بحران آب نه از آسمان و مردم که از بی تدبیری دولت ها برخاسته است!

به گزارش خبرنگار اقتصادی رکنا، در شرایطی که بحران آب به یکی از جدی‌ترین بحران امنیتی، اقتصادی و زیست‌ محیطی کشور بدل شده، همچنان شاهد روایت‌های نادرست و فرافکنی‌هایی هستیم که تلاش می‌کنند بار این بحران را بر دوش مردم بیندازند. در حالی که تنها حدود 6 درصد از آب مصرفی کشور به مصرف شرب مردم می‌رسد و بیش از 90 درصد آب کشور در بخش‌های کشاورزی و صنعت هدر می‌رود.

آن هم نه کشاورزی مدرن و بهره‌ور، بلکه کشاورزی سنتی، ناکارآمد و با راندمان آبی فاجعه‌بار. آن هم نه صنعتی که به تولید ناخالص داخلی و سطح رفاه جامعه کمک می کند، بلکه صنعتی که فقط آب می‌بلعد و نه در تولید نقش قابل‌توجهی دارد و نه بازده اقتصادی شفاف و عادلانه‌ای برای عموم مردم دارد.

در این میان، دولت ها باید پاسخگو باشند؛ چرا هیچ اقدام ساختاری و عملی برای مدیریت منابع آب انجام نداده اند؟

چرا هیچ تلاشی برای مقابله با تبخیر شدید منابع آبی پشت سدها انجام نشد؟

چرا از پوشش‌ها یا فناوری‌های ضد تبخیر استفاده نشده است؟

چرا شبکه فرسوده آب و فاضلاب کشور که سالانه میلیون‌ها لیتر آب را پیش از رسیدن به مردم از دست می‌دهد، بازسازی و نوسازی نشده است؟

چرا کنتورهای هوشمند تفکیکی برای شناسایی دقیق مصرف خانوارها نصب نشده تا عدالت در مصرف آب برقرار شود و از بدمصرف‌ها هزینه واقعی گرفته شود؟

چرا آب‌ بهای واقعی به بخش‌های پرمصرف (خصوصاً کشاورزی سنتی و صنایع آب‌بر) تحمیل نمی‌شود اما مردم برای قطره‌قطره مصرف آب تحت فشارند؟

این بحران، نتیجه دهه‌ها بی‌عملی، سیاست‌گذاری‌های غلط و نگاه‌های عقب‌مانده به آب است. مسئولان ارشد کشور، هنوز آب را «کالای آسمانی» می‌دانند و به جای مدیریت، منتظر نزولات آسمانی هستند! در حالی که کشورهای منطقه، با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، تبدیل رطوبت هوا به آب، بازیافت پساب‌ها، شیرین‌سازی آب دریا و استفاده از هوش مصنوعی، مدیریت منابع آبی را به‌طور جدی در دستور کار دارند.

در کشور ما اما برداشت بی‌رویه و غیراصولی از آب‌های زیرزمینی بدون توجه به توان تجدیدپذیری آبخوان‌ها، کشاورزی سنتی، احداث صنایع بزرگ آب‌بر در مناطق خشک و کویری بدون ارزیابی زیست‌محیطی، طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای بدون مطالعه کافی، پروژه‌های سدسازی غیراصولی که باعث برهم خوردن تعادل اکولوژیکی و هدررفت منابع مالی و آبی شده‌اند، همه و همه ادامه دارد. لذا مقصر اصلی این شرایط نه صرفاً «تغییرات اقلیمی» است، نه «الگوی مصرف مردم». مدیریت معیوب و ناکارآمد وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و نهادهای تصمیم‌ساز عامل اصلی این وضعیت بحرانی است.

دولت ها با اصلاح الگوی کشت در کشاورزی سنتی و محصولات آب بر (به بهانه خودکفایی که خودکفا هم نشدیم!)، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین آبیاری، توسعه و نوسازی شبکه انتقال و توزیع آب شهری و روستایی، تفکیک آب شرب و غیرشرب و استفاده از پساب در صنعت و فضای سبز، مدیریت هوشمند منابع آبی با فناوری دیجیتال و پایش لحظه‌ای، مهار تبخیر آب سدها و منابع سطحی، مدیریت عدالت‌محور و اعمال تعرفه‌های واقعی بر مصرف‌کنندگان پرمصرف، توسعه شیرین‌سازی آب دریا و استفاده از منابع غیرمتعارف آب، جلوگیری از سدسازی‌های غیراصولی و پروژه‌های انتقال آب غیرکارشناسی، گسترش آموزش عمومی و مشارکت مردم در مدیریت منابع آب می توانستند از این شرایط گذر کنند. اگر دولت ها طی این چند دهه، حتی نیمی از این اقدامات را جدی می‌گرفتند، امروز کشور در چنین وضعیت بحرانی قرار نداشت. این بحران حاصل بی‌تدبیری است، نه فقط تغییرات اقلیمی و نه تنها صرفاً مردم.