میراث فرهنگی: راه آهن رشت-آستارا از میراث جهانی هیرکانی نمی گذرد/ ساخت این مسیری ریلی بر اساس آمایش استراتژیک است

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بعد از اعلام خبری شدن پروژه راه آهن رشت-آستارا انتقادات گسترده‌ای به جهت میزان تخریب های احتمالی این پروژه در فضای رسانه ای و کارشناسی مطرح شد یکی از انتقادات مطرح شده احتمال خروج میراث جهانی هیرکانی از فهرست یونسکو بود. بسیاری از کارشناسان عملیاتی شدن این پروژه را هم به لحاظ محیط زیستی و هم به لحاظ ارزش جهانی آن از منظر میراث طبیعی بشری به زیان این منطقه می دانند اما مشاهدات نشان می دهد که این پروژه نه به لحاظ سرزمینی و محیط زیستی در ایران، بلکه به لحاظ استراتژیک برای ایران و کشورهای حوزه CIS دارای اهمیت ویژه است و کشورهای ایران و روسیه و آذربایجان عزم جدی در عملیاتی شدن این پروژه دارند.

جنگل های هیرکانی از بقایای جنگل های دوران سوم زمین شناسی هستند و به لحاظ پایداری و قدمت از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردارند. حدود دو میلیون هکتار از این جنگل ها در ایران بویژه شمال کشور قرار دارد و ثبت جهانی این اثر ارزشمند در فهرست میراث جهانی اقدامی مناسب برای حفظ زیست بوم و گردشگری طبیعی بود. سه سایت از جنگل های هیرکانی شامل لیسار تالش، گشت رودخان فومن و سیاه رود رودبار مربوط به استان گیلان است و این مناطق به عنوان مناطق حفاظتی تلقی و هیچ گونه دخالت انسانی در آن انجام نخواهد شد و به عنوان جاذبه های طبیعی گیلان محسوب خواهند شد.

به سراغ مصطفی پورعلی، مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی رفتیم تا دیدگاه این وزارتخانه را در خصوص احداث این پروژه جویا شویم و از اثرات احتمالی آن بر میراث جهانی هیرکانی بیشتر مطلع شویم پورعلی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی رکنا، تصریح کرد: راه آهن رشت آستارا بر اساس اطلاعاتی که وزارت میراث فرهنگى، گردشگری و صنایع دستی دارد، احتمالا از محدوده ساحلی منطقه لیسار می گذرد. 

وی افزود: محدوده میراث جهانی لیسار، از پرونده میراث جهانی هیرکانی، صرفاً محدود به بخش خاصی از منطقه حفاظت شده لیسار و در ارتفاعات منطقه حفاظت شده لیسار قرار دارد، لذا راه آهن رشت و آستارا از محدوده میراث جهانی هیرکانی نمی گذرد و در واقع برای محدوده میراث جهانى هیرکانی، بخش بسیار خاصی از منطقه حفاظت شده لیسار انتخاب شده که در ارتفاعات است.

مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی بیان داشت: با این حال ضروری است به طور کلی در خصوص این موضوع، سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی مناطق حفاظت شده اعلام نظر نمایند. از نظر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، و محدوده میراث جهانی، باید تاکید نمود که راه آهن رشت آستار در محدوده میراث جهانی هیرکانی نخواهد بود.

این اظهارات در حالی مطرح می شود که معمولا آثاری که در فهرست میراث جهانی قرار میگیرند دارای حریم درجه بندی شده هستند و حتی ساخت و ساز در فواصل نسبتا طولانی با خود اثر اگر چشم انداز آثار جهانی را با مخاطره بصری رو به رو کند می تواند تهدیدی برای خروج آن از لیست فهرست میراث جهانی باشد. از این روی اظهار نظر غیرشفاف و بدون اشاره به جزییات می تواند این شائبه را به وجود بیاورد که حتی استعلامی از کارشناسان نهادهای مربوطه بین المللی برای اظهار نظر در مورد احداث این پروژه صورت نگرفته است.

در این خصوص سید مسعود منوری، استاد دانشگاه و مدیر مرکز منطقه ای کنوانسیون بازل در ایران نیز در گفتگو با خبرنگار محیط زیست رکنا با اشاره به تبعات زیست محیطی احداث راه آهن رشت-آستارا ، تصریح کرد: این خط ریلی با توجه مشکلاتی که در احداث برای جنگل های هیرکانی در این منطقه به وجود خواهد آورد، می تواند باعث نابودی سواحل، جنگل های جلگه ای و حتی جنگل ها در ارتفاعات کوه های اطراف شود.

ساخت راه آهن رشت- آستارا بر اساس آمایش سرزمینی نیست

وی افزود: این پروژه ارزیابی زیست محیطی دارد اما کم و کیف آن برای کارشناسان و افکار عمومی هنوز مشخص نشده است و چگونگی احداث و همچنین ملاحظات زیست محیطی آن به صورت شفاف اعلام نشده است.

استاد محیط زیست دانشگاه علوم و تحقیقات در ادامه بیان کرد: اسناد توسعه ای کشور از پیش از انقلاب این خط ریلی را برای این منطقه پیش بینی کرده است اما به نظر می رسد تصمیم فعلی نه از جنبه آمایش سرزمین بلکه از جنبه آمایش استراتژیک برای کشور ما اهمیت دارد و برای همین مسوولان تصمیم گرفتند تا حتما این پروژه وارد فاز اجرایی شود.

منوری عنوان داشت: به دلایل مختلفی هم اکنون برخی از بنادر بزرگ جنوب کشور مانند بندر عباس ،نقش پررنگی در حمل و نقل واردات و صادرات در کشور ندارند و در صورت وقوع هرگونه اتفاق احتمالی از جمله بسته شدن تنگه هرمز و یا افزایش تنش ها در خلیج فارس ما باید مسیر اقتصادی مشخص و ایمنی با اروپا داشته باشیم.

در تصمیمات استراتژیک مولفه محیط زیستی کمترین ضریب  تاثیر را دارند

وی تاکید کرد: متاسفانه در تصمیم گیری های استراتژیک برخلاف تصمیم گیری ها و مطالعات آمایش شاخصه ها و مولفه های محیط زیستی کمترین ضریب تاثیر را دارند و این از جمله مسائل بسیار مهم و اساسی است که احتمالا در این پروژه مد نظر قرار گرفته است.

مدیر مرکز منطقه ای کنوانسیون بازل در ایران با اشاره به سیل مهاجرت سرمایه گذاران از شهرهای بزرگ همچون اصفهان به منطقه احداث راه آهن رشت - آستارا گفت: بسیاری از تجار و بازرگانان از شهرهای مختلف کشور برای خرید مسکن در مسیر این پروژه به منطقه هجوم آورده اند و چون این زمین ها را به رقم های مناسبی خریداری می کنند، همه روستایی ها در منطقه رشت تا آستارا در صف فروش زمین قرار دارند.

وی یادآور شد: هم اکنون انتقال بار به بندرانزلی و انتقال آن به آلمان از مسیر دریایی و با کشتی های باری 18 روز کمتر از حمل آن در سایر شرایط اتفاق می افتد و ما باید توجه داشته باشیم که آیا احداث این خط ریلی می تواند از لحاظ زمانی برای ما به صرفه باشد یا خیر؟