فرهنگیان دهک چندم هستند؟ / پاسخ به سؤال مهم اقتصادی

در سال‌های اخیر، موضوع جایگاه اقتصادی فرهنگیان و معلمان به یکی از مباحث پرتکرار در گفت‌وگوهای اجتماعی و اقتصادی تبدیل شده است. ابزار دهک‌بندی درآمدی که توسط دولت برای تقسیم جمعیت به ده گروه بر اساس سطح درآمد طراحی شده (از دهک اول کم‌درآمد تا دهک دهم پردرآمد)، نشان‌دهنده وضعیت درآمدی جامعه است. بررسی داده‌های آماری و میدانی نشان می‌دهد که معلمان به دلیل حقوق ثابت، وابستگی عمده اقتصادی به سیاست‌های دولتی و محدودیت در دستیابی به فرصت‌های درآمدی اضافی، عمدتاً در دسته‌های میانی، یعنی دهک‌های چهارم تا هفتم، قرار می‌گیرند.

تأثیر طرح رتبه‌بندی معلمان بر وضعیت اقتصادی

اجرای طرح رتبه‌بندی معلمان به همراه پرداخت فوق‌العاده ویژه ۵۰ درصدی، در سال‌های اخیر توانست تأثیر مثبتی بر وضعیت معیشتی فرهنگیان داشته باشد و بخشی از فشار مالی این گروه را کاهش دهد. با این وجود، حتی بعد از اجرای این طرح‌ها، متوسط دریافتی بسیاری از معلمان همچنان پایین‌تر از هزینه‌های واقعی خانوار شهری در دهک‌های بالاتر است. به همین جهت، تعداد فرهنگیانی که به دهک‌های بالاتر (مانند دهک هشتم یا نهم) وارد شده‌اند، بسیار محدود باقی مانده است. این مسئله بیان‌گر آن است که افزایش‌های کنونی حقوق، اگرچه کمک‌کننده بوده، اما برای بهبود پایدار وضعیت معیشتی کافی نیست.

تأثیر تورم و هزینه‌های روزافزون

تورم مداوم در حوزه‌هایی مانند مسکن، مواد غذایی و خدمات درمانی، سهم قابل توجهی از درآمد ماهانه فرهنگیان را کاهش می‌دهد. برای خانواده‌هایی که در دهک‌های چهارم تا هفتم قرار دارند، تأمین نیازهای اولیه ممکن است، اما آنها برای پس‌انداز، سرمایه‌گذاری یا برنامه‌ریزی بلندمدت با محدودیت‌های جدی مواجه هستند. فرهنگیان نیز از این قاعده مستثنی نیستند و با درآمدی که فقط برای نیازهای ضروری کفایت می‌کند، امکان ارتقاء اقتصادی خود را نمی‌یابند.

مقایسه شرایط معلمان با دیگر گروه‌های شغلی

در مقایسه با کارکنان بخش خصوصی یا افرادی که در بازار آزاد فعالیت دارند، معلمان از امنیت شغلی بیشتری برخوردارند، اما درآمد کمتری نسبت به این گروه‌ها دارند. این ترکیب، یعنی امنیت شغلی همراه با درآمد پایین نسبی، سبب شده است جایگاه اجتماعی فرهنگیان در طبقه متوسط تثبیت شود، اما توانایی رقابت اقتصادی با دیگر مشاغل پردرآمد را ندارند. بنابراین، فرهنگیان به عنوان یکی از گروه‌های هدف برای برنامه‌ها و سیاست‌های حمایتی دولت مانند دریافت یارانه و تسهیلات ویژه قرار می‌گیرند.

پیامدهای اجتماعی و حرفه‌ای وضعیت فرهنگیان

قرار گرفتن در دهک‌های میانی، پیامدهایی فراتر از وضعیت مالی به همراه دارد. این مسئله می‌تواند انگیزه ماندن در شغل معلمی را کاهش دهد، احتمال روی آوردن به شغل‌های مکمل یا ترک حرفه برای انتخاب مشاغل نیمه‌وقت با درآمد بهتر را افزایش دهد و فشارهای روانی بیشتری بر خانواده‌ها برای تامین ضرورت‌های تحصیلی و درمانی وارد کند. از منظر دیگری، این شرایط ممکن است به دشواری در جذب و نگهداری نیروی انسانی باکیفیت در نظام آموزش و پرورش منجر شود.

روش‌های استعلام دهک اقتصادی خانوار

فرهنگیان یا هر شهروندی که قصد بررسی دهک اقتصادی یا وضعیت یارانه خود را دارد، می‌تواند از روش‌های زیر استفاده کند:

۱. سامانه حمایت: با وارد کردن کد ملی سرپرست خانوار، امکان مشاهده وضعیت یارانه و دهک به همراه ثبت اعتراض فراهم می‌شود.

۲. کد دستوری (USSD): شماره‌گیری #کدملی۴۳۸۵۷ ۴* از طریق تلفن همراه سرپرست خانوار.

۳. دفاتر پلیس +۱۰: مراجعه حضوری برای افرادی که دسترسی به اینترنت یا تلفن ندارند.

۴. تلفن گویا: تماس با شماره‌های اعلام‌شده (برای مثال: ۰۲۱۶۳۶۹ یا ۰۹۲۰۰۰۰۶۳۶۹) جهت اطلاع از جزئیات یارانه، دهک‌بندی و ثبت اعتراض.