تهران تشنه است؛ نجات آب، نجات شهر!

به گزارش رکنا، امسال دومین سال خشک کشور در نیم‌قرن اخیر و پنجمین سال خشکسالی پیاپی در تهران است. ورودی آب به سدهای کشور نسبت به پارسال ۴۳ درصد کاهش داشته و میانگین پرشدگی مخازن، ۴۴ درصد است.

 ۲۴ استان کشور درگیر تنش آبی هستند که مجموعاً ۵۰ شهر را شامل می‌شود. در پیشانی این ۵۰ شهر دارای تنش آبی، مناطقی چون تهران، مشهد، اصفهان، اراک، ساوه، تبریز، بانه و بندرعباس قرار دارند»

وضعیت سدهای کشور و تهران

در تاریخ ۲۸ تیر ۱۴۰۳، مجموع حجم آب ذخیره‌شده در سدهای استان تهران ۴۰۳ میلیون مترمکعب بوده که تنها نیمی از این حجم مفید است و بقیه به‌دلیل رسوبات، قابل استفاده نیست. درصد پرشدگی سدهای تهران نیز تنها ۲۱ درصد است که زنگ خطری جدی محسوب می‌شود.

سد لتیان ۵۲ درصد، حدود ۲۱ میلیون مترمکعب کمتر از سال گذشته، سد ماملو ۹ درصد، ۲۶ میلیون مترمکعب کاهش نسبت به سال قبل، سد امیرکبیر ۳۶ درصد، ۲۶ میلیون مترمکعب عقب‌ماندگی نسبت به سال قبل، سد طالقان ۵۱ میلیون مترمکعب حجم فعلی، ۱۳۶ میلیون مترمکعب عقب‌تر از شرایط مطلوب است.

از ابتدای سال آبی جاری تاکنون، میزان ورودی آب به سدهای کشور ۲۲ میلیارد و ۷۶۰ میلیون مترمکعب بوده که در مقایسه با پارسال (۳۹ میلیارد و ۶۳۰ میلیون مترمکعب)، ۴۳ درصد کاهش دارد. با وجود کاهش ۴۳ درصدی ورودی، حجم فعلی آب موجود در مخازن کشور ۲۲ میلیارد و ۹۶۰ میلیون مترمکعب است که نسبت به سال قبل ۲۶ درصد کاهش دارد. درصد پرشدگی مخازن به‌طور متوسط ۴۴ درصد است. سدهای تهران، زاینده‌رود، دوستی، شهید کاظمی (بوکان)، طالقان و ... همگی با عقب‌ماندگی چشمگیر نسبت به پارسال مواجهند. سد استقلال هرمزگان، سفیدرود، داراب، ساوه، چهار نیمه، اکباتان، نهند و سایر سدهای مهم کشور نیز با کاهش‌هایی از ۱۶ تا ۷۳ درصد نسبت به سال گذشته روبه‌رو هستند.

کاهش 38 درصدی میانگین بارش کشور نسبت به 57 سال گذشته

میانگین بارش کشور تا پایان تیر، ۱۴۷ میلی‌متر بوده که نسبت به میانگین ۵۷ سال گذشته، ۳۸ درصد و نسبت به سال گذشته، ۴۰ درصد کاهش داشته است. ۲۴ استان، شامل ۵۰ شهر درگیر تنش آبی هستند. تهران، مشهد، اصفهان و تبریز جزو مناطق با تنش شدید هستند.

بر اساس آمار ارائه‌شده، استان‌های با کاهش ۵۰ تا ۸۰ درصدی بارش عبارتند از سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر، خوزستان؛ استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، یزد، فارس، تهران، خراسان شمالی، البرز، اصفهان، خراسان جنوبی، قم، مرکزی، کرمان، چهارمحال و بختیاری، ایلام، خراسان رضوی، سمنان در رده استان‌های با کاهش ۳۰ تا ۵۰ درصدی بارش هستند. همچنین استان‌های لرستان، اردبیل، گلستان، آذربایجان شرقی، کردستان، قزوین، کرمانشاه، آذربایجان غربی، همدان، مازندران نیز با کاهش ۱۰ تا ۳۰ درصدی مواجه هستند. دو استان زنجان و گیلان شرایط نزدیک به نرمال دارند.

از آنجایی که جمعیت تهران سالانه ۴۰۰ هزار نفر افزایش می‌یابد اما منابع آب ثابت مانده‌اند، برای کاهش مصرف از ۳.۷ به ۲.۲ میلیارد مترمکعب تا سال ۱۴۰۷، نیاز به مشارکت مردمی، مدیریت پساب، کاهش سهم کشاورزی (۴۵ درصد از کل مصرف)، و اصلاح تعرفه‌ها وجود دارد.

هم اکنون ایران و به‌ ویژه استان های تهران و البرز در شرایط بحرانی منابع آب قرار دارند و حتی با کاهش فشار آب نیز هنوز بحران حل نشده است. از آنجا که صرفه‌جویی یک رفتار جمعی و مسئولانه است، در ادامه چند راهکار عملی و فوری می تواند به طور کوتاه مدت در این شرایط راهگشا باشد.

راهکارهای فوری برای کاهش مصرف در بخش خانگی:

    کاهش زمان دوش گرفتن: هر دقیقه دوش گرفتن حدود ۱۵-۲۰ لیتر آب مصرف می‌کند. کوتاه کردن زمان دوش تا ۳-۵ دقیقه می‌تواند تاثیر زیادی داشته باشد.

    استفاده از سردوش کاهنده مصرف: سردوش‌های کم‌مصرف تا ۵۰٪ در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کنند و قیمت بالایی هم ندارند.

    نصب شیرآلات کم‌مصرف و کاهنده فشار: شیرهای دارای فیلتر یا هواگیر باعث کاهش مصرف آب بدون کاهش کارایی می‌شوند.

    استفاده از ماشین لباسشویی و ظرفشویی فقط در حالت پر: این دستگاه‌ها در حالت نیمه‌پر مصرف مشابهی دارند، پس بهتر است تنها وقتی پر شدند استفاده شوند.

    بستن شیر آب هنگام مسواک زدن، اصلاح یا شست‌وشوی ظروف: همین اقدام ساده می‌تواند روزانه ۱۰-۲۰ لیتر آب را نجات دهد.

    استفاده مجدد از آب خاکستری (آب شست‌وشوی میوه، لباس و...): این آب می‌تواند برای آبیاری باغچه یا شست‌وشوی خودرو/حیاط استفاده شود.

اقدامات عمومی و کوتاه‌مدت که دولت و شهرداری‌ها می‌توانند انجام دهند:

    آغاز طرح نصب کنتورهای جداگانه در مجتمع‌ها: این کار باعث عدالت در مصرف می‌شود و انگیزه صرفه‌جویی را در هر واحد بالا می‌برد.

    تعرفه‌گذاری پلکانی با جریمه برای پرمصرف‌ها: به‌خصوص برای کسانی که ۲-۳ برابر الگو مصرف می‌کنند، باید نرخ بالاتری اعمال شود.

    تبدیل چاه‌های با کیفیت آب شرب به منابع آبرسانی: بسیاری از چاه‌های باکیفیت هنوز در اختیار شهرداری‌اند؛ باید به سیستم آبرسانی بازگردند.

    استفاده از پساب برای آبیاری فضای سبز شهری: نباید از آب شرب برای آبیاری پارک‌ها یا فضای سبز استفاده شود.

    آگاهی‌رسانی گسترده در مدارس، رسانه‌ها و فضای مجازی: صرفه‌جویی باید تبدیل به فرهنگ شود، نه فقط واکنش به بحران.

    الزام سازندگان به استفاده از شیرآلات کم‌مصرف و سیستم‌های بازچرخانی آب: شهرداری‌ها می‌توانند این الزام را در صدور پروانه ساخت لحاظ کنند.

گفتنی است، تهران در شرایط اضطراری آبی قرار دارد و این بحران باید سریعا مدیریت شود. در این شرایط صرفه‌جویی نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است. اگر مردم و مسئولان همزمان وارد میدان شوند، می‌توان از بحران گذشت. در غیر این‌صورت، ممکن است با محدودیت‌های سراسری و جیره‌بندی مواجه شویم.

اگر مدیریت مصرف جدی گرفته نشود و کاهش ۲۵ درصدی مصرف اتفاق نیفتد، به‌زودی شاهد مشکلات جدی در تأمین آب شهروندان تهران و البرز خواهیم بود. اکنون از همه شهروندان می‌خواهیم در مصرف آب نهایت صرفه‌جویی را داشته باشند، ملاحظه یکدیگر را بکنند و شرایط را درک کنند تا شاهد اعمال محدودیت‌های شدیدتر نباشیم.