داستان «توسعه» و «آشوراده» / رویارویی با محیط زیست اینبار به بهانه گردشگری + فیلم

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در سال‌های اخیر میزان حساسیت افکار عمومی در کشور نسبت به موضوعات زیست‌محیطی افزایش یافته است و این اتفاق بسیار خوبی برای زیست بوم ایران محسوب می‌شود مضاف بر این اطلاعات و دانش ما از قواعد حاکم بر اکوسیستم‌ و طبیعت تغییر یافته است. ما می‌دانیم که جغد نحس نیست و تنها به خاطر حساس بودن سیستم شنوا‌یی‌اش متروکه‌ها را برای زندگی برمی‌گزیند. ما دریافته‌ایم که اگر گوشتخواران کوچک را از یک منطقه‌ای حذف کنیم احتمال طغیان جمعیت جوندگان وجود دارد یا اگر حشراتی مانند ملخ‌ها هیچ صیادی نداشته باشند و دسترسی به منابع غذایی کافی وجود داشته باشد، جمعیت آنها میلیونی خواهد شد و صدمات اقتصادی بسیاری برای انسان درپی خواهد داشت. ما اکنون می‌دانیم که بیابان، صحرا، دشت، کوهستان،؛ جنگل، تالاب، دریا و تمامی ساکنان آن روابط در هم تنیده ای دارند که ما از بسیاری از آنها اطلاع نداریم و حتی میزان اطلاعات ما از روابط کشف شده بین موجودات زنده نیز به قدر کافی کامل نیست.

سیاستمداران اما اینگونه فکر نمی کنند آنها معتقدند زمین بزرگترین منبع در دسترس انسان است که آفرینش او را مجاز به بهره برداری به هر شکل ممکن کرده است و این منبع تا بینهایت ادامه دارد. سیاستمداران در کشور ما حتی پا را فراتر گذاشته و اسم این روش را به جای توسعه جا زده اند. در این فرآیند آنها با یک بازدید میدانی از یک منطقه خود را مجاز می دانند که به تپه ماهوری های غرب کشور، «زمین توسعه نیافته» بگویند و به جلگه خوزستان، «زمین بایر» و به تالاب های شمال کشور که نفس های آن به شماره افتاده، «مرداب بد بو» و یا به زیستگاه های مرکزی فلات ایران، «بیابان بی آب و علف» و با این توصیف خود را مجاز به بهره برداری به هر شکل ممکن از طبیعت می دانند. داستانی که سناریوی آن به اشکال مختلف در پروژه های سرمایه گذاری متعدد دیده می شود و تنها بازیگران آن در استان های و شهرهای مختلف تغییر می یابد.

رییس دولت سیزدهم در اسفند ماه سال 1400 در سفر به استان گلستان دستور رفع موانع توسعه گردشگری در جزیره آشوراده را صادر کرد. در همان تاریخ عزت الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی در این باره طی اظهاراتی گفته بود: در ۲۲ هکتار از منطقه آشوراده که در اختیار ما قرار داده شده یک  طرح مقدماتی پیش بینی شده و خدمات و سرویس های مختلف گردشگری و تفریحی و اینترنتی در اختیار گردشگران قرار خواهد گرفت. در اوایل مرداد ماه امسال طرح طبیعت‌گردی و گردشگری آشوراده با حضور استاندار گلستان و اعضای کمیته ملی طبیعت‌گردی تصویب و توافق‌نامه اجرایی طرح نیز امضاء شد اما دعوای حقوقی بین منابع طبیعی و بنیاد مسکن در مورد حدود 19 هکتار از منطقه روستایی در جزیره آشوراده در اواسط شهریور امسال با حکم قطعی دادگاه به نفع بنیاد مسکن به پایان رسید و طی آنچه به گفته مقامات قضایی تدابیر و اقدامات عاجل در راستای حل مشکل حقوقی ۲۵ ساله طرح گردشگری جزیره آشوراده عنوان شد، دستور به تملک این زمین به نفع بنیاد مسکن داده شد.

پیشتر علیرضا نجیمی، سرپرست دفتر مدیریت زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگویی که با خبرنگار رکنا داشت گفته بود پرونده 9 منطقه از 18 ذخیره گاه زیست کره در ایران تا دی ماه جهت بازنگری به یونسکو ارسال می شود و امیدواریم با توجه به استانداردهای بالای سطح حفاظت در کشور این مناطق به تایید یونسکو برسند. به همین دلیل سراغ روح الله اسماعیلی، معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست مازندران رفتیم. او در پاسخ به این سوال که آیا وضعیت ذخیره‌گاه زیستکره میانکاله که منطقه آشوراده نیز جزیی از این ذخیره گاه است در بین این 9 پرونده وجود دارد؟ بیان کرد: پرونده بررسی آخرین وضعیت ذخیره گاه زیستکره میانکاله در طی ماه های اخیر تهیه و به معاونت طبیعی سازمان ارسال شده است و قرار است دی ماه همراه با پرونده 8 منطقه دیگر برای بررسی های بیشتر به یونسکو ارسال شود.

احتمال خارج شدن میانکاله از لیست ذخیره گاه های زیستکره در یونسکو

تایید این خبر می تواند فرصتی ارزشمند برای دوستداران طبیعت میانکاله باشد زیرا هم تالاب میانکاله و هم جزیره آشوراده همزمان درگیر طرح های توسعه ای هستند که رسانه ها و افکار عمومی از جزییات اجرای آن بی خبرند و تجربه نشان داده است که در زورآزمایی نهادهای قدرت و ثروت با جامعه مدنی همواره این نهادهای قدرتمند هستند که سعی در تحمیل اراده خود به طرف مقابل دارند و همیشه این جوامع محلی بودند که قربانی این جنگ نابرابرند. برای اطلاع از احتمال هرگونه تغییر در دیدگاه کارشناسان یونسکو با حجت‌الله ایوبی، دبیرکل سابق کمیسیون ملّی یونسکو گفتگو کردیم. او با اشاره به وضعیت ذخیره گاه زیستکره میانکاله بیان داشت: توسعه گردشگری در این ذخیره گاه ها نباید به گونه ای باشد که زیستگاه و فعالیت های گونه ها در این مناطق را تحت الشعاع قرار دهد.

دبیرکل سابق کمیسیون ملّی یونسکو اضافه کرد: همه هنر دولت ها این است که آنچه توسعه گردشگری مسوولانه نامیده می شود و حفظ ذخیره گاه های ارزشمند بین المللی بتواند توازنی ایجاد کند.ایوبی با اشاره به اینکه معمولا کشورها از این ظرفیت ها برای جذب گردشگر استفاده می کنند، تاکید کرد: ما گاهی اوقات فکر می کنیم که یک منطقه ای را باید از ثبت جهانی در بیاوریم تا بتوانیم به راحتی گردشگری را در آن منطقه توسعه دهیم در حالیکه اینگونه نیست و می توان گردشگری و محیط زیست را همراه باهم حفظ کرد و توسعه داد.

وی ادامه داد: من اطلاع دقیقی از اقداماتی که در میانکاله و آشوراده در حال انجام است ندارم اما موارد مشابهی بوده که یونسکو به دلایل مختلف ذخیره گاه های زیستکره را از فهرست خود خارج کرده است که امیدوارم در بررسی های آتی یونسکو این اتفاق برای میانکاله نیافتد.

از طرفی در طول کمتر از یک ماه گذشته شرق استان مازندران، استان گلستان و حتی بخش های از استان خراسان شمالی در رخدادی بی سابقه با پدیده ریزگردها روبه رو شدند. هرچند نهادهای متولی موضع گیری رسمی در مورد علل و منابع این رخداد بی سابقه انجام ندادند اما به نظر می رسد خشکسالی در بخش های شمالی استان گلستان، خشک شدن بخش های قابل توجهی از تالاب آلما گل و آجی گل می تواند از دلایل بروز رخدادهای طبیعی اینچنینی در شمال شرقی کشور باشد. اتفاقی که مردمان این منطقه نه خود نمونه ای از آن را به یاد دارند و نه از پیشینیان در مورد باران گردوخاک چیزی شنیدند. بارانی که هشدارهای جدی برای نوع بشر و ساکنان این نقطه از خاک ایران به دنبال خواهد داشت.