سلمان فارسی نخستین مترجم قرآن برای ایرانیان / اولین آیه چه بود؟

به گزارش رکنا، ترجمه قرآن به زبان هاى دیگر از همان صدر اسلام سابقه داشته و نمونه آن حدیثى است که از سلمان نقل شده که در آن «بسم اللّه الرحمن الرحیم» را «بنام یزدان بخشاینده» ترجمه کرده است‌. بنابراین می توان سلمان فارسی را اولین مترجم قرآن دانست.

برخی گفته اند که وی سوره حمد را نیز به فارسی ترجمه کرد تا فارسی زبانان بتوانند آن را بخوانند و بفهمند. این اتفاق در برخی کتب این گونه نقل شده است: «مردم فارس طى نامه‌ اى از سلمان خواستند تا براى ایشان سوره فاتحه را به فارسى بنویسد. سلمان پس از عرضه کردن نظر خود بر پیامبر(ص)، براى ایشان نوشت «بسم اللّه الرحمن الرحیم به نام یزدان بخشاینده» پس فارسیان آن را در نماز خواندند تا زبانشان بدان روان گردید. در برخی نقل ها نیز آمده است: «گروهى از مردم فارس از سلمان خواستند تا چیزى از قرآن براى ایشان بنویسد، پس سلمان سوره فاتحه را به زبان فارسى‌ براى ایشان نوشت.

هم چنین در هجرت نخستین مسلمانان به حبشه جعفر بن ابى طالب، قسمتى از سوره مریم را، براى نجاشى و وزرا و اعیان و شخصیتهاى حاضر در مجلس، ترجمه کرد و این کار موجب گردید که آنها به سوى دین اسلام و حقّانیت آن گرایش پیدا کنند. برخی معتقدند که جعفربن ابی طالب خود زبان «أمهرى» را که زبان مردم حبشه‌ است مى ‌دانسته و آیات را خود به زبان آنان ترجمه کرده است.

اما درباره نخستین ترجمه جامع قرآن باید گفت در عهد سلطان منصور بن نوح سامانى در قرن چهارم (350- 365) به دستور او علماى ماوراء النهر قرآن را به فارسى درى ترجمه کردند. این ترجمه در قالب ترجمه تفسیر محمد بن جریر طبرى (متوفاى 310) که از بغداد براى سلطان فرستاده بودند، به انجام رسید.این کتاب که هم بر ترجمه فارسی قرآن شامل بود و هم بر تفسیر، مشروعیتی شگفت یافت؛ چندان که تقریبا بر همه ترجمه های پس از خود و حتی بر بخشی از نثر فارسی تاثیری ژرف نهاد.

چنانچه گفته شد برخی این ترجمه را در واقع ترجمه تفسیر طبری می دانند؛ اما امروزه اعتقاد بر آن است که این کتاب شباهتی به تفسیر طبری ندارد و در واقع می توان آنرا «ترجمه و تفسیر رسمی» در زمان خود دانست. بعد از این ترجمه، ترجمه های دیگری از قرآن عموما در قالب تفسیر و ترجمه همزمان نگاشته شد، مانند ترجمه مسجع از قرآن به فارسی از عمر نسفی(462-538ق)، «تفسیر قرآن کمبریج» بین قرن های 4 و 5، «تفسیر بر عشری از قرآن مجید»

در قرن 5، «تاج التراجم فی تفسیر القرآن للاعاجم» در قرن 5، «ترجمه قرآن موزه پارس» در قرن 5 که امروزه تنها نیمی از آن از سوره مریم تا پایان کتاب باقی مانده است. این ترجمه، ترجمه خالص قرآن است و هیچ گونه تفسیری همراه ندارد. پس از این موارد می توان تفسیر سورآبادی، تفسیر ابوالفتوح رازی و تفسیر میبدی را که تفاسیر و ترجمه هایی از قرآن به زبان فارسی هستند و مشهورتر و قابل دسترس هستند نیز به عنوان تلفیقی از ترجمه و تفسیر قرآن به فارسی نام برد.

ترجمه قرآن به زبان های دیگر در این دوران اندک است و اولین بار نیز راهبان و کشیشان مسیحی بودند که با انگیزه های جدلی به عنوان نوشتن ردیه بر اسلام کوشیدند قرآن را به زبان های اروپایی ترجمه کنند. نمونه آن کار یوحنای دمشقی در قرن دوم هجری است که در آثار جدلی خود در رد اسلام و قرآن، عبارت هایی از قرآن را معنا کرده است. اما نخستین ترجمه جامع قرآن به زبان های اروپایی، ترجمه لاتینی قرآن است که در قرن ششم هجری با کوشش راهب اعظم دیر کلونی، پیتر جلیل صورت گرفت.

خواندنی های رکنا را در اینستاگرام دنبال کنید

منبع: انورطاها