صادرات نفت ایران با رشد چشمگیر / پول نفت کجا خرج می‌شود؟

 اگرچه میزان صادرات نفت ایران در ماه نوامبر نسبت به اوج ماه اکتبر که ۲.۱۵ میلیون بشکه در روز بود، اندکی کاهش یافت، اما طبق گزارش تانکرترَکِر، صادرات در نوامبر همچنان بالا بوده و به رقم ۲.۰۶ میلیون بشکه در روز، یعنی مجموعاً ۶۱.۸ میلیون بشکه رسیده است.

مشابه ماه اکتبر، نفت خام بخش اصلی صادرات را تشکیل داده است. با رقم ۱.۸۳ میلیون بشکه در روز که ۸۹.۱ درصد از کل صادرات را شامل می‌شود و تمامی آن به چین ارسال شده است. همچنین صادرات نفت کوره به میزان ۲۰۷.۴ هزار بشکه در روز (۱۰.۱ درصد) و میعانات گازی به میزان ۱۷.۷ هزار بشکه در روز (۰.۹ درصد) این آمار را تکمیل کرده‌اند.

بر اساس این گزارش‌ها، صادرات نفت ایران برای دومین ماه متوالی از مرز دو میلیون بشکه در روز عبور کرده که رقمی قابل توجه محسوب می‌شود. با این حال، وضعیت تورمی کشور نشان‌دهنده بهره‌گیری بهینه از درآمدهای نفتی نیست و فشار تورم روز به روز در حال افزایش است.

آیا ایران و عربستان در حفظ سهم بازار چین رقابت دارند؟

طبق گزارش رویترز، آمارهای دولتی بیانگر افزایش ۵.۲۴ درصدی واردات نفت خام چین در نوامبر نسبت به ماه اکتبر است. در بازه زمانی ژانویه تا نوامبر نیز واردات نفت خام چین ۳.۲ درصد افزایش یافته و به مجموع ۵۲۱.۸۷ میلیون تن رسید، که معادل روزانه ۱۱.۴۵ میلیون بشکه است.

در ماه نوامبر، میانگین واردات نفت روسیه به چین با کاهش ۱۵۷ هزار بشکه در روز به ۱.۱۹ میلیون بشکه در روز رسید. این در حالی است که واردات نفت از عربستان سعودی رشد ۳۴۵ هزار بشکه در روز داشت و به ۱.۵۹ میلیون بشکه در روز رسید و از این طریق عربستان به بزرگ‌ترین تأمین‌کننده نفت چین تبدیل شد.

محمولات نفتی ایران نیز با افزایش قابل توجه روبه‌رو بودند و به طور میانگین ۲۳۳ هزار بشکه در روز نسبت به اکتبر افزایش یافت و به رقم ۱.۳۵ میلیون بشکه در روز رسید.

یک مسأله حائز اهمیت این است که عربستان با اعمال تخفیف ۲.۵ دلاری به ازای هر بشکه، توانسته سهم بیشتری از بازار آسیا به‌ویژه چین را به دست آورد. این امر باعث افزایش خرید‌های نفت عربستان توسط چین شده است.

با این روند، حفظ سهم بازار برای سایر تأمین‌کنندگان نفت چین سخت‌تر شده و آنها نیز مجبورند تخفیف‌های بیشتری ارائه دهند. احتمالاً ایران نیز برای رقابت در این بازار مجبور به افزایش تخفیف‌های نفتی خود خواهد شد.

همچنین، طبق گزارش رویترز، با کاهش فصلی تقاضای داخلی و تحریم‌های موجود، نرخ خوراک نفت کاهش یافته و سود پالایشی افزایش یافته است. این امر پالایشگاه‌های بیشتری را تشویق کرده تا پیش از تخصیص سهمیه‌های واردات سال ۲۰۲۶، درخواست‌های خود را زودتر ارائه کنند.

به گزارش اویل‌پرایس، پس از صدور سهمیه‌های جدید واردات نفت خام توسط پکن، پالایشگاه‌های مستقل در استان شانگدونگ به شدت در حال افزایش خرید و پالایش نفت هستند.

علیرغم صادرات گسترده، درآمد‌های نفتی ایران همچنان در هاله‌ای از ابهام

گزارش‌های جهانی نشان می‌دهند که صادرات نفت ایران باوجود تحریم‌های بین‌المللی، رشد چشمگیری داشته است. اما آثار این درآمدها در اقتصاد کشور همخوانی با حجم صادرات ندارد.

اگرچه آمار حاکی از عبور مکرر صادرات نفت ایران از مرز دو میلیون بشکه در روز است، بازتاب این آمار در شاخص‌های مهم اقتصادی کشور مشهود نیست. به‌طور معمول، افزایش درآمدهای نفتی در یک اقتصاد وابسته به نفت باید منجر به تقویت بودجه دولت، کاهش کسری مالی، تثبیت نرخ ارز و کنترل تورم شود.

اما با وجود درآمدهای نفتی، تورم بالا، نوسانات ارزی، محدودیت منابع قابل دسترس ارزی و ضعف در سرمایه‌گذاری توسعه‌ای، نشان می‌دهد که این درآمدها به واسطه تحریم‌ها با هزینه‌های زیاد و تخفیفات عمده به دست می‌آید یا امکان انتقال و بهره‌گیری کامل از آن در داخل کشور فراهم نیست.

از هزینه‌های ناشی از دور زدن تحریم‌ها گرفته تا فروش نفت با قیمت‌های پایین‌تر و استفاده از کانال‌های غیررسمی، این موارد باعث کاهش قابل توجه درآمد واقعی نفتی شده‌اند. همچنین، منابع موجود بیشتر به مصرف‌های جاری و غیرمولد دولت اختصاص می‌یابد و به چرخه سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصادی وارد نمی‌شود.

عبداله باباخانی، کارشناس انرژی، پیش‌تر گفته بود که افزایش صادرات همیشه به معنای افزایش منابع مالی دولت نیست. زیرا بخش مهمی از نفت ایران یا با تخفیفات زیاد به فروش می‌رسد یا به‌صورت تهاتر معامله می‌شود، یا درآمد حاصل از آن به‌ دلیل مشکلات انتقال بانک‌ها هنوز در دسترس نیست.

در نهایت، علیرغم اعداد چشمگیر صادرات نفت، اقتصاد ایران همچنان با مشکلات ساختاری ناشی از تورم و محدودیت تأمین ارز مواجه است. این وضعیت نشان‌دهنده ضعف‌های سیستماتیک در اقتصاد نفتی کشور است.