7 گام مهم دولت چهاردهم برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها

فارس نوشت: پس از حدود یک سال از آغاز دولت چهاردهم حجم سفرهای منطقه ای رییس جمهور موضوعی قابل توجه است که برمبنای تقویت ارتباطات با کشورهای منطقه و تبادل اطلاعات و همکاریهای تجاری و اقتصادی صورت می گیرد و می تواند راهگشای خوبی برای خنثی کردن تحریم ها و حتی اتحاد و همدلی کشورها علاوه بر همکاری های اقتصادی باشد.

در حال حاضر سیاست مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران برای توسعه و در ریل قرارگرفتن کشور در مسیر پیشرفت تقویت روابط با همسایگان است که باعث همگرایی شده و در واقع وحدت بین کشورهای منطقه را از همه لحاظ در بر دارد که می تواند نه تنها مشکلات اقتصادی و اجتماعی کنونی کشورها را برطرف کند بلکه مسیر و آینده را مشخص می کند.

قدم اول با عراق

مسعود پزشکیان رئیس‌جمهوری اسلامی ایران روز چهارشنبه (۲۱ شهریور ۱۴۰۳) در اولین سفر خود در رأس هیئتی بلندپایه، به دعوت محمد شیاع السودانی نخست‌وزیر این کشور عازم عراق شد. پزشکیان در اولین روز سفر خود به عراق با "عبداللطیف جمال رشید" رئیس‌جمهوری این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد که یکی از نکات حائز اهمیت در این دیدار تأکید دو طرف، به‌خصوص مسعود پزشیکان بر گسترش توافقات اقتصادی بین دو کشور به‌منظور ثبات منطقه‌ای بود البته در ادامه این دیدار، رئیس‌جمهوری عراق نیز بر حذف دلار از مبادلات فی‌مابین تأکید کرد که با استقبال دو طرف مواجه شد همچنین پس از دیدار رؤسای جمهور دو کشور ایران و عراق، ۱۴ سند همکاری میان مقامات ایران و عراق در در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، اجتماعی، هنری، رسانه‌ای، فنی-مهندسی، بازرگانی، حمل و نقل، سیاسی، ورزشی، کشاورزی و زیارتی به امضا رسید که امضای این اسناد نقش به‌سزایی در تعمیق و گسترش روابط دو کشور خواهد داشت.

پزشکیان در اولین روز سفرش، دیداری با فعالان اقتصادی در عراق داشت که این دیدار در نوع خود نشان‌دهنده توجه خاص دولت به بهره‌گیری از نظرات کارشناسی و توجه به مسائل اقتصادی است، به‌طوری که رئیس‌جمهور پیش‌تر در اجلاسی در مشهد خود را سفیر بخش خصوصی در سفرهای خارجی دانسته بود.در نشست مشترک با هیئت‌های عالی‌رتبه دو کشور و نیز در جمع ایرانیان مقیم عراق حضور یافت و سپس با رئیس شورای‌عالی قضایی عراق نیز دیدار و گفت‌وگو کرد در روز دوم سفر، مسعود پزشکیان با سفر به اربیل، وارد اقلیم کردستان عراق شد و مورد استقبال نیچروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق قرار گرفت.

سفر به قطر با امضای 6 سند همکاری

پزشکیان رئیس‌جمهور ایران در دومین سفر رسمی خود به منظور شرکت در همایش و گفت‌وگوی همکاری آسیایی به دوحه قطر سفر کرد. مجمع گفت‌وگوی آسیایی یکی از مهمترین و معتبرترین نهادهای این قاره است که در راستای افزایش همکاری کشورهای آسیایی در همه زمینه‌ها، در ژوئن ۲۰۰۲ از سوی تایلند پایه‌گذاری شد.

 اعضای این نهاد گفت‌وگو محور، در تلاش هستند تا با ادغام دیگر مجامع آسیایی چون شورای همکاری کشورهای عرب خلیج فارس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، به عنوان نهادی مادر برای آسیا تبدیل شود. تهران از مهرماه ۱۴۰۲ به مدت یکسال ریاست این سازمان را برعهده داشت و سفر رئیس‌جمهور به قطر برای شرکت در اجلاس جدید مجمع گفت‌وگوی آسیایی فرصتی قابل توجه در زمانی مهم است تا جمهوری اسلامی ایران به بهترین شکل دیدگاه‌های خود درباره موضوعات مختلف را ارائه و ایده‌های خود را توضیح دهد.

مسعود پزشکیان ظهر چهارشنبه۱۱ مهر ۱۴۰۳ به دعوت رسمی «شیخ تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر به این کشور سفر کرد تا علاوه بر دیدارها و گفت‌وگوهای حاشیه‌ای در اجلاس مجمع گفت‌وگوی همکاری آسیا، سخنرانی کند. مسعود پزشکیان در بازگشت از سفر دو روزه به قطر، از امضای ۶ سند همکاری میان دو کشور خبر داد که یکی از رویداد‌های خوبی که در این سفر اتفاق افتاد جلسه مشترک وزرای خارجه کشور‌های عربی با عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان بود که در آن گفتگو‌های مفید و سازنده‌ای درباره مسائل منطقه، وضعیت غزه و لبنان و تقویت روابط فی مابین مطرح شد اما در این جلسه گلایه‌ها و اختلاف‌نظر‌های مطرح تبدیل به تفاهم شده بود که این روند می‌تواند با سایر کشورها با قوت ادامه پیدا کند همچنین در جریان این سفر که وزرای ورزش و نیرو و رئیس اتاق بازرگانی نیز حضور داشتند، گفتگو‌های خوبی با مقامات متناظر قطری صورت گرفت و تفاهمات خوبی حاصل شده بود که امیدواریم به خوبی پیگیری شده و در سفر آتی امیر قطر به تهران نهایی و در مسیر اجرا قرار گیرند.

 پزشکیان در تمام سفر‌ها و اقدامات خود به دنبال ایجاد وفاق و همدلی است زیرا در همه دیدار‌هایی که با سران و مقامات کشور‌های دیگر داشته و دارد، مسائل و دغدغه‌های منطقه را مطرح و مورد گفتگو قرار می دهد که به نظر می رسد این روند حرکتی پزشکیان به مرور به جایی می‌رسد که در زمان کوتاهی به یک زبان و نگاه مشترک با کشور‌های همسایه برسیم و بتوانیم با صدای واحد و یک نگاه روشن، دنیا را به جایی که صحیح می‌دانیم هدایت کنیم.

ترکمنستان ، کشوری برای توسعه دسترسی های راهی، برقی، گاز و انرژی

رییس جمهور کشورمان در سومین سفر منطقه ای خود به ترکمنستان رفت که در ظاهر به منظور شرکت در همایش بین‌المللی «ارتباط متقابل زمان‌ها و تمدن‌ها - مبنای صلح و توسعه» بود اما جلسات و دیدارهایش نقش بسزایی در ارتباط و تعامل در حوزه های مختلف به خصوص اشتراکات گازی داشت به طوری که می توان گفت سفرهای پزشکیان در مدت زمان کوتاهی که فعالیت دولت وفاق ملی آغاز شده ارتباط با همسایگان در حال شکل گیری است. در واقع در این گام هدفمند اگر بتوانیم در روند ارتباطات دسترسی های راهی، برقی، گاز و انرژی را توسعه دهیم مشکلات ناشی از تحریم ها را می توانیم مدیریت کرده و به شدت کاهش دهیم. 

کشورمان با ۱۵ الی ۱۶ کشور همسایه است که اگر از این ظرفیت بالقوه بدرستی استفاده شود و استان های مرزی بتوانند ارتباطات خود را با همسایگان تقویت کنند، گامی در جهت توسعه برداشته اند. سفر پزشکیان به ترکمنستان از نظر فرهنگی تاثیرات مناسبی داشت چراکه ۸ رئیس جمهور در آن جلسه حضور داشتند و هر کدام ۱۰ دقیقه ای صحبت کردند که رییس جمهور در این سفر مجددا با ۴ تن از این عزیزان گفت وگو کردند از طرفی دیدار پزشکیان با رهبر ترکمنستان نتایج خوبی داشت چراکه توافقاتی در حوزه گاز، راه و برق ایجاد شد و همچنین در زمینه بازارچه های مرزی نیز تفاهماتی شکل گرفت که ظرف یک ماه آینده در کمیسیون مشترک اقتصادی در تهران مورد بررسی قرار گیرد و نهایی می شود.

فرصت مهم در کریدور ترکمنستان

یکی از اتفاقات مهم در سفر پزشکیان دیدار و گفت وگو با رئیس جمهور روسیه بود که نزدیک به یک ساعت طول کشید در این دیدار در خصوص پیمان ها و قراردادهایی فی مابین تعاملات سازنده‌ای صورت گرفته است که این ملاقات باعث شد به کارها در زمینه گاز، راه، قطار، آب شیرین کن ها سرعت بخشیده شود و همچنین در زمینه انرژی و پتروشیمی توافقات خوبی انجام و درباره آنها بحث شد.

این در حالی است که در دیدار پزشکیان با پوتین تاکید شد که روسیه وظیفه بیشتری را در خصوص جنایت های اسرائیل در غزه و لبنان انجام داده و به زن و کودک رحم نمی کند، ایفا کند. 

همچنین رییس جمهور کشورمان در این سفربا رئیس جمهور ترکمنستان و ازبکستان دیدار داشت که نتیجه آن این شد که هرچه سریع تر کارگروه‌هایی تشکیل و با مسئولان در ایران جلسه داشته باشند.

ترکمنستان که اقتصادش، وابستگی بالایی به صادرات گاز طبیعی دارد، قصد دارد عرضه گاز به ایران را به ۴۰ میلیارد متر مکعب در سال افزایش دهد به طوری که ترکمنستان و ایران، در سوم ژوئیه (۱۳ تیر)، قراردادی را برای تحویل سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از سوی ترکمنستان به ایران، امضا کردند که بر اساس این قرارداد شرکت‌های ایرانی، یک خط لوله جدید به طول ۱۲۵ کیلومتر بین ایران و ترکمنستان برای توسعه ظرفیت تحویل این کشور آسیای مرکزی، خواهند ساخت از طرفی باید به این نکته اشاره شود ایران، دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد و سومین تولیدکننده بزرگ این سوخت فسیلی است اما با رشد تقاضای داخلی روبروست که صادرات را محدود می‌کند در واقع سواپ گاز با ترکمنستان، به ایران امکان می‌دهد به تعهدات صادراتی خود عمل کند.

فرصت ۸۰ میلیارد متر مکعب گازی ترکمنستان

این در حالی است که ترکمنستان سال‌هاست که سواپ گاز با ایران دارد اما حجم آن نسبتا اندک بوده و به تنها چند میلیارد متر مکعب در سال می‌رسید از طرفی درآمد حاصل از صادرات گاز طبیعی، سهم بالایی در بودجه ترکمنستان دارد. این کشور چهارمین ذخایر قطعی بزرگ گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد که طبق آمار شرکت بریتیش پترولیوم،‌ حدود ۱۴ تریلیون متر مکعب برآورد می‌شود.

ترکمنستان در حال حاضر، حدود ۸۰ میلیارد متر مکعب گاز تولید می‌کند و بر این اساس، تا ۱۶۶ سال دیگر می‌تواند گاز تولید کند که از نظر استانداردهای جهانی، رقم فوق العاده بالایی است و نشان می‌دهد ترکمنستان پتانسیل تولید به میزان بیشتری را دارد.با این حال، ترکمنستان برای یافتن بازار برای ذخایر عظیم گاز طبیعی خود مشکل دارد و امکان صادرات مستقیم گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) به بازارهای جهانی را ندارد این در حالی است که چین، مشتری اصلی گاز طبیعی ترکمنستان بوده و حدود نیمی از تولید سالانه این کشور را دریافت می‌کند. در حال حاضر ترکمنستان مشغول کار روی خط لوله‌ای برای عرضه گاز به افغانستان، پاکستان و هند است. این کشور آسیای مرکزی به مدت چند دهه، به دنبال ارسال گاز طبیعی از طریق یک خط لوله از مسیر دریای خزر به جمهوری آذربایجان و اروپا بوده اما با مخالفت روسیه روبرو بود که سابق بر این، بزرگترین تامین کننده گاز اروپا بود.

تهران تا دوشنبه این بار صمیمی تر

پس از ترکمنستان پزشکیان این بار و در دی ماه سال 1403 عازم دوشنبه شد و با همتای تاجیکستانی خود رایزنی کرد و سپس نشست هیأت عالی رتبه با حضور روسای جمهور تشکیل شد و ۲۳ یادداشت و سند همکاری مشترک هم میان دو کشور به امضا رسید.

برگزاری نشست مطبوعاتی مشترک با رئیس جمهور تاجیکستان، حضور در جمع اساتید و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا، شرکت در همایش تجاری، سرمایه‌گذاری و گردشگری دو کشور، گفت‌وگو با رئیس مجلس ملی تاجیکستان، رئیس مجلس نمایندگان، نخست وزیر تاجیکستان و دیدار با ایرانیان از جمله برنامه‌های رئیس جمهور کشورمان در نخستین سفر رسمی به دوشنبه بود.

فتح الله توسلی رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و تاجیکستان، درباره مزیت های سفر رئیس جمهور به تاجیسکتان می‌گوید که «صدور خدمات فنی و مهندسی، احداث شرکت‌های مشترک تولیدی در مناطق آزاد تاجیکستان، همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان درخصوص انتقال فناوری، استفاده از ظرفیت‌های ترانزیتی کشورمان و فروش نفت و فرآورده‌های نفتی به تاجیکستان از جمله ظرفیت‌ها در جهت گسترش روابط تجاری و اقتصادی دو طرف به شمار می‌روند.»

باکو، یک فرصت استراتژیک

رئیس جمهور پزشکیان این بار و در اولین ماه های سال 1404 اولین سفر خود به جمهوری آذربایجان را انجام داده است، مهدی سنایی معاون سیاسی رئیس جمهور در یادداشتی درباره این سفر پزشکیان به باکو نوشته است که «بعضاً طی سال‌های گذشته برخی جریان‌های فرامنطقه‌ای کوشیده‌اند با ایجاد حاشیه بین دو کشور اسلامی ایران و آذربایجان، بر روابط آنها تأثیر بگذارند و مانع از نزدیکی این دو کشور مسلمان همسایه شوند. اما رئیس‌جمهور چند روز پیش در جلسه هماهنگی‌های این سفر با اشاره به پیشینه دیرین و اشتراکات فرهنگی، تاریخی و اعتقادی میان مردم دو کشور گفته بود: جمهوری آذربایجان و ایران پاره‌های یک پیکرند و مردم دو سوی مرز منافع متقابل گسترده‌ای با یکدیگر دارند که بر بستر علایق و دوستی‌های عمیق هزاران ساله استوار شده است.

سیمور ممداف کارشناس مسائل آذربایجان در گفت‌وگو با یکی از رسانه های داخلی با اشاره به سفر رئیس جمهور ایران به آذربایجان می‌گوید که «کارشناسان توافق دارند که روابط میان آذربایجان و ایران در حال کسب حرکت مثبت است. تجارت در حال افزایش است. 

در سال ۲۰۲۴، حجم تجارت دوجانبه ۳۲ درصد رشد کرد، ترافیک حمل‌ونقل کالا ۲۰ درصد افزایش یافت و حمل‌ونقل ترانزیتی بیش از ۲۳ درصد جهش داشت.

 دو کشور اکنون هدفی برای افزایش حجم تجارت سالانه به ۱۰ میلیارد دلار در پنج سال آینده تعیین کرده‌اند هدف بلندپروازانه‌ای که با توجه به روند‌های فعلی، قابل دسترسی است.

وی در ادامه می‌گوید که «لجستیک در مرکز این تحول قرار دارد. پروژه‌هایی مانند کریدور‌های شمال-جنوب و شرق-غرب، ترمینال جدید در آستارا و پل‌هایی، چون سیاه‌رود-اردوباد و آغ‌بند-کلاله در حال تبدیل منطقه به یک شریان حمل‌ونقل حیاتی هستند—که نه تنها جمهوری آذربایجان و ایران را به هم متصل می‌کنند، بلکه اروپا، قفقاز و جنوب آسیا را نیز به هم پیوند می‌دهند. برای ایران، این مسیر‌ها پیوندی مستقیم و کارآمد به دریای سیاه ایجاد می‌کنند و از مسیر‌های بی‌ثبات‌تر و غیرقابل اعتماد اجتناب می‌کنند.

سفر پزشکیان به عمان چه فرصت‌هایی دارد؟

بعدازظهر سه‌شنبه ۶ خرداد ۱۴۰۴، رئیس‌جمهور در رأس هیئتی سیاسی و اقتصادی وارد مسقط، پایتخت عمان شد. این سفر که در پاسخ به سفر دو سال پیش سلطان هیثم بن‌طارق، پادشاه عمان، به تهران و همچنین ادامه دیدار‌های پیشین، از جمله سفر شهید رئیسی به مسقط انجام شد، از اهمیت ویژه‌ای در روابط دوجانبه ایران و عمان برخوردار است. شاید برخی تصور کنند که عمان به عنوان یک کشور حاشیه خلیج‌فارس صرفاً در بعد میانجی‌گری در مذاکرات هسته‌ای برای ایران اهمیت دارد اما این کشور نه‌تنها به دلیل نقش میانجی‌گری در مذاکرات بین‌المللی ایران، بلکه به دلیل روابط رو به رشد اقتصادی و فرهنگی با ایران، جایگاه منحصربه‌فردی در سیاست خارجی تهران دارد.

این سفر که با امضای ۱۴ سند همکاری، دیدار‌های سطح بالا و برگزاری همایش تجاری همراه بود، نشان‌دهنده عزم دو کشور برای گسترش روابط در تمامی زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است. عمان به‌عنوان یک میانجی سیاسی قابل اعتماد، شریک تجاری رو به رشد و مقصد جدید مهاجران ایرانی، جایگاه ویژه‌ای در سیاست خارجی ایران دارد.افزایش تعداد مهاجران ایرانی در عمان به تنهایی برای درک ضرورت توسعه روابط با این کشور و تبدیل کردن این حضور به دستاورد و کاهش چالش‌های احتمالی اهمیت دارد. این سفر نه‌تنها به تحکیم روابط دوجانبه کمک کرد، بلکه زمینه را برای ارتقای همکاری‌ها به سطحی استراتژیک فراهم ساخت. با اجرای دقیق اسناد امضا شده و برنامه‌ریزی برای استفاده از ظرفیت‌های موجود، ایران می‌تواند شراکت کلیدی خود با طرف عمانی را ارتقا داده و از ظرفیت این کشور به عنوان یک میانجی اقتصادی بهره بهتری ببرد.

ارتقای نقش واسطه از سیاسی به اقتصادی

روابط تجاری ایران و عمان در دهه گذشته رشد چشمگیری داشته است. بر اساس آخرین آمار گمرک دو کشور، حجم تجارت دوجانبه از ۲۰۰ میلیون دلار در حدود ۱۰ سال پیش به بیش از 2.5 میلیارد دلار در سال ۱۴۰۴ رسیده است. 

این افزایش نشان‌دهنده پتانسیل بالای همکاری اقتصادی بین دو کشور بوده و اثبات می‌کند که این روابط می‌توانند به سطحی بالاتر ارتقا یابند. در جریان سفر رئیس‌جمهور پزشکیان، همایش تجاری با حضور تجار و نمایندگان اتاق‌های بازرگانی ایران و عمان برگزار شد. 

این همایش فرصتی برای شناسایی فرصت‌های جدید سرمایه‌گذاری، تبادل تجربیات تجاری و تقویت همکاری‌های اقتصادی بود. حضور رئیس‌جمهور در این همایش نشان‌دهنده اهمیت بالای این سفر در توسعه روابط تجاری است. یکی از نکات کلیدی در روابط با عمان ضرورت ارتقای نقش عمان از یک واسطه سیاسی به یک شریک تجاری استراتژیک است. در حالی که عمان به دلیل بی‌طرفی و روابط دوستانه با ایران و دیگر کشور‌ها، نقش مهمی در میانجی‌گری سیاسی ایفا کرده است، پتانسیل‌های اقتصادی این کشور هنوز به‌طور کامل مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است. افزایش حجم تجارت به بیش از 2.5 میلیارد دلار در دهه گذشته، نشان‌دهنده روند مثبت در روابط اقتصادی است.

با این حال، با توجه به رقابت شدید در منطقه و سابقه طولانی‌تر روابط تجاری ایران با برخی کشور‌های دیگر، لازم است که تلاش‌های بیشتری برای تقویت همکاری‌های اقتصادی انجام شود.

 امضای اسناد همکاری در این سفر، گامی در این جهت است. ضمن اینکه این کشور می‌تواند در شرایط تحریم نقش پررنگ‌تری به عنوان میانجی اقتصادی نیز بازی کند. تقویت پیوند‌های مردمی بین ایران و عمان، از طریق گردشگری، تبادلات فرهنگی و همکاری‌های دانشگاهی، می‌تواند به تحکیم روابط دوجانبه کمک کند. حضور ایرانیان مقیم عمان و نقش آن‌ها در اقتصاد و فرهنگ این کشور، فرصت مناسبی برای گسترش این پیوند‌ها فراهم کرده است.

کار ویژه معاون اول در تاجیکستان

معاون اول رئیس جمهور نیز در ادامه کارویژه دولت برای فعال کردن ظرفیت های منطقه ای و بی اثر کردن تحریم ها (پنجشنبه 8 خرداد) در صدر هیأتی وارد دوشنبه، پایتخت تاجیکستان شد. این سفر به دعوت رسمی نخست‌وزیر تاجیکستان و با هدف دیدارهای دوجانبه و شرکت در کنفرانس بین‌المللی حفاظت از یخچال‌های طبیعی صورت گرفت و عارف را در این سفر چهره‌هایی از حوزه‌های اقتصادی، علمی و فناوری همراهی کردند.

یکی از نقاط عطف سفر عارف، امضای چهار سند همکاری و یک بیانیه مشترک میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تاجیکستان در حضور معاون اول رئیس‌جمهور ایران و نخست‌وزیر تاجیکستان بود. این اسناد شامل یادداشت تفاهم همکاری‌های علمی و فناورانه، توافقات در حوزه راه‌آهن، مسائل مربوط به اشتغال و همچنین تسویه مطالبات شرکت فراب با وزارت انرژی تاجیکستان بود.عارف در نشست خبری مشترک با قاهر رسول‌زاده، نخست‌وزیر تاجیکستان، با استقبال از امضای این اسناد، تأکید کرد: نباید تنها به امضای توافقات بسنده کرد، بلکه پیگیری اجرای دقیق آن‌ها توسط کمیسیون‌های مشترک و وزارتخانه‌های مسئول ضروری است.

در بخش دیگری از سخنان خود، معاون اول رئیس‌جمهور بر گسترش همکاری‌های علمی، صنعتی و فناورانه با تاجیکستان تأکید کرد و گفت: باید به صورت جدی از ظرفیت‌های دو کشور برای ارتقای همکاری در این حوزه‌ها بهره گرفت. 

عارف افزود که جمهوری اسلامی ایران آماده است ظرفیت‌های خود در صنایع، داروسازی، سلامت و زیرساخت را در اختیار تاجیکستان قرار دهد. 

منبع : فارس