رازهای زندگی مشترک موفق؛ چگونه از روابط ناسالم دوری کنیم؟

به گزارش رکنا، تحقیقات نشان داده است که چرخه تکراری نادیده‌گرفته شدن و واکنش‌های تدافعی، روابط را تضعیف می‌کند. تنها راه شکست این الگو، بیان صادقانه نیازها و ایجاد فضایی امن است که افراد بتوانند احساسات خود را به اشتراک بگذارند.

 افراد زیادی در دوره‌ای از زندگی خود تجربه روابط ناسالم را داشته‌اند؛ روابطی که شریک زندگی ممکن است فردی بی‌مسئولیت باشد که اعتماد را از بین می‌برد یا فردی که در ظاهر ایدئال است اما آسیب‌های عمیقی به عواطف طرف مقابل وارد می‌کند. این نوع روابط، نه تنها زخم‌های احساسی به‌جا می‌گذارند، بلکه دیدگاه فرد به عشق، اعتماد و خودشناسی را تغییر می‌دهند.

در نقطه مقابل، یک رابطه سالم احساس کاملاً متفاوتی به فرد می‌دهد. وقتی فرد در چنین رابطه‌ای است، درمی‌یابد که نیازها و احساساتش اهمیت دارند. شریک زندگی با رفتارهای کوچک روزمره این را نشان می‌دهد؛ گوش دادن، وقت گذاشتن و ایجاد اولویت‌هایی که شما را در مرکز توجه قرار می‌دهند.

این نوع رفتارها پیام‌های قدرتمندی به ذهن و بدن ارسال می‌کند: شما در امنیت هستید، ارزشمند هستید و کسی حامی شماست. همین چرخه مثبت، سبب رضایت و خوشبختی دو طرف رابطه می‌شود و آنان را به مراقبت و محبت بیشتر نسبت به یکدیگر ترغیب می‌نماید.

احساس عدم امنیت و واکنش طبیعی بدن

زمانی که این احساس از دست می‌رود، نیازهای عاطفی به‌صورت نوعی تهدید پدیدار می‌شوند. مغز انسان تفاوتی میان تهدید فیزیکی و تهدید عاطفی قائل نیست؛ بنابراین وقتی فرد نادیده گرفته می‌شود یا طرد می‌شود، این وضعیت به‌عنوان خطری برای بقا تلقی می‌گردد. در چنین شرایطی، بدن وارد سه حالت «جنگ، گریز یا انجماد» می‌شود.

به جای درخواست صمیمانه توجه، فرد ممکن است رفتار تهاجمی نشان دهد، گوشه‌گیری کند یا ارتباط خود را کاملاً قطع کند. این واکنش‌ها، نه تنها رسیدن به نیازها را دشوارتر می‌کنند، بلکه یک چرخه مخرب ایجاد می‌کنند که به‌مرور زمان شدت بیشتری می‌یابد. در نهایت، هر دو طرف احساس سرزنش یا قضاوت را تجربه می‌کنند و رابطه توانایی ادامه و شکوفایی خود را از دست می‌دهد.

چرخه تکراری تخریب روابط

این چرخه مخرب باعث می‌شود که نیازهای اصلی نه بیان شوند و نه پاسخ داده شوند. هیچ‌کس به دیگری گوش نمی‌دهد، هیچ‌کس احساس شنیده شدن نمی‌کند و مشکلات حل نمی‌شوند. این وضعیت، احساساتی نظیر تنهایی، شرم و گسست را تقویت می‌نماید. در نتیجه، رابطه به جای مکانی برای التیام، به منبعی برای درد تبدیل می‌شود و همین درد دوباره واکنش‌های تدافعی را فعال می‌کند.

به همین دلیل، بسیاری از زوج‌ها خود را در گیرودار مشکلاتی تکراری می‌بینند. مسائل مورد جدل ممکن است پیرامون پول، کارهای خانه یا مشکلات خانوادگی باشند، اما عمق این اختلاف‌ها نشان‌دهنده تمایل به دیده شدن، پذیرفته شدن و دوست داشته شدن است. این اختلافات کوچک، تنها تحریک‌کننده نیازهای برآورده نشده هستند.

طرفین ممکن است فشار بیشتری وارد کنند یا از مشکلات عقب‌نشینی کنند؛ حالتی که به‌طور ناخودآگاه از نگاه سیستم عصبی به‌عنوان یک تهدید تلقی می‌شود.

راه‌حل برای شکستن چرخه روابط ناسالم

اولین گام برای خروج از این چرخه مخرب، درک عمیق آنچه زیر مشاجرات در حال وقوع است، می‌باشد. احساسات نظیر خشم، سرزنش یا عقب‌نشینی، در حقیقت علائم نیازهای عمیق‌تر هستند که باید به روشی سالم بیان شده و جواب داده شوند. کلید تغییر، توانایی شناسایی این احساسات و بیان صادقانه آنها است.

به‌عنوان مثال، هنگامی که یکی از طرفین بگوید: «احساس می‌کنم از تو دور افتاده‌ام و می‌خواهم بدانم که برایت اهمیت دارم»، با این رویکرد، فضا تغییر می‌کند. این نوع مکالمه به دنبال سرزنش نیست، بلکه به توسعه ارتباط و شناخت متقابل می‌پردازد. چنین زبانی موجب نزدیکی و افزایش همدلی می‌شود و هدفی سازنده را در رابطه به نمایش می‌گذارد: دوست داشتن و دوست داشته شدن.

این نوع گفت‌وگو نیازمند شجاعت است. فرد نیاز دارد با زخم‌های خود مواجه شود و نسبت به دردهای شریک زندگی نیز مهربان‌تر باشد. ممکن است لازم باشد سرعت مکالمات کاهش یابد، مهارت گوش دادن فعال تمرین شود و حتی مشاور یا درمانگر خانوادگی وارد عمل شود تا گفتگو به مسیر سالمی هدایت شود.

رابطه‌ای امن برای رشد و التیام

زمانی که زوج‌ها خطر بیان صداقت و آسیب‌پذیری را می‌پذیرند، چرخه منفی به آرامی تغییر می‌کند. رابطه دیگر محیطی پرتنش نیست، بلکه به مکانی برای رشد، التیام و احساس تعلق تبدیل می‌شود.

نتیجه این تغییر تماماً مثبت است؛ رابطه به منبعی برای امنیت روانی و ارزشمندی تبدیل می‌شود. همان‌طور که روابط ناسالم می‌توانند به عمق روان افراد آسیب بزنند، روابط سالم توانایی کمک به بازسازی این لایه‌ها و بهبود دیدگاه به زندگی را دارند.