پشت پرده میادین تره‌بار تهران؛ غرفه‌ها در انحصار دلال‌ها، کشاورز جایی ندارد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، میادین میوه و تره‌بار محله‌های تهران یکی از معدود نقاط شهری هستند که شهروندان می‌توانند کالاهای اساسی را با قیمت مناسب‌تری نسبت به فروشگاه‌ها تهیه کنند. این مراکز، در ابتدا با هدف کوتاه‌کردن دست واسطه‌ها و ایجاد ارتباط مستقیم میان تولیدکننده و مصرف‌کننده راه‌اندازی شدند. قرار بود کشاورزان و دامداران محصولاتشان را مستقیماً به دست مردم برسانند تا هم قیمت‌ها پایین‌تر باشد، هم کیفیت بالا برود و هم تولیدکننده به سودی عادلانه برسد.

اما امروز، نه خبری از کشاورزان واقعی در این غرفه‌ها هست و نه واسطه‌ها کنار رفته‌اند. بالعکس، بسیاری از غرفه‌ها نه‌تنها با قیمت‌های نجومی از طریق مزایده واگذار می‌شوند، بلکه پس از برنده‌شدن در مزایده، مجدداً به افراد دیگری اجاره داده می‌شوند — با نرخ بالاتر. در نتیجه، کسی که در نهایت در غرفه ایستاده و فروش می‌کند، هیچ ارتباطی با تولید ندارد و حتی طرف قرارداد با شهرداری هم نیست.

وقتی غرفه دست به دست می‌چرخد و مالیات هم نمی‌دهند!

امیر رهبر، فعال اجتماعی، در گفت‌وگو با رکنا پرده از فساد در واگذاری این غرفه‌ها برمی‌دارد: «در تحقیقاتی که انجام دادم، متوجه شدم برندگان مزایده نه‌تنها از پرداخت مالیات معاف هستند، بلکه معمولاً خودشان غرفه را به فرد دیگری اجاره می‌دهند. در نتیجه، مالیات احتمالی متوجه فردی می‌شود که اصلاً در هیچ قرارداد رسمی‌ای با شهرداری نیست.»

او ادامه می‌دهد: «بعد می‌پرسیم چرا میوه‌ها گران یا بی‌کیفیت‌اند؟ همین مزایده‌های غیرشفاف باعث شده غرفه‌ها چند دست بچرخد و در نهایت هم به کسی برسد که هیچ نظارتی بر او نیست. این آدم نه تولیدکننده است، نه فروشنده‌ی حرفه‌ای، فقط یک واسطه دیگر.»

رهبر به نکته عجیب دیگری هم اشاره می‌کند: «غرفه‌دار اصلی غرفه را به دو قسمت تقسیم کرده؛ یک بخش را به سوپرمارکت اجاره داده، بخش دیگر را خودش نگه داشته. از یک فضای کوچک، دو اجاره می‌گیرد، بدون اینکه ریالی مالیات بدهد.»

واقعا هدف چه بود؟

قرار بود این مراکز راهی باشند برای حذف دلال‌ها از زنجیره‌ی توزیع محصولات کشاورزی، اما حالا خودِ مزایده‌ها به بستر تازه‌ای برای دلالی تبدیل شده‌اند. مزایده‌هایی که نه شفاف‌اند، نه عادلانه، و نه در خدمت تولیدکننده واقعی.

دلالان همه‌جا هستند... حتی در میادین میوه و تره‌بار!

برگزاری مزایده برای واگذاری غرفه‌ها باعث شده اجاره‌بهای این فضاها سر به فلک بکشد. بسیاری از کسبه میوه‌فروشی به این روند اعتراض دارند. آن‌ها معتقدند واسطه‌گرانی در فرآیند مزایده دخیل‌اند که خودشان برنده می‌شوند و بعد غرفه را با قیمت بالاتر واگذار می‌کنند.

شهرداری برای رضای خدا کار می‌کند یا...؟

هدف شهرداری و شورای شهر تهران از توسعه سازمان میادین میوه و تره‌بار، ارائه‌ی محصولات کشاورزی با کیفیت و قیمت مناسب و حذف واسطه‌ها عنوان شده است. به‌ویژه در سه چهار سال گذشته که به دلیل تورم و افزایش فقر، استقبال از این میادین بیشتر شده، نقش این مراکز در زندگی روزمره‌ی شهروندان پررنگ‌تر شده است.

امیر رهبر می‌گوید: «طبق بررسی‌هایی که در شورای شهر انجام شده، بین ۴۰ تا ۴۵ درصد از نیاز عمومی شهروندان از طریق این میادین تأمین می‌شود. قیمت‌ها در آن‌ها نسبت به خرده‌فروشی‌های سطح شهر ارزان‌تر است. سازمان میادین شهرداری تهران بزرگ‌ترین پایانه خرید و فروش میوه در کشور است، اما فقط ۲۵۰۰ غرفه دارد.»

اما این پایانه در اختیار چه کسانی است؟

نه کشاورزان، نه تولیدکنندگان واقعی. غرفه‌ها در یک چرخه بسته، میان افراد خاصی می‌چرخد که از طریق مزایده‌های محدود و پرابهام، به این امتیازات دست پیدا می‌کنند. نتیجه‌اش می‌شود میدان‌هایی که نامش «تره‌بار» است، اما در عمل به پایگاهی برای کسب سود بی‌زحمت دلالان تبدیل شده است.