بهمنشیر، شورتر از خلیج فارس؛ این دیگر بحران نیست، اعلان سقوط تعادل زیست‌محیطی است + فیلم

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا،   کارون دیگر رودخانه نیست؛ به زهکش بزرگ پساب و شوری بدل شده است. شوری آب در بهمنشیر طی ماه‌های اخیر تا ۴۰هزار میکروموس—معادل آب دریا—ثبت شده و حتی کاهش موقتی آن به ۳هزار نیز حاصل رهاسازی مقطعی آب است، نه مدیریت پایدار. فشار زه‌آب‌های نیشکر، ورود پساب‌های شهری و صنعتی و پیشروی آب شور خلیج فارس، تعادل اکولوژیک آبادان و خرمشهر را در آستانه فروپاشی قرار داده است؛ تهدیدی که فقط معیشت و نخیلات را نمی‌خشکاند، بلکه بقا و امنیت جمعیت جنوب کارون را نشانه رفته است.

وقتی رودخانه ملی شورتر از دریا می‌شود؛ زنگ پایان حیات در جنوب کارون

دکتر حمیدرضا خدابخشی-رئیس انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان در گفت و گو با رکنا در خصوص این شرایط اینگونه گفت:  بر پایه‌ی مشاهدات و گزارش‌های محلی و رسمی در سال جاری، شوری آب در بهمنشیر در مقاطع پایین‌دست به حد بی‌سابقه‌ای رسیده است؛ به‌گونه‌ای که طبق اعلام مدیر آبفای منطقه آبادان، شوری آب رودخانه بهمنشیر بیش از ۱۵٬۰۰۰ میکروموس بر سانتی‌متر بوده است که این میزان، تأثیر مستقیم بر کیفیت آب آشامیدنی، کشاورزی و سلامت مردم منطقه دارد. در برخی گزارش‌های محلی نیز، شوری تا حدود ۴۰٬۰۰۰ میکروموس ثبت شده است که عملاً معادل آب دریا بوده و نشانه‌ای از بحران جدی در کیفیت آب است. هرچند در روزهای اخیر، با رهاسازی بخشی از آب از منابع بالادست، شوری بهمنشیر تا حدود ۳٬۰۰۰ میکروموس کاهش یافته است، اما ناپایداری این وضعیت نشان‌دهنده نبود مدیریت پایدار جریان و کیفیت آب در حوضه پایین‌دست کارون است.

این داده‌ها نشان می‌دهد رودخانه کارون از مقطع اهواز به پایین، تحت فشار شدید ورود پساب‌های شهری، صنعتی، بیمارستانی و به‌ویژه زه‌آب‌های کشاورزی و مزارع نیشکر و آبزی‌پروری قرار گرفته است. این حجم عظیم از آلودگی و املاح محلول موجب شده که کارون در عمل از یک رودخانه‌ی زنده و جریان‌دهنده‌ی آب شیرین، به یک زهکش بزرگ منطقه‌ای تبدیل شود.

برداشت‌های وسیع آب برای مزارع نیشکر و سایر مصارف کشاورزی در مقاطع بالادست تا محدوده دارخوین، دبی جریان را کاهش داده و در نتیجه، با افزایش سهم پساب‌ها و نفوذ آب شور، شوری رودخانه به‌طور ناگهانی در مناطق میانی و پایین‌دست جهش می‌یابد. در مقاطع مارد و بهمنشیر، کاهش تراز سطح آب کارون باعث نفوذ آب زیرزمینی شور به بستر رودخانه می‌شود و با پیشروی آب شور دریا از خلیج فارس، ترکیبی از شوری و آلودگی پدید می‌آید که کنترل آن دشوار و پرهزینه است.

این وضعیت نه تنها تهدیدی جدی برای نخیلات، کشاورزی و منابع آب شرب آبادان و خرمشهر است، بلکه به فروپاشی تعادل زیست‌محیطی در این منطقه راهبردی می‌انجامد. از میان رفتن پوشش سبز نخیلات، افزایش دمای سطحی، فرسایش خاک و نابودی زیستگاه‌های طبیعی از جمله پیامدهای مستقیم آن است.

اهمیت حفظ کشاورزی و نخیلات این مناطق صرفاً اقتصادی نیست، بلکه از جنبه‌ی زیست‌محیطی، راهبردی و پدافند غیرعامل برای کشور اهمیت ویژه دارد. پایداری جمعیت، امنیت غذایی، و جلوگیری از پیشروی آب دریا در اراضی ملی در گرو حفظ و بازسازی سلامت رودخانه کارون است.

بنابراین، با توجه به وخامت اوضاع کنونی و با یادآوری اینکه طرح ساماندهی کارون و بازگرداندن کیفیت اولیه آن در سال ۱۳۹۵ یک‌بار به تصویب مقامات رسید، ضروری است این طرح با بازنگری کوتاه و روزآمدسازی فنی مجدداً تصویب و فوراً وارد مرحله اجرایی شود. اجرای این طرح باید با رویکردی یکپارچه شامل کنترل ورودی آلاینده‌ها، مهار زه‌آب‌های شور، تنظیم جریان و احیای کیفیت طبیعی آب در حوضه کارون صورت گیرد تا از تشدید بحران زیستی، کشاورزی و انسانی در مناطق پایین‌دست جلوگیری شود.