سقوط تاریخی سرمایه‌گذاری خارجی در ایران / چرا کمتر از یک میلیارد دلار؟
افت بی‌سابقه سرمایه‌گذاری خارجی در ایران به کمتر از یک میلیارد دلار، همراه با کاهش بدهی‌های خارجی و تشدید نااطمینانی‌های داخلی، چالش جدی برای رشد اقتصادی کشور ایجاد کرده است.
وضعیت اقتصادی ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های مختلفی از جمله عدم قطعیت‌های داخلی و فشارهای بین‌المللی مواجه بوده است. طبق گزارش‌های منتشر شده از سوی مرکز آمار، هم نرخ رشد اقتصادی و هم رشد سرمایه‌گذاری به عنوان عناصر اصلی برای توسعه اقتصادی با افت مواجه شده‌اند.
براساس اطلاعات جدید منتشر شده، دو شاخص مهم «سرمایه‌گذاری خارجی» و «بدهی خارجی» همچنان روند کاهشی دارند. کاهش بی‌سابقه جذب سرمایه از منابع بین‌المللی و کاهش بدهی خارجی، نشان‌دهنده کاهش دسترسی به منابع تازه و همچنین از دست رفتن اعتماد جهانی نسبت به ایران است.
سرمایه‌گذاری خارجی: هنوز پایین‌تر از یک میلیارد دلار
مرکز آمار اخیراً گزارش‌های مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ را ارائه کرده است. طبق این آمار، میزان سرمایه‌گذاری خارجی در سال ۱۴۰۲ تنها ۵۷۶ میلیون دلار بوده است که کمترین رقم ثبت‌شده در طول ۲۲ سال گذشته است. در سال ۱۴۰۳، این شاخص با اندکی رشد به ۹۶۶ میلیون دلار رسیده است، اما هنوز از مرز یک میلیارد دلار عبور نکرده است. کارشناسان معتقدند این افزایش محدود بیشتر ناشی از چند پروژه خاص بوده است و نمی‌تواند نشانه‌ای از بهبود پایدار تلقی شود.
مقایسه‌ای با دوران گذشته نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۱، سرمایه‌گذاری خارجی به رقم ۴ میلیارد و ۴۸۹ میلیون دلار رسید که بالاترین مقدار در دو دهه اخیر بوده است. اما با تحریم‌های اعمال شده در سال ۱۳۹۰ و تشدید محدودیت‌ها در تجارت و صادرات نفت، این شاخص کاهش یافت و در سال ۱۳۹۴ به کمتر از یک میلیارد دلار رسید. بعد از توافق برجام در سال ۱۳۹۴، شرایط کمی بهبود یافت و در سال ۱۳۹۵ میزان سرمایه‌گذاری خارجی به ۳ میلیارد و ۲۲۳ میلیون دلار افزایش یافت. اما این روند بعدتر و با خروج ایالات متحده از برجام در سال ۱۳۹۷ و بازگشت تحریم‌ها به حالت نزولی بازگشت. بر همین اساس، سرمایه‌گذاری خارجی کشور از ۲ میلیارد و ۷۰۹ میلیون دلار در سال ۱۳۹۷ به کمتر از یک میلیارد دلار کاهش یافت.
همچنین عوامل داخلی نظیر مقررات پیچیده، نرخ تورم بالا، تصمیمات ناگهانی و بی‌ثباتی‌های اقتصادی، به همراه اثرات تحریم‌ها، نقش مهمی در کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری خارجی ایفا کرده‌اند.
بدهی‌های خارجی کاهشی؛ خوب یا بد؟
آمارهای مرکز آمار نشان می‌دهد که بالاترین میزان بدهی خارجی طی ۹ سال گذشته، در سال ۱۳۹۶ ثبت شده است که معادل ۱۲ میلیارد و ۱۳۶ میلیون دلار بوده است. اما با بازگشت تحریم‌ها و خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷، مشابه با کاهش سرمایه‌گذاری خارجی، میزان بدهی نیز کاهش یافت. در سال ۱۴۰۳، بدهی خارجی ایران به ۴ میلیارد و ۸۶۲ میلیون دلار رسید. همچنین گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که در بازه بهار تا مرداد امسال، سرمایه‌گذاری خارجی بیش از ۵ میلیارد دلار بوده است.
نکته قابل توجه این است که کاهش بدهی خارجی لزوماً به معنای یک روند منفی نیست. چرا که افزایش بدهی خارجی در شرایطی که برای تامین اعتبار پروژه‌های توسعه‌ای و زیرساختی استفاده شود، می‌تواند به معنای اطمینان جامعه جهانی به اقتصاد کشور تلقی شود. اما اگر بدهی با هدف پر کردن کسری‌های بودجه و تامین هزینه‌های جاری باشد، به جای فرصتی برای توسعه، می‌تواند اقتصاد کشور را در معرض وابستگی‌های خطرناک قرار دهد.
ارسال نظر