عجیب بودن آمار ثابت فرسایش سالانه خاک کشور روی نرخ 2 میلیارد تن طی 10سال/ تخمین 5میلیارد تن فرسایش سالانه خاک

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، فرسایش خاک یک تغییر فیزیکی و فرآیند تدریجی جابه جایی و انتقال لایه بالایی خاک (خاک سطحی) توسط عوامل مختلف به ویژه آب، باد و حرکت توده‌ای است که در درازمدت باعث از بین رفتن آن می‌شود. به تعریفی دیگر، فرسایش خاک عبارت است از حذف حاصلخیزترین لایه رویی خاک از طریق آب، باد و کشاورزی بیش از حد. فرسایش خاک نتیجه استفاده ناپایدار از زمین و سایر اختلالات مانند آتش سوزی، استخراج معادن یا مصارف کشاورزی فشرده است. از دست دادن خاک ممکن است اثرات جدی بر کمیت و کیفیت خدمات اکوسیستم خاک داشته باشد که پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جدی در پی دارد.

سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور دیروز اعلام کرد که بر اساس برآوردهای کارشناسی و ارقام اعلام شده از سوی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری سالانه ۲ میلیارد تن خاک کشور فرسایش می یابد. فرسایش خاک در ایران ۱۴ درصد درآمد ناخالص ملی برآورد شده است.

روزگذشته، این آمار در مورد میزان فرسایش خاک ایران در وضعیت کنونی کشور در حالی از سوی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور  اعلام شده است که با یک جستجوی ساده در مرورگر گوگل به این نکته می رسید که بیش از 10 سال است که از سوی مراجع رسمی کشور میزان فرسایش سالانه خاک در کشور به طور ثابت 2 میلیارد تن اعلام شده است. این درحالی است که طی 10 سال گذشته میزان خشکسالی و کم آبی کشور چندین برابر شده است.

مهدی بصیری: 30 سال است روی نرخ 2 میلیارد تن فرسایش خاک، ثابت مانده اند!

مهدی بصیری عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان و کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی رکنا در خصوص این ثابت ماندن نرخ فرسایش خاک در دهه اخیر با توجه به  وضعیت کم آبی و خشکسالی کشور اینگونه گفت: 30 سال پیش  مقاله ای  در مورد مرتع و تخریب گیاهی تهیه کردم که برگرفته از سخنان کارشناسان خاک و منابع طبیعی آن تاریخ بود، آن موقع محققان این عرصه، فرسایش خاک کشور را سالانه 2 میلیارد تن تخمین زده بودند، هنوز هم همان 2 میلیارد تن فرسایش سالانه خاک کشور اعلام می شود.

وی تاکید داشت: مشکل این است که از آن زمان تاکنون، اندازه گیری علمی و دقیقی صورت نگرفته است و هر آنچه در طی این سالها گفته شده است ، برگرفته از تخمین ها است. اما آنچه کاملا مشخص و مشهود است . فرسایش خاک ، بزرگترین خسارتی است که به یک کشور وارد می شود زیرا پتانسیل تولید غذا و کیفیت محیط زیست از بین می رود. به طور مثال، وقتی فرسایش خاک گسترش می یابد، آلودگی هوا نیز بیشتر می شود زیرا گرد و غبار بیشتری خواهیم داشت. وقتی فرسایش خاک افزایش می یابد، مرتع کمتر شده و تولید محصولات کشاورزی کاهش می یابد.

 اثر فرسایش خاک، گرسنگی است

این کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار در خصوص تاثیر فرسایش خاک بر بالا رفتن فلش بیکاری و فقر گفت: طبیعی است که آثار فرسایش خاک، گرسنگی است.فرسایش خاک  کمبود مواد غذایی و حتی کاهش کیفیت مواد غذایی را رقم می زند.

بصیری افزود: فرسایش  2 میلیارد تن سالانه خاک ، یعنی از دست دادن فسفر، آزت، پتاس، میکرو المنت ها در داخل کشور،که برای رشد با کیفیت یک گیاه لازم است.این از دست دادن ها، خسارت اقتصادی بزرگی را نیز به کشور تحمیل می کند.  زیرا همین میزان از دست دادن  فسفر و ازت و پتاس و ...  باید از بنادر کشور وارد شود تا تامین فقر و نبود آنها، جبران شود. فرسایش خاک ، ضربه سهمگینی به اجتماع و اقتصاد کشور است.

توجه به میزان فرسایش خاک، گرفتار بی دانشی در وزارت کشاورزی

این عضو هیئت علمی دانشگاه در ادامه با بیان این که میزان انباشت پشت سدها ، گسترش و افزایش گرد و غبار، میزان رسوبات که با رودخانه و آب از کشور خارج می شود نشانگر افزایش فرسایش خاک در چند دهه اخیر است ادامه داد: این برآوردها و تحقیقات مهم، نیاز به پژوهش دقیق دارد. متولی انجام این پژوهش نیز وزارت کشاورزی است که این وزارتخانه هم سالهاست درگیر مرغ و تخم مرغ است و اینگونه است که اهمیت توجه به میزان فرسایش خاک ، گرفتار بی دانشی در وزارت کشاورزی شده است. وقتی چندین سال است یک رقم ثابت در مورد فرسایش سالانه خاک گفته می شود نشانگر این است که تحقیق جدیدی صورت نگرفته است. با توجه به شرایط محیط زیستی کشور، این رقم افزایش یافته است.فرسایش به شدت بالاست. هر بارانی که می آید و رودخانه ای جاری می شود یا هر سدی که باز می شود و آبی که جاری می شود با آن رنگ نزدیک به قهوه ای، نشانه رسوباتی است که همراه آب جاری می شود. بنابر این میزان رسوبات بسیار زیاد است و خبر از افزایش فرسایش خاک می دهد.

فرسایش خاک در سال 97 سالانه حدود چهار میلیارد تن

و اما طبق تحقیقاتی که سال 97 توسط  شاهین محمدی، حمیدرضا کریم زاده و میثم علیزاده انجام گرفته و در پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی منتشر شد در آن سال سالانه حدود چهار میلیارد تن خاک از اراضی کشور دچار فرسایش اعلام شده بود.

در این تحقیق آمده است: " فرسایش خاک از مهم ترین مسائل و مشکلاتی است که امروزه بشر با آن مواجه است. بنابر این مدیریت خاک به منظور بهره برداری مطلبوب و کاهش تخریب آن ضروری است. هدف از این تحقیق, برآورد فرسایش خاک کشور ایران به وسیله ی مدل RUSLE با استفاده از داده های سیستم اطلاعات مکانی (GIS) و سنجش از دور (RS) است. در مطالعه ی حاضر, با جمع آوری داده ها و اطلاعات مختلف شامل لایه های مدل رقومی ارتفاعی (DEM), آمار بارندگی مربوط به ایستگاه های باران نگار, تصاویر ماهواره ای و خصوصیات خاک به عنوان ابزار تحقیق استفاده شده و میزان فرسایش خاک با استفاده از مدل RUSLE برآورد شد. مقادیر متوسط سالانه ی عامل های P, K, C, LS و R به ترتیب برابر با 65/0, 04/0 (t h MJ-1mm-1), 46/0, 3/6 و 195 (MJ mm ha-1 y-1h-1) هستند. نتایج پژوهش حاضر نشان داد متوسط فرسایش سالانه ی خاک در کشور ایران حدود 24 تن بر هکتار بر سال است و عامل LS با ضریب همبستگی 66/0 بیشترین تأثیر را در برآورد فرسایش سالانه ی خاک توسط مدل RUSLE داشته است. همچنین, نتایج پژوهش نشان داد سالانه حدود چهار میلیارد تن خاک از اراضی کشور فرسایش یافته و قسمتی از آن وارد سامانه ی آب های جاری و دریا می شود که سبب کاهش کیفیت, آلودگی آب, کاهش حاصلخیزی خاک و کاهش سطح اراضی قابل کشت و در نهایت تخریب خاک می شود."

گفتنی است با توجه به توضیحات دکتر مهدی بصیری و بررسی تحقیق کارشناسان در سال 97 و  میزان خشکسالی و کم آبی و فرونشست ها و ... می توان تخمین زد که فرسایش خاک  5 میلیاردتن در سال است. این نرخ فرسایشی که بسیاری از کارشناسان دیگر محیط زیست با بررسی داده ها بر آن تاکید دارند و ابراز نگرانی می کنند.

خبرنگار: آزاده مختاری