بی توجهی مخرب میراث فرهنگی به سایت باستانی «آیاپیر»/از پیشاشوشان تا عیلام نو در این منطقه آثار تمدنی وجود دارد

به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی رکنا، سایت تاریخی«آیاپیر» در شهرستان ایذه استان خوزستان قرار دارد این سایت ابعاد بسیار گسترده ای دارد اما به دلایل متعددی از جمله بی توجهی مسوولان این منطقه همچنان مرزهای دقیقی برای این سایت تعیین نشده است. این سایت تاریخی دارای چندین محوطه شاخص به لحاظ باستان شناسی است که به گفته جعفر مهرکیان، باستانشناس و اولین مدیر پایگاه «آیاپیر» هر کدام از آنا قابلیت ثبت در فهرست میراث جهانی را دارد و می تواند بخشی از زوایای پنهان و تاریک تاریخ کهن این سرزمین را برای ما و آیندگان روشن کند.

تنها یک بار و آن هم در قالب عملیات نجات بخشی جهت آبگیری مخزن سد کارون 3 در سال 83 و در قسمت کوچکی از این منطقه عملیات کاوش انجام گرفته است و پس از تلاش های بسیاری در طول سالهای اخیر برای جذب بودجه و توجه جهت کاوش های باستانشناسی و ایجاد فضایی برای یافتن نکات بیشتری از یکی از رمزآلودترین سایت های تاریخی ایران و حتی خاورمیانه، این منظر فرهنگی در فهرست موقت میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.

جعفر مهرکیان، باستانشناس و مدیر سابق پایگاه باستانی آیاپیر در اینباره در گفتگو با خبرنگار رکنا، تصریح کرد: پایگاه «آیاپیر» یکی از مهمترین سایت های باستانشناسی کشور است که متاسفانه به علت کم کاری ما و مجموعه ای از مسوولان منطقه در سالهای اخیر با وجود اینکه در فهرست موقت سایت جهانی قرار گرفته هنوز از شانس ثبت در فهرست جهانی برخوردار نشده است.

وی افزود: برخی دیگر از آثار باستانی ما در کشور تنها مزیتی که نسبت به این منطقه دارند این است که خیلی زود در فهرست میراث جهانی قرار گرفته اند و از شانس پایش جهانی برخوردار شده اند و غیر از این شاید به لحاظ قدمت تاریخی و ارزش باستانی هیچ برتری نسبت به پایگاه «آیاپیر» نداشته باشند.

حفاری هیات ایتالیایی و ایرانی در سایت شمی متوقف شده است

این باستانشناس برجسته کشور در ادامه بیان داشت: شمی یکی از سایت های باستانشناسی ارزشمند این منطقه است که مجسمه معروف« مرد شمی » حدود 80 سال پیش در اکتشافاتی از این سایت یافته شد و اکنون در موزه ایران باستان در معرض دید عموم است.

مهرکیان تاکید کرد: حفاری های هیات باستان شناسی ایران و ایتالیا در منطقه سایت شمی از 9 سال پیش آغاز شده بود اما اکنون 6 سال است که این حفاری ها به دلایلی متوقف شده است و یک سایت بسیار ارزشمند به لحاظ تاریخی است که از یک منطقه باستانی 50 هکتاری قابلیت ثبت در فهرست میراث جهانی دارد.

مدیر سابق پایگاه باستانی آیاپیر ادامه داد: «نارسینا»، «تاریشا»، «اشکمی»، «طاق تپوله» و چندین سایت شاخص باستانی دیگر تنها بخشی از پایگاه باستانی آیاپیر است که هر کدام مستعد ثبت در فهرست میراث جهانی هستند و کاوش هر کدام از آنها می تواند نوری بر یک بخش از تاریخ ایران و تمدن های موجود در این منطقه بتاباند.

وی اضافه کرد: وقتی صحبت از یک سایت تاریخی شاخص می کنیم یعنی کاوش های این سایت می تواند یافته های جدیدی را در اختیار باستانشناسان قرار دهد و به همین دلیل است سایت آیاپیر یک نمونه منحصر به فرد و حائز اهمیت است.

مدیران 4 دهه اخیر خوزستان در مورد آیاپیر کوتاهی کرده اند

این باستانشناس برجسته کشور یادآور شد: مسوولان محلی از جمله نمایندگان مجلس، مدیران کل میراث فرهنگی، استانداران و فرمانداران در طی سالهای اخیر در خصوص این سایت تاریخی کوتاهی کرده اند زیرا اگر این سایت یا بخش هایی از آن در فهرست میراث جهانی ثبت می گردید کم و کیف آن توسط نهادهای بین المللی رصد می شد و شهرهای پیرامون آن نیز ملزم می شدند تا مطابق با این سایت جهانی شاخصه های خود را ارتقا بخشند اما این اتفاق تاکنون رخ نداده است.

مهرکیان با اشاره به اینکه حفاظت از این سایت تاریخی و معرفی آن برای ثبت در میراث جهانی اکنون به یک مطالبه عمومی در بین مردم تبدیل شده است، اظهار داشت: از دوره پیشاشوشان تا عیلام نو در این منطقه آثار تمدنی وجود دارد که کاوش هر کدام از آنها می تواند ابعاد مهمی از این دوره های تاریخی را برای ما نمایان کند.

مدیر سابق پایگاه باستانی آیاپیر بیان کرد: منهای محوطه جهانی تخت جمشید، پایگاه باستانی «آیاپیر» دارای بیشترین نقش برجسته و نگارکند دوره عیلامی است که از هزاره دوم پیش از میلاد تا هزاره اول ادامه دارد.

سنگ نگاره های آیا پیر بدوی تر از تخت جمشید است

وی با اشاره به اینکه نقش برجسته های تخت جمشید مربوط به مراسمی است که در این محل در دوره هخامنشیان در ایران باستان برگزار می شد، عنوان کرد: نقش برجسته های آثار موجود در پایگاه آیاپیر مراسم آیینی یک دوره کف شناخته از تاریخ ایران را نشان می دهد که در حال سپری کردن دوران ابتدایی این هنر نگارگری است که بعدها در تخت جمشید در حد اعلی به نمایش گذاشته می شود.

این باستانشناس برجسته کشور بیان داشت: به عبارت دیگر بدوی تر بودن آثار در ایذه به دلیل قدمت بیشتر آن است و شما همان افرادی را که در تخت جمشید با یک نظم و اندازه خاص می بینید در آثار ایذه به این شکل نیست و اندازه های شکل ها و نوع ترسیم آنها کاملا بدوی و ابتدایی است.

مهرکیان همچنین افزود: الیمایی ها حکومتگران کوه نشینی بودند که در کوه های منطقه ایذه پدیدار می شوند که بین هخامنشیان و ساسانیان در این منطقه حضور داشتند و همزمان با دوره پارتی بودند که متاسفانه اطلاعات اندکی از این بخش از تاریخ در کشور وجود دارد که بخشی از آثار ایذه مربوط به این دوران است.

مدیر سابق پایگاه باستانی آیاپیر گفت: به جرات می توان گفت که شهر ایذه بیشتر از هرجایی در ایران از دوران عیلام نو و الیمایی آثار باستانی دارد و این هم سندی است بر ادعای شاخص بودن سایت های تاریخی در این منطقه.

وی با اشاره به اینکه نقش برجسته ها و کتیبه های این منطقه و همچنین معماری نهفته در درون زمین ابعاد و زوایای پنهان و ناشناخته ای دارد، تاکید کرد: ابعاد این منطقه تقریبا بخش بسیار بزرگی از دشت ایذه را در بر می گیرد که بخش کوچکی از آثار به دست آمده از اینجا در موزه باستانشناسی ایذه به نمایش گذاشته شده است.

موزه باستانشناسی در ایذه به دلیل نبود نیروی انسانی تعطیل است

مدیر سابق پایگاه باستانی آیاپیر می افزاید: متاسفانه همین موزه باستانشناسی در ایذه به دلیل نبود نیروی انسانی تعطیل است و این وضعیتی است که میراث تاریخی ما در این منطقه دچار آن است.

به گزارش رکنا، غنی بودن کشور به لحاظ میراث تاریخی و باستانی مساله غیرمشسهودی نیست اما اینکه نمی توان این فرصت را از حالت بالقوه به حالت بالفعل تبدیل کرد یک ضعف آشکار در مدیریت و نگاه کلان کشور به مسایل و موضوعاتی است که برای جهانیان دارای اهمیت ویژه است همانگونه که برای مدیران کشور در 4 دهه اخیر فاقد ارزش و اعتبار بوده است.