زنها مقام کرامت دارند/ توجه به گام اول منشور حقوق شهروندی

کرامت، واژه ای که در همه قوانین اساسی و منشورهای حفظ و احترام به حقوق شهروندی و اسناد حقوق بشری به عنوان اولین و شاید برترین واژه می درخشد، به معنی حیثیت ،بزرگواری و عزت است، همچنین، حرمتی که ملزم به پاس داشتن آن هستیم؛ حرّیت خاص است و گرامی‌داشتن و بزرگداشت دیگران. عالی‌ترین مراتب آن برای خداوند سبحان و نازل‌ترین مراحل آن برای موجود ممکن لحاظ می‌شود؛

خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: « وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنْ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلاً»؛ و ما فرزندان آدم را بسیار گرامی‌ داشتیم و آن‌ها را بر مرکب برّ و بحر سوار کردیم.

این آیه بدین معنا است که خداوند تعالی، کرامت، شرافت و بزرگواری را در سرشت و آفرینش انسان قرار داده است؛ پس، کرامت و عزّت و بزرگواری، جزئی از سرشت انسان است. اگر انسان، خود را آن چنان که هست، بیابد، به کرامت و عزّت می‌رسد.

کرامت، گاهی معنوی و اکتسابی و نزد خدا است، مثل کرامتی که خاص اهل تقوا است؛ چنانکه خدای تعالی فرمود: «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ»«همانا بزرگوارترین شما نزد خدا باتقواترین شما است»؛ به این ترتیب، مهم ترین معیار و محور کرامت اکتسابی بر اساس آموزه های دینی «تقوا و ایمان»است. خداوند متعال در سوره حجرات آیه ۱۳، اشاره می­کند که نژاد، زبان، جنسیت و حریت، هیچ ارتباطی با کرامت انسانی ندارند.

گاه کرامت در آفرینش است، نظیر این که حق تعالی فرمود: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ» «ما انسان را در احسن تقویم بیافریدیم»؛ منظور از کرامت در آفرینش، همانا کرامت ذاتی است که همه انسان ها از این کرامت ذاتی و حیثیت طبیعی برخوردارند؛ کرامت انسان در اسلام، نه بر مبنای یک امر قرار دادی و اعتقادی، بلکه بر اساس یک امر هستی شناختی و اصیل ، که منشا آن ذات خلقت بشری است و نیز بر مبنای احکام و قوانین الهی، توجیه می­شود. به عبارت دیگر کرامت ذاتی نسل بشر، خود مبتنی بر یک سلسله مفاهیم و ارزشهای بنیادین اخلاقی و دینی است که عبارتند از: آزادی ، اراده و اختیار؛ قدرت تعقل و تفکر؛ داشتن وجهه و نفخه الهی؛ داشتن جنبه خلیفه الهی؛ انسانها مادامی که به اختیار خود و جهت ارتکاب جنایت بر خویشتن و بر دیگران، اینگونه کرامت را از خود سلب نکنند،از این صفت شریف برخوردارند؛ در مقابل، همین انسان مجرم، نیز دارای حقوق جوهری است. بسیاری از حقوق، تکالیف و احکام در اسلام، مثل تحریم قتل نفس، حرمت انتحار و خودکشی ، حرام بودن اذن به قتل، تحریم قتل جنین، حرمت مثله کردن، وجوب حفظ جان و حرمت نفس، برای حفظ کرامت انسان بماهو انسان و اینکه مجرم باشد،وضع شده اند. چنانکه، مجرم نیز دارای حق بر دادرسی عادلانه است و نباید شکنجه شود و به فرض محکومیت به اعدام نباید مثله شود.

بنابراین، حرمت انسان در جامعه، به عنوان یک اصل مورد پذیرش اسلام بوده و در این خصوص، تأکیدات فراوانی صورت پذیرفته است و در روایات بسیار آمده است که هر کسی مؤمنی را تحقیر کند، به ذات کبریایی خداوند، اهانت نموده و با او اعلام جنگ نموده است.

حق حیات، در جهت حفظ کرامت انسان، به عنوان طبیعی ترین و اولین حق اساسی او در آیه 50 سوره روم، به زیبایی هرچه تمامتر، نمودی از رحمت الهی شناخته شده است. حق حیات، پیش از آنکه صرفا به عنوان حقی بشری مطرح باشد، حقی الهی است که به انسان عطا شده است؛ بر این اساس، خداوند متعال، در آیات بسیار، بر حرمت خون انسانها تأکید داشته و انسان را از سلب حق حیات از خود و دیگران منع فرموده است؛ کما اینکه خداوند در سوره نسا آیه 29 و 30 می فرمایند:« یکدیگر را مکشید. هرآینه خداوند با شما مهربان است و هرکس این کارها را از روی تجاوز و ستم کند او را در آتش خواهیم افکند و این بر خدا آسان است»؛ نیز در سوره مائده آیه 32 خدای تعالی فرموده اند:«هرکس، دیگری را به قصاص قتل کسی یا ارتکاب فسادی بر روی زمین بکشد، چنان است که همه مردم را کشته باشد و هرکس که به او حیات بخشد، چون کسی است که همه مردم را حیات بخشیده باشد»

حق حیات، همچنین، در بسیاری از اسناد داخلی و بین المللی ممالک غرب و شرق، منشورهای حقوق شهروندی ، حقوق بشری و قوانین اساسی نیز مورد اشاره بوده و این نشان از محترم دانسته شدن حق حیات و حفظ کرامت انسان به واسطه احترام به حیات انسان، نزد همه اقشار و ادیان و مذاهب است.

در همه ادوار، یکی از جلو های سلب حرمت و کرامت انسانها، سلب حق حیات از آنها بدون ارتکاب جرم و بدون مجوز قانونی بوده و یکی از فجیع ترین گونه این سلب حیات را می توان قتل ناموسی دانست که می توان آن را یک سنت و رویه باستانی دانست که در آن مردی یکی از زنان خویشاوند خود را به نام ناموس و شرافت خانواده و به دلیل ارتباط نامشروع او با دیگری، حتی در صورتی که زن، قربانی یک تجاوز و تعرض جنسی شده باشد، به قتل می رساند. اینگونه از قتل، خاص یک جامعه یا یک منطقه یا حتی یک مذهب خاص نیست، بلکه می توان آن را پدیده ای همه گیر در جامعه جهانی دانست، همچنین می توان با توجه در قوانین کشورهای مختلف، دریافت که برخی کشورها، همچون برزیل، آرژانتین، پرو، مصر، اردن و سوریه، با وضع قوانینی، سعی در تأیید اینگونه از قتل ها داشته اند.

طبق تحقیقات صورت گرفته توسط صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، گستردگی اینگونه از قتل ها، در مناطق جنوب آسیا و خاورمیانه، بیشتر است؛ در ایران نیز این پدیده، در استانهای خوزستان، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، سیستان و بلوچستان، اردبیل و آذربایجان شرقی، گستردگی بیشتری را تجربه کرده است؛ کما اینکه در خورستان، تحت عنوان سنت نهوه (یعنی کشتن دختران و زنانی که حاضر به ازدواج با پسرعمو یا سایر مردان طایفه خود نمی شوند و متهم به داشتن روابط نامشروع با مردان نامحرم شده اند و با افرادی غیر از طایفه و عشیره خود(بدون اجازه پسر عمو) ازدواج قانونی کرده اند)، از زنان و دختران، سلب حیات می شود.

با توجه به اینکه، به نظر می­رسد بستر اینگونه قتل ها، که به عنوان رویه سنتی و کهن، طی سالیان متمادی شکل گرفته اند، مردسالار بودن جامعه و وجود گرایشات مردسالارانه در جامعه باشد، بهترین راهکار جهت به حداقل رساندن و محو این پدیده و پدیده های مشابه، آگاهی دادن به افراد جامعه جهت شناخت و ساختن شخصیت آنها و کمک به از بین بردن موقعیت های جرم زا باشد، که زمان و همت بسیار می طلبد. در این راستا، منشور حقوق شهروندی، گام اول را در احترام به کرامت انسانی، برابری انسانها و احترام به حق حیات انسانها برداشته و امیدواریم با در نظرداشتن سخنان امام راحل(ره) که فرمودند«زنها مقام کرامت دارند، زن ها اختیار دارند، خداوند شما را با کرامت خلق کرده است»«از نظر حقوق انسانی، تفاوتی میان زن و مرد نیست»، لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت، به ایستگاه تصویب و اجرا رسیده و در کنار اصلاح قوانین و آموزشهای گسترده فرهنگی، مسیر زیباتری پیش روی حفظ کرامت انسانی زنان قرار گیرد.

در این نوشتار، از نظرات اساتید ارجمندی چون دکتر محمد قاری سید فاطمی، دکتر عباسعلی عمید زنجانی، دکتر محمد مهدی توکلی، دکتر توکل حبیب زاده، دکتر سید علی میرموسوی، دکتر سید صادق حقیقت، دکتر سید سجاد کاظمی سرکانه و دکتر امان الله قرایی مقدم استفاده شده است.

برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.