صدای آینده چگونه است؟ به موسیقی کوانتومی گوش داده‌اید؟

به گزارش رکنا،حتی اگر از طرفداران موسیقی الکترونیک نباشید، این خبر احتمالاً شما را شگفت‌زده خواهد کرد: یک شرکت فناوری مستقر در لندن اولین قطعه‌ی موسیقی جهان را به‌کمک یک کامپیوتر کوانتومی و هوش مصنوعی ساخته است؛ اثری عجیب، نوآورانه و آینده‌نگر به‌نام «Recurse» (بازگشت) که مرزهای بین خلاقیت انسانی، هوش مصنوعی و پردازش کوانتومی را از میان برداشته و دنیای موسیقی را وارد مرحله‌ای تازه کرده است.

وقتی کوانتوم می‌نوازد؛ هم‌صدایی انسان، هوش مصنوعی و آینده

آیلا، هنرمند بریتانیایی موسیقی الکترونیک، به‌همراه استارتاپ فناوری Moth پروژه‌ای را اجرا کرده است که بیشتر به داستان‌های علمی‌تخیلی شباهت دارد: خلق یک آهنگ با استفاده از کامپیوتر کوانتومی. در این پروژه‌ی جسورانه، آن‌ها از یکی از پیشرفته‌ترین کامپیوترهای کوانتومی جهان کمک گرفته‌اند: سیستمی ساخته‌ی شرکت فنلاندی IQM که توانایی پردازش مسائلی را دارد که حتی قدرتمندترین ابرکامپیوترهای سنتی از حل آن‌ها عاجز مانده‌اند.

اما چطور می‌توان با کمک یک کامپیوتر کوانتومی، موسیقی ساخت؟ مسیر کار از جایی کاملاً آشنا برای یک هنرمند شروع شد. آیلا مثل همیشه ملودی اولیه را خلق کرد. سپس، این ملودی به‌عنوان داده‌ی اولیه وارد یک سیستم هوش مصنوعی شد تا الگوریتم بتواند ساختار آن را تحلیل و سبک هنرمند را یاد بگیرد.

هوش مصنوعی، پس از آموزش، نسخه‌ی پیشنهادی خود را ساخت، پیش‌نویسی از آهنگ که حالا ترکیبی از خلاقیت انسانی و الگوریتمی بود. این نسخه دوباره به آیلا بازگردانده شد تا آن را با دید هنری خودش بازآفرینی و کامل کند. در مرحله‌ی آخر، نسخه‌ی نهایی آهنگ با کمک کامپیوتر کوانتومی پردازش شد تا با دقت و پیچیدگی محاسباتی بی‌نظیرش، لایه‌های صوتی نهایی شکل بگیرند.

نتیجه، تجربه‌ای تازه و آینده‌نگر بود. ترکیبی از احساس انسانی، یادگیری ماشینی و توان محاسباتی کوانتومی که مرزهای موسیقی دیجیتال را یک گام به جلو برد.

تعامل در لحظه؛ الگوریتمی برای بازآفرینی زنده‌ی موسیقی

جذابیت قطعه‌ی Recurse فقط در شیوه‌ی ساخت نوآورانه‌اش با هوش مصنوعی و کامپیوتر کوانتومی خلاصه نمی‌شود. این قطعه، به‌جای انتشار به شکل یک فایل صوتی ثابت، به‌صورت یک (Interactive Audio Stream) عرضه شده است. در این حالت، موسیقی بسته به رفتار شنونده یا شرایط محیطی، می‌تواند در لحظه تغییر کند. بنابراین آنچه می‌شنوید، فقط یک آهنگِ پیش‌ساخته‌شده نیست، بلکه بخشی از یک تجربه‌ی پویا و زنده است که حضور شما بر آن تاثیر می‌گذارد.

آهنگ کوانتومی Recurse

فراتر از پخش ساده‌ی موسیقی، در پس این فناوری، ایده‌ای هوشمندانه‌تر و عمیق‌تر نهفته است. الگوریتم‌های هوش مصنوعی در این سیستم می‌توانند ورودی‌هایی مانند مدت زمان گوش دادن، حرکات شنونده یا حتی صدای محیط اطراف را دریافت و تحلیل کنند. سپس با استفاده از این داده‌ها، ساختار موسیقی را به‌صورت زنده و لحظه‌ای بازسازی می‌کنند.

پلتفرم اختصاصی Moth با نام Archaeo، به‌عنوان موتور محرک این پروژه عمل می‌کند. سیستم Archaeo بر پایه‌ی معماری‌ «محاسبات مخزن کوانتومی» (Quantum Reservoir Computing یا QRC) ساخته شده است. معماری QRC امکان شناسایی و بازتولید الگوهای ظریف موسیقایی را فراهم می‌کند و ابعاد تازه‌ای به موسیقی تولیدشده توسط کامپیوتر می‌افزاید.

پلتفرم Archaeo برای تلفیق قابلیت‌های هوش مصنوعی مولد با پیشرفت‌های یادگیری ماشین کوانتومی طراحی شده است. برخلاف بسیاری از سیستم‌های هوش مصنوعی مولد کنونی، Archaeo برای یادگیری از ورودی‌های کوچک و مختص به هنرمند ساخته شده است، نه اینکه به مجموعه داده‌های عظیم آنلاین متکی باشد. این رویکرد به سیستم اجازه می‌دهد تا ضمن حفظ اصالت و حق تألیف هنرمندان، از خروجی خلاقانه‌ی آن‌ها پشتیبانی کند.

به‌گفته‌ی Moth، این مدل در تمامی مراحل، از دیدگاه خلاقانه‌ی هنرمند حمایت می‌کند و با ایجاد همکاری پویا بین هنرمند و ماشین، جایگزینی برای ابزارهای هوش مصنوعی مولدی ارائه می‌دهد که به جمع‌آوری گسترده‌ی داده‌ها یا کاوش محتوا وابسته‌اند.

این لحظه‌ای سرنوشت‌ساز است؛ نه فقط برای Moth، بلکه برای آینده خلاقیت. «Recurse» قدرت هوش مصنوعی کوانتومی را نه در تصاحب هنر، بلکه در حمایت و توانمندسازی هنرمندان به نمایش می‌گذارد. این طرحی اولیه برای نوع جدیدی از فناوری خلاق است: فناوری‌ای که از تخیل نیرو می‌گیرد، ریشه در اخلاق دارد و برای خدمت به هنرمندان، و نه جایگزینی آنان، طراحی شده است.

این نوع طراحی موسیقایی، بخشی از چشم‌انداز تازه‌ای است که هوش مصنوعی برای موسیقی ترسیم کرده است: تعامل فعال بین شنونده و سیستم تولید موسیقی. به‌بیان دیگر، Recurse تنها یک قطعه‌ی موسیقی نیست، بلکه گفت‌وگویی زنده بین انسان و ماشین است؛ گفت‌وگویی که هر بار می‌تواند به شکل تازه‌ای شکل بگیرد، درست مانند یک اجرا یا بداهه‌نوازی دیجیتال.

به‌گفته‌ی ایلانا ویزبی، مدیرعامل Moth، «ما با Archaeo، از طریق اتصال یک قابلیت کوانتومی به موتورخانه‌ هوش مصنوعی مولد، آن را قدرتمندتر کرده‌ایم و هنرمندانی نظیر آیلا را توانمند ساخته‌ایم تا مرزهای خلاقیت را به شیوه‌هایی که پیش از این هرگز ممکن نبود، درنوردند.»

آغاز چالشی تازه برای حقوق هنری

همزمان با انتشار آهنگ Recurse، موج تازه‌ای از بحث‌ها درباره‌ی جایگاه هوش مصنوعی در هنر به راه افتاده است. بسیاری از هنرمندان نگران‌ هستند که الگوریتم‌های هوش مصنوعی بدون کسب اجازه، از آثار دارای کپی‌رایت برای آموزش استفاده کنند. همین دغدغه‌ها باعث شدند که در ۹ می ۲۰۲۵، دفتر کپی‌رایت ایالات متحده با انتشار گزارشی، تأکید کند که استفاده‌ی تجاری از محتوای دارای حق نشر، تنها در صورت دریافت مجوز قانونی مجاز است.

چند ماه پیش‌تر، قانونی تصویب شد که اجازه می‌دهد آثار خلق‌شده با کمک هوش مصنوعی تحت پوشش کپی‌رایت قرار بگیرند، به شرط آن‌که بخش اصلی فرآیند خلاقانه، توسط انسان انجام شده باشد. این تغییر، نقطه‌ی عطفی در قوانین مالکیت فکری بود؛ چراکه برخلاف سیاست‌های پیشین، به آثاری که با مشارکت هوش مصنوعی تولید شده‌اند نیز مشروعیت قانونی می‌بخشد.

موسیقی برای همه یا فقط حرفه‌ای‌ها؟

در دنیای هنر، واکنش‌ها به ورود هوش مصنوعی، دو‌دستگی جالبی پیدا کرده‌اند. بعضی از هنرمندان با آغوش باز از آن استقبال می‌کنند و آن را به‌چشم دستیار خلاقی می‌بینند که می‌تواند ایده‌ها را گسترش دهد. اما در سوی دیگر، گروهی هنوز با تردید و احتیاط به این تکنولوژی نگاه می‌کنند.

یکی از چهره‌های بحث‌برانگیز این میدان، بنیان‌گذار استارتاپ موسیقی Suno است. به‌گفته‌ی او، «ساختن موسیقی دیگر برای بیشتر مردم لذت‌بخش نیست؛ این کار خیلی وقت‌گیر و پیچیده شده است. اغلب افراد دیگر حوصله‌ی یاد گرفتن ساز یا نرم‌افزارهای سنگین تولید موسیقی را ندارند.»

هرچند این موضع‌گیری جنجال زیادی به‌پا کرد، اما نکته‌ی اصلی‌اش یک فلسفه‌ی ساده و مهم بود: موسیقی باید برای همه قابل‌دسترس باشد. Suno به‌نوعی می‌خواهد موسیقی را از انحصار تخصصی بیرون بیاورد و آن را به ابزار بیانی برای تمام انسان‌ها تبدیل کند؛ درست مثل عکس گرفتن با گوشی یا کدنویسی با هوش مصنوعی.

برخلاف تصور عمومی که هوش مصنوعی را رقیب هنرمندان می‌داند، آیلا دیدگاه متفاوتی دارد. او در گفت‌وگویی با The Next Web گفت: «برای من، این فناوری مثل کار کردن با یک همکار خلاق بود، نه تهدید و نه جایگزین.» او تجربه‌اش را تازه‌کننده توصیف کرد، چراکه برخلاف بسیاری از فناوری‌ها که می‌خواهند نقش انسان را حذف کنند، اینجا همه‌چیز حول محور همکاری شکل گرفته است.

ترکیب هوش مصنوعی و کامپیوتر کوانتومی، می‌تواند آغاز عصری نو در هنر و موسیقی باشد؛ دورانی که در آن، الگوریتم‌ها به‌جای رقابت با انسان، در نقش شریکان خلاق ظاهر می‌شوند. این فناوری‌‌ها نه برای گرفتن جای هنرمند، بلکه برای گسترش توان تخیل او آمده‌اند.

آغاز عصر هنر ترکیبی

آهنگ Recurse شاید تنها چند دقیقه باشد، اما پشت این چند دقیقه، دنیایی از پرسش‌ها و افق‌های تازه پنهان شده است. آیا روزی می‌رسد که نه‌فقط موسیقی، بلکه رمان‌ها، فیلم‌ها و نقاشی‌ها هم با کمک محاسبات کوانتومی خلق شوند؟ آیا اثری که بخشی از آن را یک ماشین ساخته است، هنوز می‌تواند هنر باشد؟

شاید پاسخ قطعی برای این پرسش‌ها وجود نداشته باشد، اما یک چیز روشن است: Recurse نشان داد که اگر انسان، هوش مصنوعی و کامپیوتر کوانتومی با هم هم‌صدا شوند، می‌توانند چیزی بیافرینند که نه فقط نوآورانه، بلکه از جنس آینده باشد، چیزی که تا همین دیروز، فقط در مرز خیال و داستان‌های علمی‌تخیلی جا می‌گرفت.

«شرکت Moth انتشار آهنگ «Recurse» را گامی برای آشنایی کاربران عمومی با فناوری کوانتومی می‌داند؛ فناوری‌ای که کاربردهایش معمولاً به صنایع تخصصی مانند داروسازی، امور مالی یا امنیت سایبری محدود بوده است. اما بلندپروازی‌های Moth به دنیای موسیقی ختم نمی‌شود؛ این شرکت معتقد است پلتفرم Archaeo پتانسیل کاربرد در بخش‌های متنوعی چون بازی‌های فراگیر، رسانه‌های دیجیتال، هنر و دیگر حوزه‌های گسترده خلق محتوا را دارد.

این پروژه نشان می‌دهد که چگونه محاسبات کوانتومی می‌تواند ابزارها و روندهای کاری روزمره را بهبود بخشد. هدف ما ساخت فناوری برای خودِ فناوری نیست؛ بلکه ابزارهایی می‌آفرینیم که توانمندساز، الهام‌بخش و سرآغاز فصلی نو در رسانه و خلاقیت هستند.