشگری فراتر از مشتری

فضاپیمای جونو که ماموریت اصلی آن مطالعه روی ساختارهای داخلی و ویژگی‌های میدان مغناطیسی مشتری است، موفق به عبور از کنار آیو شد و تصاویری بی‌سابقه از سطح این قمر ثبت کرد. این تصاویر علاوه بر ارزش علمی، زیبایی خاصی نیز به نمایش گذاشته‌اند.

پردازش و ترکیب این تصاویر به دانشمندان اجازه داده است:

• نقشه‌های دقیق‌تری از تغییرات سطحی آیو تهیه کنند.
• کانی‌شناسی و ترکیبات شیمیایی مناطق مختلف آتشفشانی را مورد تحلیل قرار دهند.
• جریان‌های گدازه و تنوع ذخایر گوگردی را ردیابی کنند.

آیو؛ پایتخت آتشفشان‌های منظومه شمسی

آیو با داشتن بیش از ۴۰۰ آتشفشان فعال ، پرجنب‌وجوش‌ترین قمر منظومه شمسی به شمار می‌رود. راز این فعالیت فراوان در پدیده‌ای به نام گرمایش جزر و مدی (Tidal Heating) نهفته است. این قمر بین گرانش عظیم مشتری و تاثیر دو قمر دیگر، یعنی اروپا و گانیمد، تحت فشارها و کشش‌های فراوانی قرار می‌گیرد. این تنش‌ها باعث ایجاد اصطکاک داخلی و داغ شدن هسته آیو تا حد ذوب می‌شود.

آتشفشان‌های آیو به قدری قوی هستند که می‌توانند مواد مذاب، گازها و ذرات گوگرد را به ارتفاع بیش از ۴۸۰ کیلومتر به سمت فضا پرتاب کنند. این مواد، علاوه بر تغذیه بخشی از جو رقیق آیو، وارد مگنتوسفر مشتری نیز می‌شوند.

رمزگشایی از رنگ‌های سطح آیو

یکی از جنبه‌های جذاب آیو، تنوع گسترده رنگ‌ها بر سطح آن است. این رنگ‌ها که از زرد و نارنجی تا قهوه‌ای و سیاه متغیرند، داستان ترکیبات شیمیایی سطح این قمر را روایت می‌کنند.

رنگ‌های روشن مانند زرد و سفید عمدتا حاصل ذخایر دی‌اکسید گوگرد هستند که در اثر خروج گاز از فوران‌های آتشفشانی به وجود آمده‌اند. در مقابل، رنگ‌های تیره‌تر مانند نارنجی و سیاه، نشانگر ذخایر تازه یا کهنه گوگرد عنصری و سیلیکات‌های مذاب هستند که از دهانه‌های فعال فوران کرده‌اند.