بزرگترین نشست تاریخ سازمان همکاری شانگهای در تیانجین

به گزارش رکنا، این گروه 10 عضوی که روزهای یکشنبه و دوشنبه در شهر بندری تیانجین گرد هم خواهند آمد، طی ۲۴ سال گذشته از نظر اندازه و نفوذ رشد کرده است، اگرچه اهداف و برنامه‌های آن همچنان مبهم مانده و شناخت عمومی نسبت به آن کم است. برخی آن را ترسناک‌ترین گروهی می‌دانند که تاکنون هیچگاه نشنیده‌اید.

اعضای کامل این سازمان شامل روسیه، بلاروس، چین، هند، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، تاجیکستان و ازبکستان هستند. در ابتدا این سازمان به‌عنوان یک مانع برای نفوذ آمریکا در آسیای مرکزی دیده می‌شد و سپس چهار عضو جدید با اضافه شدن هند و پاکستان در سال ۲۰۱۷، ایران در سال ۲۰۲۳ و بلاروس در سال ۲۰۲۴ به آن افزوده شدند.

برخی از اعضا، به‌ویژه ایران و بلاروس، دشمنان آشکار غرب هستند. دیگر کشورها از جمله هند، چین و روسیه روابط مبهمی دارند، یا به‌خاطر موضع متزلزل واشنگتن نسبت به جنگ روسیه و اوکراین یا به‌دلیل آشفتگی پیرامون تعرفه‌های تجاری ایالات متحده که روابط کلیدی تجاری با کشورهایی مانند چین و هند را تحت تأثیر قرار داده است.

نشست دو روزه SCO ممکن است روشن‌تر سازد که این گروه در چه حوزه‌هایی فعالیت می‌کند و اهداف آن چیست.

رشد از بلوک منطقه‌ای به اتحاد فراگیر

از زمان تأسیس آن در سال ۲۰۰۱، سازمان همکاری شانگهای عمدتاً تحت سلطه چین، ابرقدرت اقتصادی منطقه‌ای، بوده است و روسیه سعی داشته از این سازمان برای حفظ نفوذ خود بر جمهوری‌های سابق شوروی آسیای مرکزی شامل قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان استفاده کند.

در حالی که نفوذ اقتصادی روسیه به‌طور مداوم کاهش یافته است، به‌ویژه تحت تحریم‌های سختگیرانه غرب، هر دو کشور روسیه و چین از این اتحاد به‌عنوان چارچوبی برای همکاری نظامی منطقه‌ای استفاده کرده‌اند، هرچند محدود به مانورهای مشترک و مسابقات تیراندازی بوده است.

بلاروس، ایران، پاکستان و هند بعدها پیوستند تا از نفوذ رو به رشد SCO بهره‌مند شوند، هرچند ارزش عضویت آن‌ها محل بحث است. ایران و بلاروس به دلیل تحریم‌ها و نقض حقوق بشر مورد محکومیت بین‌المللی قرار گرفته‌اند، در حالی که پاکستان به شدت به تجهیزات نظامی چین وابسته است.

ورود هند، چالش برای توازن قدرت

هند مدتی طولانی سیاست بی‌طرفی اعلام‌شده‌ای داشته است، اگرچه این ممکن است بخشی از یک استراتژی خودخواهانه باشد. از آغاز جنگ روسیه و اوکراین، هند خریدار عمده نفت روسیه شده و تنش‌ها با واشنگتن افزایش یافته است. مودی نیز در دیدار با دیپلمات ارشد چین در اوت، از «پیشرفت مستمر» در روابط با چین سخن گفت و به «احترام متقابل به منافع و حساسیت‌ها» اشاره کرد.

ورود هند به SCO احتمالاً سلطه روسیه و چین بر این سازمان را به چالش می‌کشد. با وجود روابط تجاری، هند به احتمال زیاد حمایت معناداری از جنگ روسیه در اوکراین یا ادعاهای چین نسبت به تایوان و دریای چین جنوبی ارائه نخواهد کرد. هند همچنین سال‌هاست خواستار یک کرسی دائمی در شورای امنیت سازمان ملل است اما تنها پاسخ کم‌رمق از سوی چین و روسیه دریافت کرده است.

هند اعلام کرده است که بیانیه مشترکی با SCO امضا نخواهد کرد زیرا این بیانیه موضعی طرفدار پاکستان دارد و به حمله مرگبار ۲۲ آوریل به گردشگران در کشمیر تحت کنترل هند اشاره نکرده است. با این حال، انتظار زیادی برای امضای هند وجود نداشت.

ریسک کم و سود احتمالی چین

پکن به ندرت اشاره کرده که چه پیشرفت ملموسی از این اجلاس انتظار دارد، که با ماهیت محرمانه دیپلماسی و سیاست داخلی چین همخوانی دارد. خبرگزاری رسمی شین‌هوا این گردهمایی را «بزرگ‌ترین نشست SCO در تاریخ» توصیف کرده و گفته است که برای «ترسیم نقشه راه دهه آینده توسعه بلوک» استفاده خواهد شد.

رهبران حدود دوازده کشور دیگر نیز به عنوان شرکای گفت‌وگو یا میهمان به این اجلاس می‌پیوندند، از جمله مصر، نپال و چند کشور جنوب شرق آسیا. شین‌هوا از هدایت سازمان توسط «روح شانگهای» سخن گفته است، که شامل اعتماد متقابل، منافع مشترک، برابری، مشورت، احترام به تمدن‌های گوناگون و تلاش برای توسعه مشترک است.

با توجه به رشد تجارت و حمل‌ونقل ریلی بین چین و سایر اعضا و کشورهای ناظر، پکن تلاش دارد بر منافع اقتصادی بلوک تأکید کند. شین‌هوا همچنین از امضای اسناد از جمله اطلاعیه هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم خبر داده است، که حزب حاکم کمونیست آن را با رژه نظامی در پکن در ۳ سپتامبر گرامی خواهد داشت.

نشان دادن چشم انداز چندقطبی شی جین پینگ

دانشمند علوم سیاسی دانشگاه شیکاگو، دالی یانگ، گفت SCO یکی از برجسته‌ترین سازمان‌های منطقه‌ای است که چین بنیان‌گذاری کرده است. او افزود: «برای رهبری چین، حفظ روابط موجود در عرصه بین‌المللی اهمیت زیادی دارد، حتی اگر SCO در مواجهه با چالش‌های اصلی امروز مؤثر نبوده باشد.»

این نشست تنها چند روز پیش از رژه عظیم نظامی در پکن برگزار می‌شود که هشتادمین سالگرد تسلیم ژاپن در جنگ جهانی دوم را گرامی می‌دارد و شی جین‌پینگ و دیگر رهبران، از جمله حضور نادر کیم جونگ اون از کره شمالی، در آن شرکت خواهند داشت.

این سازمان نشان‌دهنده تمایل به حرکت از یک بستر گفت‌وگو به «مکانیسم کامل همکاری عملی که نتایج ملموس برای شهروندان کشورهای عضو به ارمغان بیاورد» است، اما هنوز پرسش‌هایی باقی است: «به چه هدف و چگونه؟»

برای شی جین‌پینگ، ریاست بر این گردهمایی در تیانجین می‌تواند اعتبار رسانه‌ای مثبتی برای او به همراه داشته باشد و تصویر وی را به عنوان رهبر یک نظم جهانی جدید تقویت کند.