شورای نگهبان حافظ احکام‌ اسلام و قانون اساسی و مظهر اعتماد عمومی

به گزارش رکنا، امروز ۲۶ تیرماه چهل و دومین سالروز تاسیس شورای نگهبان در سال ۱۳۵۹ است. شورای نگهبان، یک نهاد نظارتی است؛ بارها از سوی مخالفین نظام جمهوری اسلامی و برخی عناصر داخلی آنها مورد حمله قرار گرفته و نشان داده است که هیچگاه از مواضع انقلابی خود کوتاه نمی آید. این حملات از ابتدای انقلاب تاکنون ادامه داشته است و این شورا سعی نموده همیشه بر مدار آرمان های نظام اسلامی حرکت نماید.  

در قانون اساسی جمهوری اسلامی، سه وظیفه اصلی برای شورای نگهبان ترسیم شده است؛ نظارت بر قانونگذاری در مجلس شورای اسلامی طبق اصل 94 قانون اساسی، تفسیر قانون اساسی طبق اصل 98 قانون اساسی و نظارت بر انتخابات طبق اصل 99 قانون اساسی. این وظایف در طول سالهای پس از انقلاب دچار تحولات و فراز و نشیب هایی شده است.

طبق اصل 94 قانون اساسی، «کلیه مصوبات مجلس شورای اسلامی باید به شورای نگهبان فرستاده شود. شورای نگهبان موظف است آن را حداکثر ظرف ده روز از تاریخ وصول از نظر انطباق بر موازین اسلام و قانون اساسی مورد بررسی قرار دهد و چنانچه آن را مغایر ببیند برای تجدید نظر به مجلس بازگرداند. در غیر این صورت مصوبه قابل اجرا است. »

یکی از وظایف بسیار مهم و حیاتی شورای نگهبان، بحث تفسیر قانون اساسی طبق اصل 98 قانون اساسی است. در این اصل آمده است: «تفسیر قانون اساسی به عهده شورای نگهبان است که با تصویب سه چهارم آنان انجام می‌شود». این وظیفه شورای نگهبان در دوره های مختلف از سوی برخی از مسئولین ، گروه ها و جناح ها مورد چالش قرار گرفته است .

از دیگر وظایف مهم و حساس این شورا می توان به نقش نظارتی آن در  انتخابات مختلف مانند ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی و احراز صلاحیت کاندیداها از سوی شورای نگهبان اشاره کرد.موضوعی که همواره موافقان و مخالفان بر سر آن چالش های بسیاری داشته اند؛ اما فصل الخطاب قانون است که این وظیفه را بر دوش شورای نگهبان گذارده است.

مهم ترین وظایف شورای نگهبان عبارت است از :

1- تشخیص عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با قانون اساسی

2 - تشخیص عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با احکام اسلام توسط فقهای این شورا

3 – نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آراء عمومی

4 – تفسیر اصول قانون اساسی

5 – حضور در جلسات غیر علنی مجلس شورای اسلامی جهت اعتبار بخشیدن به مصوبات آن، در صورت تصویب سه چهارم نمایندگان مجلس

6 – حضور در جلسات شورای بازنگری قانون اساسی

بنابراین وظایف شورای نگهبان بر طبق اصول مختلف قانون اساسی شامل وظیفه تقنینی، تفسیری و نظارتی می باشد.

شورای نگهبان در کلام رهبری

در ادامه به گزیده‌ای از بیانات رهبرمعظم انقلاب درباره اهمیت شورای نگهبان می پردازیم :

- شورای نگهبان مطمئن‌ترین دستگاه برای حراست از نظام اسلامی است.

- شورای نگهبان مطمئن‌ترین دستگاه و ارگانی است که انقلاب به نظام کشور بخشیده است. ما برای اینکه به طور کلی از سلامت نظام مطمئن باشیم، مهم‌ترین و رساترین و فعال‌ترین و مؤثرترین مجموعه‌ی ما همین شورای نگهبان است.(4 / 12 / 1370 )  

- شورای نگهبان مانع این است که نظام اسلامی از خطّ دین و اسلام و همچنین از خطّ قانون اساسی- که این در درجه‌ی دوم اهمیت است؛ اما این هم خیلی اهمیت دارد- منحرف شود. قانون اساسی ستون فقرات نظام است؛ در حقیقت مرکز اصلی سلسله اعصاب نظام است؛ معیار و ضابطه است و شورای نگهبان نمیگذارد که دستگاه‌های کشور از قانون اساسی منحرف شوند؛ نمیگذارد که قوانینِ مخالف قانون اساسی، تصویب و اجرا شود. چنین دستگاهی که این همه اهمیت دارد، باید ابّهت و اقتدار و تکریم و حرمتش حفظ شود.( 14 / 11 / 1374 )

- شورای نگهبان مظهر اعتماد عمومی است

- حضور شورای نگهبان در قانون اساسی - که امام هم مکرر روی آن تأکید می کردند - حقیقتاً یک حضور مبارکی است. تشخیص شورای نگهبان، تشخیص یک عده انسان‌های عادل، بیطرف و بصیر نسبت به صلاحیت‌ها است؛ این یک چیز مبارکی برای ما و برای همه‌ی آحاد ملت است. ( 7 / 2 / 1392 )