چرا برجام نقطه پایان مسیرهاست؟ نگاهی به سه نکته مهم

روزنامه کیهان در یادداشتی هشدار داد که باید مراقب باشیم بار دیگر فریبی به نام برجام تکرار نشود.

به گزارش فرارو، این روزنامه نوشت: «باید مراقب بود که فریب برجام در قالبی دیگر تکرار نشود، چرا که اکثریت کسانی که برجام را برپا کردند و یا از آن دفاع کردند در شرایط کنونی نیز همچنان در میدان مذاکرات هسته‌ای حضور دارند و با شیطان بزرگ (و در رأس آن دیوانه‌ای به نام ترامپ) علی‌رغم آن همه تهدید و تحریم، خیانت و جنایت، بمباران تأسیسات هسته‌ای و بی‌آبرویی در عرصه بین‌المللی، باز دم از- مذاکره واقعی، منصفانه و متوازن- بر سر مسائل هسته‌ای می‌زنند! مذاکره‌ای که معلوم نیست جای سه عنصر عقلانیت، هوشمندی و شرافتمندی که رهبری حکیم انقلاب حضرت امام خامنه‌ای بر آن تأکید داشتند در کجای این نامعادله قرار دارد!!» در این خصوص سه نکته وجود دارد.

اول؛ چرا باقری و امیرعبداللهیان تیم ظریف را به کار گرفتند؟

مذاکرات احیای برجام که در دوران حسن روحانی با هدایت سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وقت وزارت خارجه پیش می‌رفت، پس از تغییر دولت و ترکیب دستگاه دیپلماسی، به علی باقری کنی، معاون سیاسی جدید سپرده شد. علی باقری کنی که دیپلمات‌های نزدیک به سعید جلیلی و در انتخابات ۱۳۹۲ رئیس ستاد انتخاباتی او بود، این پرونده را پیگیری کرد و به مرور نیز نظراتش در این باره دستخوش تغییر شد.

دولت سیزدهم بهترین فرصت بود که این روند متوقف شود. چرا که تیم برجام در حاشیه قرار گرفتد یا از وزارت امور خارجه بیرون رفته بودند. در حلقه اول، ظریف به دانشگاه تهران، عراقچی به شورای راهبردی روابط خارجی، تخت‌روانچی به مقر سازمان ملل در نیویورک رفته بودند و حمید بعیدی‌نژاد از ماموریت لندن بازگشته (فروردین ۱۴۰۰) و بر اساس برخی اخبار، مشاور وزیر بود. علی‌اکبر صالحی سال ۱۴۰۰ از سازمان انرژی اتمی به فرهنگستان علوم رفت، معاون پژوهشی و قائم‌مقام این نهاد شد.

در حلقه بعدی، اسماعیل بقائی تا ۱۴۰۱ سفیر در مقر اروپایی سازمان ملل بود و بهزاد صابری انصاری، به عنوان مدیرکل حقوقی وزارت خارجه که اداره مربوط به برجام زیرمجموعه آن بود، از این کار کنار گذاشته شد. با گذشت مدت کوتاهی از پیگیری پرونده توسط علی باقری، در نهایت با تشخیص و درخواست مرحوم امیرعبداللهیان و معاون سیاسی وزارت امور خارجه، بعضی کارشناسان تیم درگیر در مذاکرات برجام، به این روند پیوستند. موضوعی که همان زمان با برخورد تند برخی افراد در جریان تندروی داخل و خارج از مجلس روبرو شد.

دوم؛ چرا دولت سیزدهم دنبال احیای برجام بود؟

پروژه احیای توافق هسته‌ای در دولت سیزدهم پیگیری شد و دوبار تا پای امضا رسید که هر دفعه به دلیلی متوقف شد. یک بار ایران درگیر اعتراضات ۱۴۰۱ شد و بار دیگر، رخداد ۷ اکتبر روند مذاکرات در جریان را متوقف کرد که جلسه بعدی آن، برای چند روز بعد از طوفان‌الاقصی برنامه‌ریزی شده بود. اگر این روند بر خلاف منافع و امنیت ملی کشور بود، با توجه به رویکرد حاکم بر دولت سیزدهم، به طور طبیعی این مسیر باید متوقف می‌شد. چرا که برنامه هسته‌ای از سال ۱۳۹۹ به پیش از برجام بازگشت و بدون محدودیت پیش می‌رفت، آمریکا با خروج از برجام این توافق را تضعیف کرد و خوب بود که جلوی ضرر ادعایی در همان زمان گرفته شود.

با توجه به این نکته که معاون سیاسی وزارت امور خارجه در آن زمان، تا چند سال قبل یکی از تندترین منتقدان توافق هسته‌ای در کنار سعید جلیلی بود. به نحوی که جدایی آن‌ها بر سر موضوع توافق هسته‌ای، از چشم رسانه‌ها دور نماند و علنی شد. پاسخ به این سوال بسیار مهم است که چرا دولت سیزدهم به رغم تمام انتقادهای وارد بر برجام نیز به دنبال احیای این توافق رفت.

سوم؛ شاید راه دیگری نیست

با توجه به تجربه دولت سیزدهم در موضوع برجام شاید بتوان اینگونه گفت که راهی غیر از آن فرمول برای «دیپلماتیک» این پرونده وجود نداشته ندارد؛ فارغ از این که فرمول مذکور در حال حاضر پاسخگو باشد یا نه؛ و امروز قصدی برای اجرای آن وجود داشته یا نه. به رغم تمام تحولاتی که طی چند سال اخیر به خصوص از ابتدای سال تا امروز رخ داده نیز، وزیر امور خارجه کشورمان همواره بر این موضوع تاکید دارد که تنها مسیر موجود در صورتی که مذاکره از موضع برابر شکل بگیرد، فرمول برجام است.

به زعم او «این فرمول، اعتمادسازی از طرف ایران در مورد برنامه هسته‌ای خود و رفع تحریم‌ها از طرف مقابل است.» شاید به این دلیل است که مسیر مذکور به رغم تمام فشارهای داخلی و خارجی، کنار گذاشته نمی‌شود. مسیری که تبادل امتیاز، پذیرش محدودیت و هر آنچه از جانب نویسندگان کیهان و جریان منتقد دیپلماسی به عنوان سازش، مذموم دانسته می‌شود.