هشدار نگرانکننده درباره بحران گاز؛ علت اصلی ناترازی چیست؟
بحران گاز در زمستان ایران؛ افزایش مصرف خانگی و فرسودگی زیرساختها تأمین پایدار انرژی را با چالش مواجه کرده است و صنایع، نیروگاهها و صادرات انرژی در اولویت دوم قرار گرفتهاند.
ایران با وجود اینکه یکی از بزرگترین ذخایر گاز طبیعی دنیا را در اختیار دارد، به طور مکرر در فصل زمستان با بحران کمبود گاز مواجه میشود. دلایلی همچون افزایش مصرف در بخشهای خانگی، فرسودگی خطوط انتقال و کمبود سرمایهگذاری در توسعه میادین گازی، عوامل اصلی این ناکارآمدیها محسوب میشوند.
مطابق آمارهای رسمی، در روزهای سرد سال، مصرف گاز به قدری افزایش مییابد که بخش خانگی و تجاری بیش از دو سوم کل تقاضای گاز را مصرف میکنند. این افزایش چشمگیر، شرایط را برای تأمین گاز صنایع و نیروگاهها دشوار کرده و سیاستگذاران را وادار به اتخاذ راهکارهای اضطراری میکند.
در این شرایط، صنایع انرژیبر تقریباً اولین قربانیان عدم تعادل در عرضه و تقاضا هستند. کاهش یا قطع گاز در بخشهای تولیدی نظیر کارخانههای فولاد، سیمان و پتروشیمی علاوه بر افت تولید، باعث ایجاد مشکلاتی در زنجیره تأمین و کاهش صادرات غیرنفتی کشور میشود. این مسائل تنها محدود به بخش انرژی نیستند و پیامدهای گستردهتری دارند.
تجربه نشان داده است که برخورد با بحران گاز به روشی فوری و واکنشمحور، تنها مشکلات کوتاهمدت را کاهش داده و در بلندمدت باعث افزایش هزینههای اقتصادی و عمق بیشتر بحران خواهد بود.
زمستان؛ آزمونی برای مدیریت گاز
با کاهش دما، اولویت دولت بر تأمین گاز مصرفی خانوادهها متمرکز شده است؛ اگرچه این اقدام از منظر اجتماعی تأیید میشود، اما فشار چشمگیری را بر بخش تولید وارد میکند که آثار آن در شاخصهای رشد اقتصادی کشور مشهود خواهد بود.
نیروگاهها در این بین نقش مهمی دارند. محدودیت در تأمین گاز، نیروگاهها را به استفاده از سوختهای مایع همچون مازوت و گازوئیل وادار میکند. این تصمیم علاوه بر افزایش هزینه تولید برق، معضلاتی مانند آلودگی هوا و تخریب محیطزیست را نیز به دنبال دارد.
در سطح بینالمللی، تداوم این مشکلات میتواند جایگاه ایران را در بازار انرژی منطقهای تضعیف کند. خریداران گاز یا برق از ایران ممکن است به دنبال تأمینکنندگان جایگزین روی بیاورند، در صورتی که به پایداری عرضه از ایران اطمینان نداشته باشند.
علاوه بر این، مصرف داخلی رو به افزایش، فرصت درآمدهای حاصل از صادرات گاز یا فرآوردههای وابسته را محدود میکند. این موضوع در شرایطی که دولت به منابع ارزی نیاز فزایندهای دارد، فشار مضاعفی را بر بودجه ملی تحمیل میکند.
عوامل اصلی و راهحلهای پیشنهادی
بررسیهای انجام شده نشان میدهد که بخش بزرگی از عدم تعادل گاز ناشی از ضعف در بهرهوری است. استفاده از ساختمانهای غیربازده، بهکارگیری تجهیزات گرمایشی قدیمی و سیاستهای یارانهای از جمله عواملی هستند که انگیزه برای مصرف بهینه را کاهش دادهاند. در چنین شرایطی، اجرای اصلاح الگوی مصرف و سرمایهگذاری در توسعه میادین گازی و نوسازی شبکه توزیع گاز، از اهمیت حیاتی برخوردار است. بدون چنین اقداماتی، شکاف میان تولید و مصرف همچنان عمیقتر شده و مشکلات بیشتری ایجاد خواهد شد.
کارشناسان همچنین بر ضرورت تنوعبخشی به منابع انرژی تأکید میکنند. افزایش استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر و بهبود کارایی نیروگاهها میتواند وابستگی به گاز طبیعی را کاهش داده و فشار فصلی گاز در زمستان را کاهش دهد.
در نهایت، مسئله عدم تعادل گاز نباید تنها به عنوان مشکلی فصلی نگریسته شود. این مشکل نشاندهنده ضعفهای ساختاری در حوزه مدیریت انرژی است. هر زمستان تنها بخشی از این چالش را برجسته میکند و حل آن نیازمند اصلاحات مداوم، اتخاذ تصمیمات سخت و ایجاد نگاهی بلندمدت در مدیریت انرژی ایران است.
ارسال نظر