همه چیز درباره اسید فسفریک، کاربردها و نحوه خرید آن

حجم بازار خرید و فروش اسید فسفریک در سال 2022 در حدود 46.4 میلیارد دلار بوده است که بخش عمده ای از این رقم مربوط به صنعت کشاورزی و مربوط به کشورهای چین، هند و مالزی است. در ایران می توانید برای خرید اسید فسفریک از پتروکیمیا اقدام نمایید.

اسید فسفریک یک اسید ضعیف اما خورنده است که در حالت خالص به شکل جامد کریستالی بی رنگ و بی بو بوده اما کاربرد آن در صنایع به صورت محلول با غلظت های مختلف است و رایج ترین آن ها اسید فسفریک 85 درصد می باشد. این اسید در دو گرید خوراکی و صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد که نوع خوراکی در تولید نوشابه ها و نگهدارنده های غذایی و نوع صنعتی در تولید کود شیمیایی، دندانسازی، نگهدارنده محصولات آرایشی و بهداشتی و... کاربرد دارد.

اسید فسفریک چیست؟

اسید فسفریک با فرمول شیمیایی H3PO4 در حالت خالص به صورت پودری و کریستالی بوده و خاصیت جذب رطوبت دارد. این اسید معدنی بی بو و غیر فرار در حالت محلول در آب با خلوص75 تا 85 درصد در دسترس بوده که خلوص 85 درصد بسیار پر کاربرد می باشد. مهمترین خواص فیزیکی و شیمیایی این اسید ضعیف به شرح زیر است :

• فرمول شیمیایی : H3PO4
• شکل ظاهری: جامد کریستالی بی رنگ (خالص)
• جرم مولکولی: 97.994 گرم بر مول
• چگالی: 1.68 گرم بر سانتی متر مکعب (اسید فسفریک 85 درصد)
• نقطه جوش: 212 درجه سانتی گراد
• انحلال پذیری در آب: 548 گرم در 100 میلی لیتر آب 20 درجه

انواع اسید فسفریک:

همانطور که پیشتر گفنه شد از نظر ظاهری این اسید دو شکل جامد (خالص) و مایع با غلظت 75 تا 85 درصد و از نظر کاربرد نیز شامل اسید فسفریک خوراکی و صنعتی است. مهمترین نمک های اسید فسفریک شامل دی سدیم هیدروژن فسفات، تری سدیم فسفات و کلسیم دی هیدروژن فسفات به ترتیب در صنایع تصفیه آب برای رسوب فلزات سنگین، تولید صابون ها و شوینده ها و تولید کود شیمیایی فسفاته استفاده می شوند.

روش تولید :

به طور کل دو روش برای تولید این اسید پرکاربرد وجود دارد که شامل روش خشک و روش تر است.

روش تر:

در این روش عمدتا سنگ های حاوی فسفات با اسید سولفوریک  واکنش داده می شود و اسید فسفریک به عنوان محصول نهایی و سولفات کلسیم به عنوان محصول جانبی رسوب می کند که واکنش آن نیز به شرح زیر است :

Ca (PO4)3OH + 5H2SO4 → 3H3PO4 + 5CaSO4 + H2O

روش خشک:

در این روش ابتدا سنگ های معدنی حاوی فسفات را در کوره به وسیله قوس الکتریکی احیا می کنند تا فسفر به صورت عنصر به دست آید. با اضافه کردن سیلیس سیلیکات سدیم تولید شده و عنصر فسفر باقی مانده با هوا سوزانده می شود تا پنتوکسید فسفر با خلوص بالا به دست آید. در نهایت از انحلال پنتوکسید فسفر در آب، اسید فسفریک به دست می آید.

 کاربردهای اسید فسفریک:

وجود گرید های مختلف این اسید ضعیف سبب کاربرد وسیع این محصول در صنایع مختلفی نظیر صنایع غذایی، کشاورزی، تولید شوینده ها، محصولات آرایشی و بهداشتی، تصفیه آب و ... گردیده است. مهمترین کاربردهای اسید فسفریک به شرح زیر است :

کاربرد در کشاورزی :

فسفر یکی از عناصر ضروری برای رشد گیاه است که اسید فسفریک یکی از بزرگترین منابع آن به شمار می رود. این کود در مقایسه با سایر کودهای فسفاته کنترل و استفاده دشوارتری دارد، اما علاوه بر تامین فسفر، می تواند برای تنظیم pH خاک نیز به کار رود. این ماده به عنوان منبع فسفر ماده اولیه تولید کودهای شیمیایی فسفاته است. فسفر که از مهمترین عناصر مورد نیاز برای رشد گیاهان به شمار می رود از طریق کود های شیمیایی فسفر دار یا فسفاته تامین میشود. این ماده به 3 نمک که در تهیه کود هایی از جمله سوپر فسفات (TSP) دی آمونیوم فسفات (DAP) و مونو آمونیوم دی هیدروژن فسفات (MAP)  کاربرد دارند تبدیل می شود.

منبع : پتروکیمیا

اسید فسفریک در صنایع غذایی :

شاید اگر نیم نگاهی به  برچسب محصولات غذایی انداخته باشید نام این اسید زیاد به چشمتان خورده باشد. فسفریک اسید با شناسه E338 به عنوان طعم دهنده و نگهدارنده در محصولات غذایی مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. نوشابه های گازدار از محصولاتی هستند که اسید فسفریک در آنها به وفور استفاده می شود. تحقیقات نشان داده است که استفاده مداوم از محصولات غذایی حاوی اسید فسفریک خوراکی می تواند با کاهش جذب کلسیم، خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد.

سایر کاربرد ها :

همانطور که پیشتر نیز اشاره شد این اسید و نمک های آن کاربردهای متعددی از قبیل :

• رسوب دهنده فلزات سنگین در فرآیند تصفیه آب
• عامل از بین بردن زنگ آهن از تجهیزات صنعتی و خانگی
• استفاده به عنوان نگهدارنده در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی و همچنین کنترل PH در این محصولات
• تولید محصولات بهداشتی از قبیل صابون ها و شوینده های دست و صورت
• استفاده در فرآیند کروماتوگرافی مایع
• تولید پیل های سوختی جهت استفاده در خودروهای الکتریکی به عنوان یک کاربرد نوظهور
• منعقد کننده در تولید لاستیک و پلاستیک
• کاربرد در تولید خمیردندان های حاوی سفید کننده

خطرات اسید فسفریک :

این اسید با وجود این که یک اسید ضعیف و غیر قابل اشتعال می باشد اما می تواند خورندگی زیادی روی سطوح مختلف و مهمتر از آن روی پوست انسان ایجاد نماید. بنا به اطلاعات موجود در برگه msds اسید مذکور در صورت تماس با پوست، سبب سوختگی، خارش، سوزش و قرمزی می شود همچنین بلعیدن سهوی آن می تواند سبب بروز آسیب جدی به دستگاه گوارش گردد بنابراین همواره باید نکات ایمنی را هنگام کار با اسید فسفریک رعایت نمود.

بررسی بازار خرید و فروش:

ارزش بازار جهانی خرید و فروش اسید فسفریک در سال 2022 46.4 میلیارد دلار بوده که از این میزان مبادلات، حجم قابل توجهی، سهم صنعت تولید کود شیمیایی بوده است. در بین بزرگترین مصرف کنندگان اسید فسفریک نیز عمدتا نام کشور های آسیایی نظیر چین، هند و مالزی به چشم می خورد.

در ایران نیز این ماده به سبب قیمت مقرون به صرفه و کاربرد های مختلف خوراکی و صنعتی میزان خرید و فروش قابل توجهی دارد. پتروکیمیا به عنوان یکی از برترین واردکنندگان و فروشندگان انواع مواد شیمیایی در کشور، امکان خرید اسید فسفریک را به سادگی برای مصرف کنندگان این محصول فراهم نموده است. برای خرید این محصول از پتروکیمیا می توانید با کارشناسان این مجموعه تماس بگیرید.

 جمع بندی:             

• اسید فسفریک یک اسید ضعیف اما خورنده بوده که در گرید صنعتی و خوراکی استفاده می شود.
• مهمترین کابردهای این اسید درتولید کود شیمیایی، صنایع تصفیه آب و صنایع غذایی به عنوان طعم دهنده و نگهدارنده است.
• با توجه به خورندگی بالای این اسید لازم است نکات ایمنی هنگام کار با آن رعایت شود چرا که تماس اسید فسفریک با پوست سبب سوختگی و بلعیدن آن نیز باعث آسیب به دستگاه گوارش می شود.