همتی دوباره در بانک مرکزی با وعده ثبات اقتصادی در اوج نوسانات ارزی / آیا این بار فرق می کند؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی رکنا، عبدالناصر همتی از سوم مرداد ۱۳۹۷ تا نهم خرداد ۱۴۰۰ ریاست کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را بر عهده داشت. او پس از پایان این دوره، در انتخابات ریاست‌ جمهوری سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۳ نامزد شد که در انتخابات ۱۴۰۳ صلاحیت وی از سوی مراجع قانونی تأیید نشد. با این حال، در مرداد ماه ۱۴۰۳ به‌ عنوان وزیر امور اقتصادی و دارایی دولت چهاردهم به مجلس معرفی شد و رأی اعتماد گرفت.

دوره وزارت همتی با چالش‌ های جدی اقتصادی همراه بود. در زمان آغاز به کار دولت مسعود پزشکیان، نرخ دلار در بازار آزاد حدود 60 هزار تومان بود اما در اسفند ماه ۱۴۰۳ این نرخ تا مرز ۱۰۰ هزار تومان نیز افزایش یافت. هم‌ زمان، بازار کالاهای اساسی با موجی از افزایش قیمت مواجه شد؛ به‌ گونه‌ای که اقلامی همچون برنج و سیب‌ زمینی رشد قیمتی قابل توجهی را تجربه کردند. افزون بر این، تشدید ناترازی در بخش انرژی به تعطیلی‌ های مکرر در بخش‌ های مختلف اقتصادی و صنعتی انجامید و نارضایتی عمومی را افزایش داد.

در چنین فضایی، امیرحسین ثابتی و حمید رسایی از نخستین نمایندگانی بودند که ایده و طرح استیضاح وزیر اقتصاد را مطرح کردند. در مراحل ابتدایی، این طرح با استقبال محدودی در مجلس مواجه شد اما با گسترش انتقادات مردمی نسبت به آنچه «ضعف در مدیریت اقتصادی» عنوان می‌ شد، تعداد امضاکنندگان استیضاح به‌ تدریج افزایش یافت. نهایتاً در دوازدهم اسفند ۱۴۰۳، پس از برگزاری جلسه‌ ای طولانی و پرتنش در صحن علنی مجلس، عبدالناصر همتی با ۱۸۲ رأی موافق نمایندگان استیضاح شد و از سمت وزیر امور اقتصادی و دارایی برکنار گردید.

همتی به بانک مرکزی برگشت

در ادامه این تحولات، عبدالناصر همتی بار دیگر به رأس سیاست‌ گذاری پولی کشور بازگشت. بنا بر اعلام فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، وی با رأی هیئت دولت به‌ عنوان رئیس‌ کل جدید بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منصوب شد و بدین ترتیب جایگزین محمدرضا فرزین گردید. به گفته مهاجرانی، انتخاب همتی پس از طی فرآیندی از ارزیابی‌های تخصصی انجام شد و او موفق شد بالاترین امتیاز را در میان گزینه‌ های مطرح از سوی خبرگان حوزه بانکی کسب کند؛ فرآیندی که نهایتاً با اجماع و رأی اعتماد اعضای هیئت دولت به نتیجه رسید.

همتی در نخستین حضور خود در جلسه هیئت دولت، چارچوب برنامه‌هایش را بر سه محور کلیدی متمرکز دانست: مهار تورم، کنترل نرخ ارز از مسیر حذف رانت‌ها و مفاسد ناشی از چندنرخی بودن ارز، و سامان‌دهی ناترازی بانک‌ها با هدف جلوگیری از رشد اضافه‌برداشت‌ها و بازگرداندن انضباط به شبکه بانکی. این انتصاب در شرایطی صورت گرفته که ثبات پولی و ارزی به‌عنوان یکی از فوری‌ترین اولویت‌های اقتصادی کشور مطرح است و افکار عمومی، بازارها و فعالان اقتصادی با حساسیت ویژه‌ای عملکرد بانک مرکزی را دنبال می‌کنند.

با این حال، بازگشت همتی به ساختمان میرداماد در حالی رقم خورده است که کارنامه پیشین او—چه در دوره ریاست بانک مرکزی و چه در وزارت اقتصاد—همچنان محل بحث است.

همتی: قول می‌دهم ثبات اقتصادی فراهم شود

عبدالناصر همتی روز چهارشنبه پس از جلسه هیات دولت و انتخابش به عنوان رییس کل جدید بانک مرکزی در جمع خبرنگاران افزود: در میان‌مدت و بلندمدت، نسبت نقدینگی به رشد اقتصادی مهم‌ترین عامل تورم است و این موضوع را به‌طور جدی پیگیری خواهیم کرد.

وی ادامه داد: معیشت مردم بسیار مهم است و بانک مرکزی آن را به‌عنوان اولویت اصلی خود در کمک به سایر دستگاه‌های مسئول معیشت مردم پیگیری خواهد کرد.

همتی خاطر نشان کرد: نکته مهم دیگر به سیاست‌های ارزی برمی‌گردد. حتماً فساد و رانت ناشی از چندنرخی بودن ارز را جمع خواهیم کرد. به نظر من، یکی از دلایل اصلی التهابات در بازار ارز، چندنرخی بودن، رانت، فساد و سفته‌بازی است که در آن رخ می‌دهد. حتماً این وضعیت را سر و سامان خواهم داد.

هماهنگی بازارها مدنظر است

وی تصریح کرد: به مردم عزیز قول می‌دهم تمام تلاشم را می‌کنم تا انشاءالله ثبات را در بازار ارز به وجود آورم و حتماً هماهنگی بین بازارها را مد نظر خواهم داشت. بازار مالی یک بازار وسیع‌تر است و هماهنگی سیستم پولی با بازار سرمایه برقرار خواهد شد.

همتی ادامه داد: ثبات و توسعه بازار سرمایه را جزو اهدافم قبلاً هم گفته‌ام و اکنون تکرار می‌کنم: حتماً به بازار سرمایه کمک خواهم کرد.

رییس کل بانک مرکز خاطرنشان کرد: بنابراین، برخورد با بانک‌های ناتراز (که عامل مهم تورم در کشورمان هستند) و همچنین مدیریت یکپارچه ارز در شرایط تحریمی، بحث‌های مهمی هستند که انشاءالله در روزهای آینده بیشتر با شما و مردم عزیز در مورد آنها صحبت خواهم کرد.

وی افزود: من با تمام وجود وقتم را برای این کار مهم می‌گذارم و انشاءالله در روزهای آینده مردم عزیزمان خواهند دید که این ثبات را به اقتصاد کشور بازمی‌گردانیم

حفظ و تقویت ذخایر ارزی برای من مهم‌تر از مداخلات بازار است.

 همتی گفت: در جلسه‌های اخیر با اصناف و فعالن اقتصادی، محور صحبت‌ها ثبات بازار بوده و بازار هم به دنبال ثبات اقتصادی است.

وی خطاب به خبرنگاران گفت: اجازه دهید درباره نرخ صحبت نکنم؛ مسئول نرخ‌گذاری نباید بانک مرکزی باشد و بانک مرکزی باید از نوسانات نرخ ارز جلوگیری کند.

همتی ادامه داد: کانال یا دالانی برای نرخ ارز تعیین می شود که در این دالان براساس روند اقتصاد کشور حرکت و بر اساس آن روند، ثبات به نرخ ارز داده شود.

وی با تاکید بر اینکه حفظ و تقویت ذخایر ارزی برای من مهم‌تر از مداخلات بازار است، افزود: من تجربه سالهای ۱۳۹۷-۱۳۹در بانک مرکزی را داشتم که با وجود مشکلات شدید درآمد ارزی که وصولی‌ها کمتر از ۱۰ میلیارد دلار بوده، اما با مدیریت اصولی توانستیم ۱.۵ میلیارد دلار به ذخایر اسکناس اضافه کنیم.

 با توجه به شرایط تحریمی، مدیریت بازار ارز اصولی دارد و این کار انجام خواهد شد.

رییس کل بانک مرکزی گفت: از صرافی‌ها کمک گرفته می‌شود چرا که آن‌ها شبکه مویرگی عظیمی هستند که متأسفانه در حال حاضر غفلت شده‌اند و قرار است دوباره احیا شوند.

وی با بیان اینکه انشالله ثبات و آرامش در بازار ارز برقرار خواهد شد، تاکید کرد: اساس ضوابط تعیین شده طبق قانون با بانک های ناتراز برخورد می کنم.

همتی افزود: برای فرایند گزیر برای هر موسسه‌ای که باشد یک ضوابطی تعیین شده هم در قانون بانک مرکزی هم مجوزهایی که از قوا گرفته شده است و من بر اساس همان‌ قوانین کار برخورد با موسسات و بانک های ناتراز را پیگیری خواهم کرد.

وی افزود: خیلی از بانک‌های ما متاسفانه ناتراز هستند و این ناترازی تبدیل به اضافه برداشت از بانک مرکزی و نقدینگی مازاد در جامعه می شود و تورم را رقم می زند و در نهایت به افزایش نرخ ارز دامن می زند.

رییس کل بانک مرکزی افزود: ریشه همه این مشکلات در همان ناترازی بانک هاست که به طور جدی به عنوان یکی از کارهای اصلی روی ساماندهی این وضعیت تمرکز خواهد کرد. 

وی خاطر نشان کرد: موسسه ملل هم استثنا نیست و من هنوز اطلاعات و آمار مشکلات این موسسه را ندارم اما حتما راجع به آن تصمیمات مقتضی خواهیم گرفت.

هدفم یکپارچه سازی بازار ارز است

رییس کل بلنک مرکزی همچنین گفت: من به مجلس و تصمیم‌های آنان احترام می‌گذارم و با نمایندگان مجلس مشورت خواهم کرد، اما باید مسائل اقتصادی را بر پایه آنچه درست می‌دانم، علم اقتصاد، شرایط کشور و تجربه خودم مدیریت کنم.

همتی ادامه داد: تاکنون چندین مورد ارائه ارز ترجیحی داشتیم که در نهایت دوباره احیا شد و یا شوک قیمتی ایجاد کرد؛ این روند به از دست رفتن ذخایر بانک مرکزی منجر شد.

همتی افزود: ارز ترجیحی باعث از بین رفتن ذخایر و بالابردن قیمت‌های دستوری ارز شد و مردم نیز قیمت کالاها را با وجود تفاوت قیمت بازار آزاد با ترجیحی، به‌روز می‌گیرند. 

رییس کل بانک مرکزی تاکید کرد: بازار آزاد ارز به صورت یک مارجین برای اقتصاد عمل می‌کند و با وجود اینکه برخی انکار می‌کنند، حقیقت این است که این تفاوت‌ها نوسانات قیمتی را تشدید می‌کند.

وی افزود: نباید بگذاریم فاصله‌های قیمتی موجب نوسانات روزانه ارز و تورم کالاها شود. در حال حاضر قیمت‌های گوشت، مرغ، روغن و برنج در بازار به دلیل ترجیحی بودن ارز افزایش یافته است.

وی در ادامه گفت: هدف و راهکار اصلی، ایجاد یکپارچگی بازار است و من حتماً این کار را انجام خواهم داد.

همتی درباره شرکت‌هایی که ارز خود را برنگردانده‌اند، گفت: مطمئن باشید همه را برمی‌گردانم؛ شک نکنید که برخورد خواهم کرد، تجربه نشان داده که این‌ها را پیگیری خواهم کرد و اگر کسی ارز خود نیاورده باشد حتماً برمیگرداند مگر اینکه نرخ‌ها را به قدری پایین آورده باشید که برای صادر کننده به صرفه نباشد که ارز را برگرداند 

وی با تاکید بر اینکه به تدریج ارز را تک نرخی خواهیم کرد ولی قطعاً تک نرخی شدن ارز روی قیمت کالاها اثر خواهد داشت، افزود: من قبلاً هم گفته بودم که علی‌رغم اینکه قیمت ارز را پایین نگه داشته‌اید اما قیمت کالاها باز هم افزایش داشته است تک‌نرخی شدن ارز باید با تدبیر انجام شود 

وی افزود: اگر قرار است ارز ترجیحی برداشته شود باید مابه‌التفاوت آن برای مردم جبران شود حالا یا از طریق کالابرگ یا از هر روش دیگری؛ نمی‌توان بی‌محابا ارز ترجیحی را برداشت.

همتی با تاکید بر اینکه گلایه‌های صادرکنندگان درست است و این مسائل را حل خواهیم کرد، افزود: حتماً سازوکاری ایجاد می‌کنیم که همه فعالان اقتصادی ارزهایشان را به داخل کشور بیاورند.

وی با یادآوری اینکه مقرراتی که تدوین شده دست و پاگیر است. افزود: یکی از برنامه‌های ما جمع آوری سامانه‌های اضافه است؛ طی یکی دو هفته آینده برنامه‌های اصلی خود را اعلام خواهم کرد.

وی درباره حذف ارز ترجیحیخاطر نشان کرد: با بررسی شرایط، ضوابط و موقعیت کالاها، موقعیت ذخایر در زمینه ارز ترجیحی تصمیم خواهیم گرفت.

رییس کل بانک مرکزی گفت:مطمئن باشید تصمیمی اتخاذ نمی‌کنیم که به بی‌ثباتی یا التهاب قیمت‌ها منجر شود و این تصمیمات حتماً بر اساس بررسی‌های دقیق خواهد بود.