طبقه بندی پروانه ها

به گزارش رکنا، بیش از 160000 گونه پروانه در مناطق مختلف کره زمین از سرزمینهای شمالی گرفته تا جنگلهای استوایی و مناطق خشک بیابانی ، شناخته شده است. سرزمین ما ایران نیز به دلیل تنوع قابل ملاحظه شرایط آب و هوایی دارای پوشش گیاهی متنوع و در نتیجه ترکیبی غنی از انواع پروانه ها می باشد. در ابتدا کسب اطلاعات کلی درباره خصوصیات ظاهری ، نحوه زندگی و طبقه بندی پروانه ها ما را با دنیای شگفت انگیز آنها بیشتر آشنا می کند.

اندام شناسی پروانه ها

پروانه جزء حشرات بسیار زیبایی است که به گروه فلس بالان تعلق دارد . سر پروانه ها معمولا گرد و چشمانشان اغلب بزرگ و دایره ای شکل است ؛ نزدیک لبه داخلی چشم ها دو عدد شاخک یا آنتن قرار گرفته که از بندهای متعددی تشکیل شده است . شکل شاخک در پروانه ها متفاوت می باشد.

دهان پروانه ها با حشرات دیگر تفاوت دارد و از دو رشته بلند تشکیل شده که در قسمت داخلی هر رشته شیاری وجود دارد که به شکل یک لوله مکنده یا خرطومی است . این لوله گاهی از بدن خود پروانه نیز بلندتر می باشد و جهت مکیدن شهد از انتهای جام گلِ گیاهان به کار می رود . در هنگام استراحت این خرطوم به صورت منظمی جمع شده و در بین پالپ ها قرار می گیرد ؛ پالپ ها اعضای حسی کوچکی به تعداد چهار عدد هستند که دو عدد از آنها دیده نمی شود ولی دو عدد دیگر بزرگ بوده و به راحتی قابل رویت می باشد .

بدن (شکم) پروانه ها کشیده و تقریبا استوانه ای شکل و شامل هفت حلقه می باشد. این حلقه ها توسط غشایی به هم متصل می شود و به همین دلیل انعطاف پذیری خاصی را دارا می باشد . این غشاء دارای روزنه هایی است که از این طریق هوا وارد لوله های تنفسی می شود .

در بین سر و شکم قسمتی وجود دارد که در اصطلاح به آن سینه گفته می شود . بال ها و پاها به این قسمت متصل هستند. بال ها به قسمت بالای سینه متصل شده و توسط رگهای محکمی به قسمتهای مختلف بدن تقسیم می شوند. این رگ ها دارای ضخامتهای متفاوتی می باشند . رگبال ها در واقع محافظ غشاء بال و چارچوب آن ها محسوب می گردد . بال پروانه ها در قیاس با سایر حشرات بزرگتر بوده و دارای اشکال متنوعی است . بال ها توسط پولک های بسیار ریزی پوشیده شده است که از طریق پایه ای به بال متصل می شود.

قسمت های مختلف اعضای پروانه

1- شاخکMelanchra picta

2- چشم مرکب

3- سر

4- خرطوم

5- قفسه سینه

6- پا

7- مچ پا

8 - ران

9- شکم

10- بال های پهلویی

11- بال های جلویی

12- حاشیه خارجی بال ها

13- حاشیه ضلعی بال ها

14- رشته های عصبی

15- سلول ها

 اهمیت اقتصادی پروانه و علل حفاظت از پروانه ها

 از آنجایی که لارو پروانه ها از گیاهان تغذیه می کنند ، گونه هایی از آن ها مخصوصاً بیدها ( شب پره ها ) جزء آفات مهم  و خطرناک محسوب می شوند.

 در مورد پروانه های فعال در طول روز می توان گفت که در مجموع از نظر اقتصادی مخرب محسوب نمی شوند و فقط بعضی از آن ها جزء آفات مخرب درجه دوم و سوم می باشند.

پروانه ها از فواید اقتصادی بسیار زیادی برخورداراند ؛ آن ها عامل انتقال گرده گیاه در گیاهان مغذی و زینتی محسوب می شوند. بعضی از پروانه ها به عنوان موضوعات بسیار با ارزش تحقیقاتی در زمینه های وراثت ، پراکندگی جغرافیایی ، علم هماهنگ شدن جانداران با محیط و چگونگی تکامل بر روی کره زمین می باشند .مهمتر از همه موارد بالا باید اعتراف کرد که ابعاد مختلف این موجود زیبا هر ذهنی را به سوی حقیقت واحدی هدایت می کند ، همان حقیقتی که تکیه گاه جهان و آفریننده این همه شکوه و زیبایی است.حفاظت از پروانه ها همانطور که گفته شد پروانه ها دارای منافع بسیاری هستند ، با این وجود در دنیای امروز ، انسان مسئول تغییرات بسیاری در محیط زیست آنها بوده ، به صورتی که زندگی بعضی از گونه های پروانگان را تا سر حد نابودی به خطر انداخته است .نابودی جنگلها و مراتع ، ساخت و سازهای انسانی ( بدون توجه به اصول توسعه پایدار ) باعث از بین رفتن گیاهانی می گردد که از لحاظ غذایی جهت رشد پروانه ها ضروری هستند .در مورد کلکسیون پروانه ها باید بدانیم که در دنیای امروز این عمل جای خود را به اموری مانند عکاسی و فیلمبرداری از پروانه ها ، ایجاد باغ پروانه و حفاظت از محیط های طبیعی زندگی آنان داده است.

 دوره زندگی پروانه ها

پروانه های بالغ معمولا عمر کوتاهی دارند و باید مثل بیشتر حشرات قبل از بلوغ کامل از سه مرحله عبور کنند :الف –دوره جنینی در داخل تخم- مرحله لاروی ( Larvae) ( نوزادی) بعد از بیرون آمدن از تخم مرحله شفیرگی ( Papae) ( بین نوزادی و بلوغ ) پروانه های ماده معمولا از نرها بزرگتر بوده ولی رنگ آمیزی در آنها تیره تر است .

کمی بعد از بلوغ کامل ، پروانه ماده تخمهایش را بر روی گیاهی می گذارد که بعد ها مورد تغذیه لاروها قرار می گیرد . این تخمها بسیار کوچک هستند و دارای رنگهای مختلفی از زرد ، آبی خالص ، انواع قرمز تیره تا سیاه می باشند . آنها در عین ظرافت دارای شکلهای بی نهایت متفاوت هستند .بعد از عمل تخمگذاری ، تخمها توسط یک ماده چسبناک نامحلول در آب پوشیده می شوند ؛ هدف از این پوشش اتصال تخم ها به ساقه ها و برگهای گیاهان است.در گونه هایی که لاروها با هم زندگی می گنند پروانه ها در هر لحظه فقط یک تخم بر روی برگها ، گلها یا ساقه ها می گذارند.لارو برای بیرون آمدن از تخم از آرواره های جوانش استفاده می کند و از این تخم که کمی بزرگتر از سر سوزن است لاروی خارج می شود که به سختی قابل مشاهده است ؛ از این به بعد لارو با ولع باورنکردنی شروع به خوردن مواد گیاهی اطرافش می کند . اگر چه این لارو به شدت تغذیه می کند ، اما در اندازه آن تغییری صورت نمی گیرد ؛ او بعد از چند روز اشتهای خود را از دست می دهد و سست ، بیحال و کمرنگ شده به دنبال پناهگاهی می گردد. بعد از پیدا کردن محلی مناسب ، محکم به آن چسبیده و بدنش را به طریق پیچاندن در همه جهات منقبض و منبسط می کند. او در مواقعی این کار را متوقف می نماید ، مثل اینکه می خواهد استراحت کند ولی این توقف برای این است که کار را با قدرت بیشتری دنبال نماید . سپس بعد از مدتی پوست به صورت طولی و در قسمت پشت بدن شکافته شده و این شکاف از سر تا انتهای بدن ادامه می یابد و لارو سر خود را آزاد کرده و سپس بقیه بدن را آزاد می کند ؛ در این مرحله از حالت فشرده و منقبض رها شده و به اندازه حقیقی و طبیعی خود مشاهده می گردد .

در این مراحل ، یعنی از ابتدای تغذیه تا رشد کامل چهار تا پنج بار پوست اندازی صورت می گیرد.بعد از این پوست اندازی ها ، خصوصیات لارو بالغ کاملا" ظاهر می شود ؛ سرلارو گرد بوده و دو لکه کوچک و برآمده سیاه ، مانند دو چشم در هر طرف قابل مشاهده است . دهانش با دهان حشره بالغ ( پروانه) متفاوت می باشد و دارای برآمدگی است که از آن رشته های ابریشمی ترشح می شود.بدن لارو به دوازده حلقه یا بند شبیه به هم تقسیم شده که در همه آنها به جز سه بند اول یک روزنه وجود دارد. هوا از این روزنه ها وارد لوله های تنفسی می شود. هشت جفت پا به زیر بدن متصل است که به لارو کمک می کند تا حرکت کند . همه لاروها دارای دو نوع پا می باشند : سه جفت اول مخروطی و بند بند بوده و دارای یک پنجه انتهایی هستند، که پاهای حقیقی پروانه ، بعدا" از آنها به وجود می آیند. پاهای دیگر ، غشایی یا کاذب نام دارند؛ این پاها شبیه استوانه های لوله ای بزرگی می باشد که در انتهای آنها یک سری قلابهای ظریف وجود دارد. او قادر است این پاهای کاذب را در همه جهات بگرداند و آنها را بیرون آورده یا به داخل بدن بکشد . این پاهای کاذب در پروانه ها بطور کامل ناپدید می شوند.بدن بعضی از لاروها کاملا برهنه است، اما بدن بسیاری از آنها توسط موهای نرم و زبر و برآمدگی هایی پوشیده شده است.پروانگان مخصوصا در دوره لاروی غرائز شگفت انگیزی از خود نشان می دهند.

بیشتر پروانه ها به تنهایی بر روی گیاهان مختلف ، داخل ساقه ها یا درون میوه و گلها زندگی می کنند .بعضی ها با پیچاندن یک برگ یا " دوختن " چند برگ توسط نخهای ابریشمی برای خود پناهگاه می سازند. عده دیگری برای خود پیله ابریشمی می بافند . دسته ای از لاروها بصورت گروهی یا خانوادگی برای خود پیله ابریشمی می بافند. دسته ای از لاروها بصورت گروهی یا خانوادگی در درون یک کیسه بزرگ ابریشمی زندگی می کنند . دسته ای دیگر در یک " چادر" که در چمنزار بر پا کرده اند ، بسر برده و پس از خوردن گیاهان اطراف و تمام شدن آذوقه ، اردوگاهشان را بر هم زده و به محل جدیدی نقل مکان می کنند.همه لاروها کم و بیش تارهای فراوان ابریشمی می بافند که در ظرافت ، قدرت و رنگ با هم تفاوت دارند. رنگ تارها می تواند سفید ، زرد یا قهوه ای باشد .

همه ما می دانند که کرم ابریشم از تارهایش برای ساختن پیله استفاده می کند و در پیله تغییر شکل می دهد ؛ همگان با ارزش اقتصادی این پیله ها برای بافتن پارچه های ابریشمی آگاه می باشند ولی باید بدانیم که بسیاری از گونه ها چنین پیله ای نمی سازند و از تارهای ابریشمی خود برای کشیدن و محکم کردن برگها ( جهت پنهان شدن در زیر آن ) یا ساختن پناهگاهشان استفاده می کنند.در مواقعی که یک لارو توسط باد از روی درخت می افتد ، سرعت خود را با تنیدن یک رشته ابریشمی ، کم می کند و سپس در موقع مناسب توسط همان رشته دوباره به روی درخت بر می گردد ؛ به همین صورت اگر خطری او را تهدید کند خود را از روی شاخه یا برگی که روی آن قرار گرفته پایین انداخته ، به تار ابریشمی آویزان می شود و به آرامی بر روی زمین فرود می آید .در هنگامی که لارو احساس کند زمان تغییر حالت جدید یعنی شفیرگی فرا رسده است ، به دنبال پناهگاهی امن و راحت می گردد . شفیرگی ، مرحله ایست که طی آن لارو کرمی شکل تبدیل به یک پروانه بالغ می شود؛ از لحاظ ظاهری حالتی شبیه خواب یا یک نوع مرگ کاذب است لیکن در درون آن تغییرات درونی ( فیزیولوژیک ) عظیمی صورت می گیرد که عامل تبدیل آن به حشره بالغ می شود.

نحوه تبدیل لارو به شفیره در گروههای مختلف تفاوت زیادی با هم دارد . بعضی از لاروها مانند کرم ابریشم پیله ای برای خود درست کرده تا از آنها مواظبت کند . عده ای دیگر محفظه ای در زمین یا زیر یک ریشه درست کرده و آن را با لایه ای از ابریشم مفروش می سازند . گروهی دوران شفیرگی خود را درون ساقه گیاهان سپری می کنند، اما بسیاری از پروانگان ، مخصوصا پروانه های روز پرواز این عمل را در هوای آزاد انجام می دهند ؛ بطور مثال می توان از لارو چلچله پروانگان و کلم پروانگان نام برد که وقتی لارو محل مناسبی مثل ساقه یا تنه درختی را پیدا کرد ، توسط تارهای ابریشمی ، انتهای بدنش را به تکیه گاهی محکم می نماید و سپس سر و بدنش را به عقب خم کرده ، یک حلقه ابریشمی ایجاد می کند تا بدن او را نگهدارد . این حلقه در دو طرف بدن به تکیه گاه متصل است . لارو ، بعد از این عمل ، بدن خود را منقبض کرده پوست اندازی می کند ، اما اکنون این لارو نیست که از زیر پوست قدیمی ظاهر می شود ، بلکه شفیره ای با شکلی کاملا"متفاوت است .این شفیره با همین شکل و با پوستی سخت از جنس مواد شاخی ( کراتین ) زمستان را سپری می سازد . در ظاهر به نظر می رسد که سر و پاها وجود ندارد ولی با کمی دقت آثار اعضای پروانه بالغ مثل شاخکها ، خرطوم و بالها بر روی شفیره مشخص می شود .در فصل بهار و گرم شدن هوا ، شکافی در پشت سر شفیره بوجود آمده و پروانه بالغ در میان پوسته قبلی نمایان می گردد . او در مدت کوتاهی خود را بطور کامل از پوسته شفیرگی رها می کند .در لحظات اولیه پاها هنوز ضعیف هستند و وزن بدن را به سختی تحمل می کنند ؛ بالها چین خورده و تقریبا مچاله ، کوتاه ، ضخیم و برای پرواز نامناسب هستند ؛ خرطوم نیز مستقیم است اما به زودی ، در مجاورت هوای آزاد ، رطوبت اضافی تبخیر شده ، پاها قویتر می شوند ؛ خرطوم پیچیده و در بالا جمع می گردد و چینهای بال باز می شوند.در این مرحله هیچکدام از اعضاء دوران لاروی به چشم نمی خورند : اعضای دهانی او آنچنان به صورت خرطوم بلند برای نوشیدن شهد گلها تبدیل شده که دیگر قابل تشخیص نمی باشد ؛ پاهای کاذب ناپدید شده اند و تنها پاهای حقیقی باقی مانده اند ، اما آنها نیز کاملا متفاوت هستند و بصورت باریک و نرم درآمده اند . راز این تحولات در پروانگان بدین ترتیب بوده که در تمامی این مراحل تا بلوغ کامل ، در زیر پوست لاروی و شفیرگی اندام جدید کم کم در حال شکل گرفتن بوده است .این پروانه اکنون پرواز می کند تا بر روی نزدیکترین گل فرود آمده شهد آن را برای اولین بار بنوشد.

طبقه بندی پروانه ها

از نظر علم طبقه بندی می توان پولک بالان را به دو گروه پروانه ها و بیدها یا به عبارتی پروانه های روز پرواز و شب پرواز تقسیم کرد.گروه ( رده ) حشرات Insecta:گروه ( راسته ) پولک بالان Lepidoptera: 1- گروه ( زیر راسته ) پروانه های روز پروازRhopalocera 2- گروه ( زیر راسته ) پروانه های شب پروازHeterocera برای تشخیص این دو گروه از یکدیگر باید توجه کرد که پروانه ها در هنگام استراحت بالها را به صورت عمودی در پشت بدن نگاه می دارند در صورتی که بیدها ( پروانه های شب پرواز) بالها را به صورت شیروانی در دو طرف بدن قرار می دهند؛ علاوه بر این بالهای پروانگان درهنگام پرواز ، مستقل می باشد در صورتی که در بیدها بالهای عقب توسط رابطی به بالهای جلویی متصل است ؛ این رابط در واقع قسمتی از بال عقبی است که مانند موهای باریکی بر آمده شده و در داخل حلقه کوچکی در بال جلو فرو می رود؛ این تفاوت در بالهای پروانه ها و بیدها نحوه پرواز آنها را کاملا متفاوت می سازد ، یعنی در پروانه ها که بالها آزادانه حرکت می کند ، پرواز نامنظم و زیگزاگ بوده ، در حالیکه در بیدها که بالها ( توسط رابط) به هم متصل است ، پرواز سریع و مستقیم صورت می پذیرد. تفاوت عمده دیگر اینست که در پروانه ها شاخکها در انتها گرزی شکل هستند ولی در بیدها گرزی نبوده و شکلهای مختلفی به خود می گیرد، مثلا به صورت "پر" یا " دندانه ای" می باشند.در نهایت لازم به آگاهی است که هر جاندار منجمله پروانگان دارای اسمی دو قسمتی مشخص و بین المللی هستند که اولی مشخص کننده جنس و دومی مشخص کننده گونه می باشد. بطور مثال اسم علمی پروانه دم چلچله ای ماکائون عبارت است از : پاپیلیو ( اسم جنس ) ماکائون ( اسم گونه ) Papilio machaon خانواده اصطلاح علمی دیگری است که به تعدادی از جنس ها با خصوصیات مشترک اطلاق می شود.موضوع اصلی این کتاب پروانه های روز پرواز ایران می باشد. در ایران از پروانه های روز پرواز هفت گروه ( خانواده ) گزارش شده است. که عبارتند از :

1- چلچله پروانگان

Papilionidae -2

3- زیبا پروانگان Pieridae

4- رنگین پروانگان Nymphalidae

5-قهوه ای پروانگان Satyridae

6- آبی و مسی پروانگان Lycaenidae

7– شاه پروانگان Danaidae

8– منقار پروانگان Lybetheidae

9- خانواده علفزار پروانگان ایران ( Hesperidae) که شباهتن زیادی به روز پروازها دارد نیز در سایت کویر ها و بیابان های ایران مورد بررسی قرار می گیرد.

1-خانواده چلچله پروانگان این خانواده شامل پروانه های بسیار بزرگ و زیبا است . در سراسر جهان دارای 700 گونه می باشد که اغلب آنها در نواحی استوایی زندگی میکنند . البته در همه جا به نمونه هایی آشنا و جالب از آنها بر می خوریم . در ایران از این خانواده 6 جنس و 9 گونه گزارش شده است . نام انها از لغت لاتین پاپیلو به معنای پروانه می باشد.این پروانه های باشکوه و رنگارنگ با قدرت پرواز کرده ، حریصانه به دیدار گلها می شتابند. در بال آنها رنگهای روشن با الگوهای زرد ، سفید ، نارنجی ، قرمز ، آبی ، و سبز قوس قزحی غالب می باشد. خیلی از آنها توسط رنگها و مواد شیمیایی خاص از حمله پرندگان در امان می مانند.لارو آنان بسیار متفاوت و اغلب دارای رنگهای روشن می باشند. شفیره ها خود را توسط یک حلقه ابریشمی خاری شکل در انتهای بدن و یک صفحه نرم ابریشمی بر گیاهان نگاه می دارند.

2- خانواده زیبا پروانگان این گروه شامل پروانه های سفید و نارنجی می باشند؛ آنها دارای اندازه ای متوسط بوده و شکل نرها معمولا با ماده متفاوت می باشد. در این گروه مانند دم چلچله ایها و برخلاف بسیاری از پروانگان دیگر دو پای جلو کاملا فعالاست . تخمها بلند و دوکی شکل بوده و لاروها دارای عادتهای غذایی مختلفی هستند، بطور مثال گروهی از آنان به گیاهان تیره شب بو ، گروهی به تیره نخود و گروهی هم به درختچه هایی از تیره عناب علاقمند می باشند. تعداد کمی از نظر کشاورزی مضر محسوب می شوند. شفیره ها معمولا به رنگ سبز یا قهوه ای می باشند که توسط یک کمربند و صفحه ابریشمی به تکیه گاه متصل می شوند.نام این خانواده از لغت یونانی Pieridesگرفته شده که اشاره به 9 تن از فرشتگان الهام کننده شعر و هنرهای زیبا می باشد . به همین دلیل نگارنده نام زیبا پروانگان را به جای کلم پروانگان برای این خانواده انتخاب کرده است زیرا گونه های مختلف آن به هیچ وجه محدود به این گیاه یا تیره آن نمی باشند.اعضاء این خانواده شامل 1500 گونه است که در سراسر جهان زندگی می کنند ؛ از ایران تنها 37 گونه گزارش شده است که به معرفی و شرح زندگی تعدادی از آنان می پردازم.

3- خانواده شاه پروانگان این خانواده در جهان دارای 300 گونه است که اکثر آنها در مناطق استوایی و نزدیک استوا زندگی می کنند . اسم آنها از افسانه های یونان باستان گرفته شده و اشاره به 50 دختر داناوس دارد. در ایران یک گونه گزارش شده است که بیشتر در جنوب کشور یافت می شود.

4- خانواده رنگین پروانگان این گروه بزرگترین خانواده پروانه های روز پرواز را شامل می شوند و دارای تعداد زیادی از گونه ها بوده که دارای زیبایی رنگ و تنوع محل زندگی قابل توجهی می باشند.آنها به جای شش پا از چهار پا برای حرکت استفاده می کنند و دو پای کوچک جلویی را به سینه می چسبانند . لغت چارپا پروانگان نیز از این جهت به آنان گفته می شود ، ولی از آنجایی که بعضی از سایر گروه های پروانگان نیز دارای چنین خصوصیتی می باشند از این کلمه استفاده نشد . شفیره ها آراسته به طرح ها و رنگهای روشن بوده ، اغلب دارای خطوط اصلی نامنظمی هستند . بالغین به دیدار گلها علاقه خاصی دارند . این خانواده در جهان دارای 4000 گونه می باشد . در ایران 33 گونه گزارش شده است که به معرفی و توضیح زندگی تعدادی از این گونه ها می پردازم.

5- خانواده قهوه ای پروانگان خانواده ای از پروانه های کوچک تا متوسط می باشند که در سراسر جهان یافت می شوند . زیستگاه آنها بطور عمده در علفزارها می باشد .مشخصه اصلی این خانواده ، متورم بودن یکی از رگبالهای بال جلو است . پاهای جلو نیز مانند خانواده رنگین پروانگان به تحلیل رفته و چهار پا فعال می باشد . لاروها از انواع علفها تغذیه کرده و معمولا سر و انتهای بدن آنها باریک است . شفیره ها به صورت آویخته و در بعضی گونه ها بر روی زمین تشکیل می شود.اکثر آنها قهوه ای رنگ بوده و در بالها دارای حلقه هایی چشم مانند جهت منحرف کردن شکارچیان هستند. تنوع این خانواده در ایران بسیار بیشتر از کشورهای اروپایی است. این خانواده در جهان دارای 3000 گونه می باشد . در ایران 54 گونه گزارش شده است که به معرفی و توضیح زندگی تعدادی از این گونه ها می پردازیم.

6- خانواده منقار پروانگان خانواده کوچکی از پروانه ها که شامل 1200 گونه می باشد که اکثر آنها در آمریکای جنوبی زندگی می کنند. خصوصیت اصلی آنان وجود قطعات دهانی رشد یافته ای است که شبیه نوک یا منقار می باشد. از این خانواده در ایران یک گونه گزارش شده است .

7- خانواده آبی و مسی پروانگان بزرگترین خانواده پروانه های روز پرواز می باشند که شامل حدود 7000 گونه در سراسر جهان است. اکثر آنها در نواحی استوایی مخصوصا جنوب شرقی آسیا زندگی می کنند . تعداد گونه ها در کشورمان به تنهایی با اروپا و آمریکا برابری می کند به طوری که در ایران حدود 100 گونه ، در قاره اروپا 100 گونه و در آمریکای شمالی نیز 100 گونه از این خانواده گزارش شده است.اعضاء این خانواده به طور کلی دارای اندازه ای کوچک تا متوسط می باشند و عرض بالها بین 3 تا 4 سانتیمتر است . رنگ این پروانه ها دارای منشاء فیزیکی است و بر اثر شکست نور در بالها ایجاد شده بنابراین دارای جلای فلزی بوده و دائمی می باشد . نوزادان (لاروها) خود را به خوبی استتار کرده ، از گلها تغذیه می کنند و بسیاری دارای زندگی همزیستی با مورچگان می باشند.نام این خانواده لغت یونانی Lykaina که لقب آافرودیت است گرفته شده؛ آفرودیت در یونان باستان نشانه عشق ، باروری و زیبایی است.پروانه های این گروه را معمولا و بطور کلی به سه دسته تقسیم می کنند: پروانه های آبی ، پروانه های مسی رنگ و پروانه هایی که دارای نقوش رگه مانند تزیینی در زیر بالها و یک دم انتهایی کوچک بال عقب می باشند. در ایران مانند سایر نقاط جهان اکثر پروانه های این خانواده به گروه آبی تعلق دارند.در قرنی که گذشت ( قرن بیستم ) پیشرفتهای قابل ملاحظه ای در زمینه شناسایی این پروانگان در کشورمان به دست آمد.

8- خانواده علفزار پروانگان خانواده ای از پروانه ها با اندازه ای کوچک تا متوسط می باشند ( عرض بالها 1 الی 6 سانتیمتر است ) ؛ در سراسر جهان پراکندگی دارند ولی اغلب آنان در آمریکای جنوبی بسر می برند .بعضی از خصوصیات آنها شبیه پروانه ها و بعضی شبیه بیدها می باشد ؛ شاخک ها دارای گرز بوده و از هم فاصله دارد. قسمت پیشانی فراخ و بدن ستبر است . آنان اغلب در روز پرواز می کنند و دارای رنگ آمیزی قهوه ای تیره یا نارنجی می باشند . این خانواده دارای 4000 گونه است . در ایران 26 گونه گزارش شده است .

گونه های مهم پروانه های ایران:

  پروانه هلیوس

طبقه بندی فارسی : چلچله پروانگان طبقه بندی انگلیسی: Papilionidae

نام فارسی: پروانه هلیوس

گزارش پراکندگی در ایران :البرز شرقی ، کپه داغ بوشهر

این پروانه برای اولین بار در ایران 124 سال پیش یعنی در 1254 هجری شمسی توسط دانشمندی به نام کریستوف از شرق سلسله جبال البرز گزارش گردید. نوزادان پروانه هلیوس از انواع گیاهان تیره قیچ تغذیه می کنند.

  پروانه نوک نارنجی

طبقه بندی فارسی : زیبا پروانگان

طبقه بندی انگلیسی: Pieridae

 نام فارسی: پروانه نوک نارنجی

گزارش پراکندگی در ایران : گیلان ، مازندران ، زاگرس

 پراکندگی جغرافیایی این پروانه از غرب اروپا ، آسیا تا کشور چین می باشد و در ایران برای اولین بار 128 سال پیش ، توسط بینرت گزارش گردید. محل پرواز این پروانه زیبا گذرهای پر گل و بوته های بین چمنزارها و همچنین اطراف جنگل ها است . لاروها از گیاهان تیره شب بو مانند خاکشیر تغذیه می کنند.

 پروانه لیمویی

طبقه بندی فارسی : زیبا پروانگان

طبقه بندی انگلیسی: Pieridae

نام فارسی: پروانه لیمویی

گزارش پراکندگی در ایران : مازندران ، گیلان ، پراکندگی جهانی آن از اروپا ، شمال آفریقا تا خاورمیانه و سیبری می باشد و در حدود 170 سال پیش برای اولین بار از شمال ایران توسط منتریس گزارش گردید . این پروانه زیبا در اوائل بهار با گرم شدن هوا از خواب زمستانی بیدار شده ، درجستجوی گلهای تازه از راههای جنگلی ، کوچه باغها ، بوته زارها و درختان بین مزارع و باغها می گذرد . لاروها از انواع تیره عناب تغذیه می کنند.

پروانه سپیده رگ سیاه4752d Black veined white 20

طبقه بندی فارسی : زیبا پروانگان

طبقه بندی انگلیسی: Pieridae

نام فارسی: پروانه سپیده رگ سیاه

 گزارش پراکندگی در ایران : آذربایجان ، گیلان ، رشته کوه البرز، کوههای کپه داغ ، لرستان خوزستان ، فارس و کرماناین پروانه برای اولین بار در ایران در سال 1211 هجری شمسی یعنی اواخر سلطنت فتحعلی شاه قاجار توسط منتریس از ناحیه تالش جمع آوری و گزارش گردید؛ شانزده سال بعد توسط کولار از شیراز گزارش شد . امروزه مشخص شده که این پروانه در ایران دارای دو نژاد ( زیر گونه ) است : یکی متعلق به شمال ایران می باشد و دیگری در نواحی جنوبی زندگی می کند .نوزادان از انواع تیره گل سرخ مانند زالزالک و آلو تغذیه می کنند . پروانه های بالغ در اواخر بهار ظاهر شده و از شهد گلها زندگی خویش را سپری می کند.

پروانه سپیده کوهستانPieridae1

طبقه بندی فارسی : زیبا پروانگان طبقه بندی انگلیسی: Pieridae

نام فارسی: پروانه سپیده کوهستان

گزارش پراکندگی در ایران : آذربایجان ، البرزاین پروانه برای اولین بار در ایران 130 سال پیش یعنی در سال 1248 هجری شمسی توسط لدرر از ضلع شمالی البرز گزارش گردید . سه سال بعد از او ، کریستوف نیز پروانه سپیده کوهستان را از دامنه جنوبی البرز جمع آوری کرد.

 پروانه سپید ببریPieridae

طبقه بندی فارسی : زیبا پروانگان

طبقه بندی انگلیسی: Pieridae

نام فارسی: پروانه سپیده ببری

گزارش پراکندگی در ایران : خوزستان ، بوشهریکی از گزارشات اولیه این پروانه مربوط به جمع آوری مورگان فرانسوی از شهر شوش در سال 1276 هجری شمسی است . پس از انتقال نمونه به شهر پاریس در سال 1291 یعنی 87 سال پیش توسط لسرف گزارش گردید.

پروانه بلوطی

این پروانه درشت هیکل دارای شاخک‌های بسیار کوچکی است و تا به سن بلوغ نرسد، غذا نمی‌خورد. نرها و ماده‌ها از نظر اندازه و رنگ با همدیگر فرق دارند. نوع نر خیلی بزرگ‌تر از ماده است.جالب است بدانید پروانه ماده تا زمانی که نوع نر آن را پیدا کند و با او جفتگیری نماید، پرواز نمی‌کند.

پروانه شطرنجی دم چلچله‌ای

این پروانه استوایی که در همه جا دیده می شوند، یک پروازکننده ماهر می‌باشد و احتمالاً برای پیدا کردن غذا مهاجرت می‌کند. پیله این پروانه به خوبی استتار شده و در صورت مورد تهدید قرار گرفتن، شاخ چنگالی شکل پشت سرشان را باد می‌کند. این شاخ بوی بدی را در فضا منتشر می‌کند.

پروانه اطلسی

این حشره شب‌زی بزرگ‌ترین بال‌ها را در میان گروه پروانه‌ها دارند. به نسبت بدن او کوچک و در حدود ۵ سانتیمتر طول دارد. بال‌های جلویی نوع بالغ به سمت عقب خم شده و هر چهار بال او دارای طرح‌های نیمه شفاف می‌باشند.

پروانه فینیقیه‌ای

نام دیگر این پروانه آپولوی کوچک است. این پروانه در مناطق کوهستانی و سرد زندگی می‌کند و به ندرت درمناطق پست دیده می شود. طرح روی بال‌های این پروانه متغیر است بال‌های او بسیار نازک و دارای پولک‌های ظریفی می‌باشد که نیمه شفاف به نظر می‌آید. پروانه فینیقیه در مقابل سرما بسیار مقاوم است و اما آنها فقط در فصل تابستان فعال است.

پروانه کوچک پستچی

این پروانه استوایی در حاشیه جنگل‌ها و مناطق مرطوب زندگی می‌کند و اکثرا از شهد گل ساعتی تغذیه می‌کند. گونه این پروانه دارای ۳۰ رنگ مختلف می باشد جالب است بدانید این پروانه با لرزاندن بال‌های خود پرندگان مزاحم را از خود دور می‌کند.