نقش بازار شبانه در مدیریت مالی بانک‌ها

 در جدیدترین مرحله از اجرای عملیات بازار باز که منتهی به روز ۱۲ آبان ۱۴۰۴ بود، بانک مرکزی برای سومین هفته متوالی مبلغی بالغ بر ۲۳۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی به شبکه بانکی کشور تزریق نمود. با اینکه درخواست بانک‌ها برای تامین منابع در این هفته نسبت به گذشته کمی کاهش یافته است، اما همچنان میزان تقاضا در سطح بالای ۴۹۴.۴۶ هزار میلیارد تومان قرار دارد.

میزان مساعدت بانک مرکزی در تامین درخواست بانک‌ها در این نوبت به حدود ۴۶.۵ درصد کاهش یافته است. از کل تقاضای ۴۹۴ هزار میلیارد تومانی بانک‌ها، تنها ۲۳۰ هزار میلیارد تومان توسط بانک مرکزی تامین گردید.

هدفمندی سیاست‌های پولی با رویکرد تزریق محدوددر هفته منتهی به ۱۲ آبان، سیاست‌های اتخاذ شده توسط بانک مرکزی همچنان بر اساس تزریق محدود و هدفمند نقدینگی تنظیم شده است. پایبندی بانک مرکزی به ثابت نگه داشتن مقدار تخصیص منابع و عدم تغییر در میزان قبول درخواست‌ها حکایت از تلاش سیاست‌گذار برای مهار فشارهای تورمی و جلوگیری از رشد بی‌رویه پایه پولی دارد.

نرخ سود توافق بازخرید (ریپو) همانند هفته‌های پیشین به میزان ۲۳ درصد و زمان سررسید قراردادها ۷ روز تعیین شده است. همچنین ارزش قراردادهای سررسید شده در این هفته بالغ بر ۲۳۱ هزار میلیارد تومان بود که در پایان هفته، موجب تثبیت حجم مانده توافق‌های باز در سطح ۲۳۰ هزار میلیارد تومان گردید.

کاهش تقاضا و بهبود تدریجی وضعیت نقدینگیبررسی سه دوره اخیر عملیات بازار باز (در تاریخ‌های ۲۸ مهر، ۵ آبان و ۱۲ آبان) نشان‌دهنده الگوهای مشخص در سیاست‌گذاری پولی بانک مرکزی است. هرچند میزان تزریق نقدینگی طی این سه هفته ثابت و در حدود ۲۳۰ هزار میلیارد تومان باقی مانده است، اما تقاضای بانک‌ها از ۵۱۶ هزار میلیارد تومان در پایان مهر به ۴۹۴ هزار میلیارد تومان کاهش یافته است. این کاهش تقریبی ۴ درصدی از نشانه‌های کاهش نسبی فشار نقدینگی به سیستم بانکی کشور است.

همزمان با کاهش تقاضا، نسبت موافقت بانک مرکزی با درخواست‌ها نیز به تدریج روند افزایشی داشته و از ۴۴ درصد در پایان مهر به ۴۶.۵ درصد در تاریخ ۱۲ آبان رسیده است. این موضوع حاکی از بهبود اندک وضعیت نقدینگی در سیستم بانکی است.

معضل نقدینگی و رجوع مکرر به بازار شبانهعلاوه بر عملیات بازار باز، آمارها نشان می‌دهد بانک‌ها برای تامین نقدینگی فوری، همچنان به بازار شبانه (اعتبارگیری قاعده‌مند) مراجعه می‌کنند. میزان اعتبارگیری‌ها در این بازار در هفته منتهی به ۱۲ آبان بین مقادیر ۵۹.۴ تا ۷۴ هزار میلیارد تومان متغیر بوده است. این رقم علی‌رغم تعطیلات میان‌هفته تفاوت چندانی با هفته‌های قبل نداشته است.

ثابت نگاه داشتن نرخ سود بین‌بانکی در سقف ۲۴ درصد و تداوم تقاضای بالای بانک‌ها برای منابع کوتاه‌مدت، نشان می‌دهد بخشی از سیستم بانکی کشور هنوز با بحران نقدینگی و ناهماهنگی در ترازنامه‌های خود مواجه است.

در نهایت، اگرچه کاهش آرام و نسبی تقاضا برای منابع، نشانه‌ای از آرامش نسبی در شبکه بانکی است، اما وابستگی مداوم بانک‌ها به منابع کوتاه‌مدت و سطح بالای بهره‌گیری از اعتبار در بازار شبانه، حکایت از پیچیدگی مسیر بازگشت سیستم بانکی به وضعیت تعادل دارد.