همه آنچه که باید درباره پلاکت خون و اهدای آن بدانید

در ذهن بیشتر ما اهدای خون، برای افرادی است که در سانحه یا طی عمل جراحی مقدار قابل توجهی خون از دست داده اند و حالا برای تقویت قوای جسمانی و ادامه حیات، به خون نیاز دارند. اما اهدای خون به طیف وسیع تری از بیماران کمک می کند و فراورده های خونی محدود به گروه خاصی از بیماران نمی شود. فراورده های خونی، آن دسته از مواد تشکیل دهنده خون هستند که کاربرد درمانی دارند و می توانند به وسیله دستگاه های مختلف از خون اهدایی، تفکیک و تهیه شوند. «پلاکت» نام یکی از این فراورده های خونی است که برای بدن بسیار حیاتی است و کمبود آن خطرناک است. اما این فراورده خونی چیست، چه بیمارانی به آن احتیاج دارند و در اثر چه مواردی بدن بیمار با کمبود آن رو به رو می شود؟

پلاکت خونی چیست؟

پلاکت های خونی، سلول های موجود در خون ما هستند که در مغز استخوان تولید می شوند. هر زمان قسمتی از رگ های خونی دچار آسیب یا خونریزی شد، پلاکت ها به هم می چسبند تا از خونریزی بیشتر جلوگیری کنند. به عبارت بهتر، پلاکت ها وظیفه انعقاد خون را بر عهده دارند و هنگام زخمی شدن هر ناحیه از بدن، با تجمع و به هم چسبیدن، به لخته خون تبدیل می شوند تا خونریزی بند بیاید. با توجه به این تعریف متوجه اهمیت نقش پلاکت های خونی در سلامت بدن می شویم. نکته جالب درباره پلاکت های خونی، طول عمر کوتاه آن هاست. هر پلاکت بین 7 تا 10 روز در بدن ما زندگی می کند و بعد در کبد، طحال و مغز استخوان تخریب می شود.

چه عواملی باعث کمبود پلاکت خون می شود؟

عوامل زیادی از قبیل داروها، بیماری‌های ارثی، انواع خاصی از سرطان مانند سرطان خون، شیمی درمانی و اختلال یا عفونت کلیه موجب کمبود پلاکت در خون می شود. اما عمده پلاکت اهدا شده از داوطلبان، به دست بیماران سرطانی که تحت شیمی درمانی قرار گرفته اند، می رسد. شیمی درمانی فرایندی درمانی است که طی آن بدن بیمار با کمبود پلاکت خونی مواجه می شود و بلافاصله بعد از آن پلاکت از دست رفته باید تامین شود تا خطر خونریزی، سلامت این بیماران را تهدید نکند. متاسفانه اگر پلاکت سالم در مدت زمان مشخص به بیمارانی که با افت پلاکت خونی مواجهند نرسد، زندگی آن ها به خطر می افتد و ممکن است جانشان را از دست بدهند. این بیماران به طور متوسط، سالانه به 30 تا 50 واحد پلاکت خونی نیاز دارند که باید از طریق افرادی که داوطلبانه خون اهدا می کنند، تامین شود. اما نیاز بیماران به دریافت پلاکت، گاه از میزان پلاکت دریافتی از اهدا کنندگان فراتر می رود و اینجاست که مشکل اصلی بروز پیدا می کند.

شرایط اهدای پلاکت خون چیست؟

حالا که با نقش مهم پلاکت های خونی در بدن آشنا شدید و می دانید که نیاز بیماران سرطانی کشورمان که تعدادشان هم کم نیست به این فراورده خونی تا چه اندازه زیاد است، احتمالا باید برایتان این سوال به وجود آمده باشد که چطور می توانید با اهدای پلاکت، سهمی در شاد کردن دل بیماران و خانواده هایشان داشته باشید. سالانه هر مرد سالم، 4 بار و هر زن سالم 3 بار می تواند خون اهدا کند اما اهدای پلاکت خونی تا 24 بار در سال جایز است. نکته قابل توجه اینجاست که پلاکت ها را مانند گلبول های قرمز نمی توان ذخیره کرد و عمر محدود چند روزه دارند. جدا سازی پلاکت به دو شیوه «رندوم» و «آفرزیس» انجام می گیرد. در روش «رندوم» در هر بار خون دادن، تنها یک واحد پلاکت خونی از فرد داوطلب دریافت می شود. در حالی که هر بیمار با وزن نرمال به 7 تا 8 واحد پلاکت در هر تزریق نیاز دارد. به همین دلیل ممکن است پلاکت های اهدا شده به بیمار از بدنِ بیش از یک فرد گرفته شده باشد و در این صورت عوارضی مثل تب، آلرژی و عفونت به دنبال داشته باشد. اما در روش دوم، هر 7 الی 8 واحد مورد نیاز بیمار از یک فرد گرفته می شود و به همین دلیل عوارض آن برای بیمار سرطانی که با مشکلات و دردهای سرطان دست و پنجه نرم می کند، به مراتب کمتر است. مزیت دیگر این روش، این است که تنها فراورده ای که از خون فرد اهداکننده گرفته می شود، پلاکت است و دیگر فراورده ها از قبیل گلبول قرمز و سفید در بدن اهدا کننده باقی می ماند. هر چند هزینه تجهیزات مورد استفاده در این روش، بسیار بالاست اما بیشتر مراکز انتقال خون استان ها مجهز به آن هستند و کسانی که می خواهند با اهدای پلاکت، به بیماران کشورشان کمک کنند، می توانند به این مراکز مراجعه کنند. تمامی داوطلبانی که حائز شرایط برای اهدای خون هستند، می‌‌توانند پلاکت هم اهدا کنند. داشتن سلامتی کامل، حداقل 17 و حداکثر 60 سال سن و وزن حداقل 50 کیلوگرم از جمله این شرایط است. شمارش پلاکتی قبل از انجام پلاکت افریزش باید مساوی یا بیشتر از 150000 عدد در میکرو لیتر باشد. هر عاملی که مانع اهدای خون کامل است، برای اهدای پلاکت نیز مانع محسوب می‌شود. برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.