4 برابر شدن مساحت اراضی کشاورزی اطراف دریاچه ارومیه در طول 20 سال/تونل کانی سیب به تنهایی نجاتگر نیست

در شرایطی که بیش از هشت سال از تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه می گذرد، هنوز هم وضعیت آب دریاچه ارومیه به شدت بحرانی است؛ به نحوی که مطابق اظهارات سعید شهند، سرپرست اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی در گفت و گو با رکنا، هم اکنون حجم آب دریاچه ارومیه تنها 9 درصد مقدار ایده آل آن است؛ آن هم در شرایطی که در هشت سال گذشته حداقل 15 هزار میلیارد تومان از بودجه عمومی کشور برای احیای دریاچه ارومیه هزینه شده است.

کاهش 30 درصدی مساحت دریاچه ارومیه در یک سال اخیر

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، با وجود این که بیش از هشت سال از تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه می گذرد، اما هنوز هم شاهد تداوم وضعیت نامناسب این دریاچه هستیم و در ایامی هم که خشکسالی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه تشدید می شود، وضعیت دریاچه ارومیه نیز به شرایط بحرانی نزدیک تر می شود. این در حالی است که به گفته عیسی کلانتری، رئیس پیشین سازمان حفاظت محیط زیست در هشت سال گذشته معادل 15 هزار میلیارد تومان اعتبار برای احیای این دریاچه تخصیص داده شده است.

با این وجود اما آخرین آمارهای وزارت نیرو حاکی از آن است که در شرایط فعلی، تراز آب دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته 57 سانتی متر کمتر شده و به 1270.79 سانتی متر رسیده و این در حالی است که تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه 1274.10 محسوب می شود. همچنین در یک سال گذشته، حجم آب دریاچه ارومیه با افت 37 درصدی به 3 میلیارد و 180 میلیون متر مکعب رسیده و مساحت این دریاچه نیز با افت 30 درصدی به رقم 2502 کیلومتر مربع کاهش یافته است.

این اتفاقات اما در شرایطی رخ داده است که در چند سال گذشته مسئولان سازمان محیط زیست و ستاد احیای دریاچه ارومیه بارها تاکید کرده اند که در صورت تکمیل پروژه های انتقال آب از بخش های مختلف به دریاچه ارومیه، حجم آب این دریاچه به شکل مطلوبی افزایش خواهد یافت. این در حالی است که هنوز هیچ کدام از این پروژه ها تکمیل نشده اند و با وجود این که قرار بود در زمستان پارسال شاهد تکمیل تونل انتقال آب از سد کانی سیب به دریاچه ارومیه باشیم، هنوز این پروژه که مهمترین پروژه انتقال آب تعیین شده توسط ستاد احیای دریاچه ارومیه محسوب می شود، به نتیجه نرسیده است.

حقابه زیست محیطی دریاچه ارومیه ؛ 3.2 میلیارد متر مکعب در سال

البته حدود دو هفته پیش، سعید شهند، سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی در گفت و گو با رکنا از این خبر داد که احتمالا تا هفته دولت یعنی اوایل شهریور امسال، تونل کانی سیب افتتاح خواهد شد و با تکمیل این تونل، سالیانه یک میلیارد متر مکعب آب به دریاچه ارومیه اضافه می شود. البته با این وجود، برخی کارشناسان حوزه های محیط زیست و منابع آبی تاکید دارند که افتتاح تونل کانی سیب، نمی تواند به تنهایی منجر به احیای دریاچه ارومیه شود و صرف نظر از مطلوب یا نامطلوب بودن انجام این پروژه انتقال آب، باید راهکارهای بسیار دیگری برای احیای دریاچه ارومیه انجام شوند.

این نکته ای است که علیرضا دائمی، قائم مقام اسبق وزیر نیرو در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: قطعا انتقال آب از سد کانی سیب به دریاچه ارومیه منجر به افزایش بیلان آب این دریاچه خواهد شد، اما برای موثر بودن این راهکار، باید انتقال آبی کانی سیب همراه با بسیاری از پارامترهای دیگر که اولویت بیشتری دارند، انجام شود.

وی افزود: حوضه آبریز دریاچه ارومیه یک حوضه بسته محسوب می شود که سالیانه به طور متوسط 7.5 میلیارد متر مکعب آب به آن وارد می شود. البته مطابق مطالعات زیست محیطی، جهت تامین حقابه طبیعی این دریاچه، باید سالیانه 3.2 میلیارد متر مکعب آب باید به دریاچه ارومیه وارد شود و حجم استفاده از آب در مصارف شرب، صنعت و کشاورزی در این حوضه آبریز نباید از 4.3 میلیارد متر مکعب تجاوز کند.

4 برابر شدن مساحت اراضی کشاورزی اطراف دریاچه ارومیه در طول 20 سال

دائمی با انتقاد از سوء مدیریت رخ داده در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در دهه های اخیر گفت: متاسفانه در دو دهه گذشته ما بیلان آب مورد مصرف در بخش های مختلف حوضه آبریز دریاچه ارومیه را تغییر داده ایم و بخصوص با توسعه بی ضابطه اراضی کشاورزی به روند خشک شدن دریاچه ارومیه دامن زده ایم؛ به نحوی که مطابق آمارهای ستاد احیای دریاچه ارومیه در دو دهه گذشته، سطح اراضی کشاورزی در حوضه آبریز این دریاچه از 150 هزار هکتار به 600 هزار هکتار افزایش یافته است؛ یعنی سطح اراضی کشاورزی در دریاچه ارومیه در 20 سال گذشته حدودا چهار برابر شده است.

این پژوهشگر آب ادامه داد: در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بسیاری از مردم به داشتن تاکستان و سایر باغات میوه علاقمند هستند و همچنین در چند دهه اخیر شاهد توسعه انبوه ویلاسازی ها در این منطقه بوده ایم. نتیجه قطعی این روند توسعه ناپایدار در حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیز کاهش سهم آب ورودی این دریاچه در سال های اخیر بوده است. البته نمی توان از این نکته صرف نظر کرد که سطح تبخیر آب دریاچه ارومیه در سال های اخیر به دلیل گرمایش جهانی افزایش یافته است.

وی در ادامه تاکید کرد: تغییرات اقلیمی علاوه بر افزایش سطح تبخیر آب دریاچه ارومیه، منجر به کاهش مقدار بارندگی ها و تغییر الگوی بارش در این حوضه آبریز شده است که تمام این موارد در کنار افزایش شدید مصرف آب در حوزه های شرب، صنعت و کشاورزی در دو دهه گذشته، افت محسوس حجم آب دریاچه ارومیه در سال های اخیر را به همراه داشته است. این در حالی است که متاسفانه با وجود نصب سیستم های صرفه جویی آب در برخی اراضی کشاورزی حوضه آبریز دریاچه ارومیه، بسیاری از کشاورزان از میزان آب صرفه جویی شده از این طریق، برای کشت محصولات بیشتر استفاده می کنند و به این ترتیب، بازهم حقابه لازم به دریاچه ارومیه نمی رسد.

حکمرانی اشتباه آب، مهمترین عامل کاهش مساحت دریاچه ارومیه

دائمی در بخش دیگری از صحبت های خود اظهار داشت: مهمترین مساله ای که باعث تشدید روند خشک شدن دریاچه ارومیه در سال های اخیر شده، بروز اشتباه در حکمرانی آب و داشتن سوء مدیریت در کنترل منابع آبی این حوضه آبریز بوده است. بنابراین قبل از این که بخواهیم از سد کانی سیب یا دیگر منابع آبی موجود در منطقه به دریاچه ارومیه آب بیاوریم، باید به فکر صرفه جویی در مصرف آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه باشیم.

وی در پایان تصریح کرد: معضل اصلی حوضه آبریز دریاچه ارومیه، عدم تامین مناسب آب نیست، بلکه وجود خطا در مدیریت آب این حوضه آبریز است. البته این مساله منافاتی با اجرای طرح های انتقال آب ندارد و نمی توان گفت که الزاما با مدیریت صحیح منابع آبی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از اجرای طرح هایی مانند انتقال آب سد کانی سیب به این دریاچه بی نیاز خواهیم شد؛ بلکه آنچه مشخص است، این است که احداث تونل کانی سیب نمی تواند به تنهایی دریاچه ارومیه را نجات دهد.